Gerðir kirkjuþings - 2003, Blaðsíða 8

Við verðum líka að huga hinum guðfræðilegu forsendum. Reyndar hefur kirkjan að
miklu leyti glatað því tungutaki sem hún þróaði um aldir til guðfræðilegrar umræðu
og íhugunar um samband sitt víð ríkið og um stöðu ríkisvaldsins yfirleitt.
Margvíslegar ástæður eru fyrir því og að ríki og kirkja hafi fjariægst í seinni tíð. I
samtíðinni eru vaxandi efasemdir um hlutverk ríkisvaldsins og stöðu þjóðríkisins
andspænis vaxandi samruna og hnattvæðingu annarsvegar og tortryggni i garð
stofhana almennt hins vegar. Hina guðfræðilegu forsendu kirkjunnar í þessum efhxun
sé ég í grundvallaijátningu kristninnar á hinn þríeina Guð sem skapar, endurleysir og
helgar. Ríkisvaldið er verkfæri sköpunar hans, til að greiða því góða veg í lífi og
heimi.
Á fundi sem ég sat í fyrra með lúthersku höfuðbiskupum Norðurlanda og kaþólska
biskupafundinum á Norðurlöndum, var rætt um samband ríkis og kirkju í þessum
löndum. Þar sagði kaþólskur biskup frá Norður Noregi við mig: “Ég er á móti
aðskilnaði ríkis og kirkju!” Ég hváði og spurði hvers vegna? Hann svaraði að bragði:
“Vegna þess að með þessu fyrirkomulagi er það tryggt að sagan um Jesú Krist er sögð
um allt landið.” Ég er sammála honum. Þetta er það sem skiptir mestu máli.
Þjóðkirkjan þakkar og metur það frelsi og svigrúm sem núgildandi kirkjulög veita
henni. Með því er hin evangelísk lútherska Þjóðkirkja skilgreind sem sjálfstætt
trúfélag, með frelsi til að skipa málum sínum. Ég er ekki hlynntur aðskilnaði ríkis og
kirkju og Þjóðkirkjan er ekki að biðja um hann. Ég er þeirrar skoðunar að auka skuli
enn frekar frelsi þjóðkirkjunnar með því að rýmka ramma kirkjulaganna, og Ijúka
samningum milli ríkis og kirkju til að tryggja tekjustofha hennar svo hún geti brugðist
við kröfum tímans og sinnt betur skyldum sínum við þjóðina, sem biðjandi, boðandi,
þjónandi kirkja.
Fjölmenning
Mér fmnst áberandi í þessari umræðu að menn gefa sér þá forsendu að hér sé
fjölmenningarlegt samfélag. En er það nú alveg víst, og er það alveg æskilegt að allur
siður sé jafnrétthár? Hlýtur ekki samfélagið að byggja á sátt um ákveðin grunngildi út
frá sögu sinni, hefð og menningu, jafnvel þótt tryggt sé frelsi einstaklingsins að játa
og iðka trú sína?
Islenskt samfélag er orðið miklu fjölbreyttara en áður. En samt sem áður telst
meirihluti landsmanna til þjóðkirkjunnar og lútherskra fríkirkjusafhaða. Víst er að
áhrifm eru margháttuð og hér þrífst margvísleg menning hlið við hlið, sprettur upp,
vex og dafnar, visnar og fykur burt eins og haustlauf í blænum. Vafalaust hafa
margvísleg túlkunarmynstur alltaf þrifist hlið við hlið í samfélagi og menningu.
En er hér raunverulegt fjölmenningarsamfélag, fjöltrúarsamfélag, á meðan níu af tíu
bömum em skírð á fyrsta ári, níu af tíu unglingum á tjórtánda aldursári fermast í
þjóðkirkjunni, lang flest íslensk böm læra að biðja?
Hvað telst ráðandi hlutur í hlutafélagi? Eitthvað rúmlega þijátíu prósent er mér sagt.
Víst er að Þjóðkirkjan hefur enn ráðandi hlut á vettvangi trúmálanna þrátt fyrir allt,
svo maður leyfi sér nú svo hæpna samlíkingu úr heimi Mammons! Er það ekki
frumforsenda lýðræðisins að sjónarmið meirihlutans vegi þyngst, að teknu tilliti til
grandvallaréttinda minnihlutans?
6