Málfregnir - 01.11.1991, Síða 9

fyrir ötult starf hefur nefndin ekki undan
að fjalla um þá kafla orðasafns IEC sem
fengur væri að. Auk nýrra kafla berast
nefndinni öðru hverju áður út gefnir
kaflar sem endurskoðaðir hafa verið af
IEC. Þeir kaflar þarfnast nýrrar um-
fjöllunar Orðanefndar. Ljóst er að fastur
starfsmaður sem helgaði sig orðanefnd-
arstörfum, jafnvel þótt í hlutastarfi væri
milli funda, gæti hraðað útgáfumálum
mikið og létt áhugamönnunum innan
Orðanefndar störf þeirra. Nokkrar orða-
nefndir hafa notið krafta launaðs starfs-
manns, og vonast Orðanefnd rafmagns-
verkfræðinga eftir að komast í þann hóp.
Orðanefnd telur það mikinn ávinning
að hafa alþjóðlegt raftækniorðasafn að
styðjast við og þýða. Starf nefndarinnar
verður auðveldara að því leyti að ekki
þarf að leita þeirra orða sem fjalla skal
um. Alþjóðlega staðlaðar skilgreiningar
á íðorðunum eru til, og ekki þarf að
eyða tíma í að finna heppilegar skil-
greiningar og eiga á hættu að þær séu
ekki alls kostar fullnægjandi eða réttar.
Hinu er svo ekki að leyna að íðorðum
fjölgar hraðar en orðabækur fá skráð.
Pað eru því harla mörg orð sem Orða-
nefnd telur þörf á að fjalla um en eru
ekki komin enn í orðasafn IEC.
3. Orðaleit og nýyrðasmíð
Orðanefnd notar allar tiltækar aðferðir í
orðaleit sinni. Aðferðirnar eru þó hvorki
flóknar né frumlegar og kannski ekki
margar:
1. Söfnun íðorða sem þegar eru til í
tungunni og þekkt eru yfir hugtök
sem nefndin fæst við hverju sinni.
2. Orðrétt þýðing erlends íðorðs.
3. Nýtt íðorð myndað úr gamalkunnum
orðum og orðstofnum.
4. Gömul íslensk orð notuð á ný, breytt
eða óbreytt.
Pó að hugsanlega megi setja öll íðorð í
einhvern eða einhverja ofantalinna
flokka er uppruni orðanna ekki alltaf
svona einfaldur eins og sést best af þeim
dæmum sem nefnd eru hér á eftir.
Islensk tunga er svo lánsöm að eiga
eigin orð um náttúruvísindi, jafnvel allt
frá miðöldum. Af eðlilegum ástæðum
eru íðorð úr hagnýtum náttúruvísindum
og nútímatækni miklu yngri. Þó má
rekja þau allt til fyrri hluta 19. aldar ef
litið er til rafmagnsfræði og rafmagns-
tækni. í Tímariti Verkfrœðingafélags
íslands birtust „Nokkur heiti úr raffræð-
inni“ árin 1920 og 1923 eftir Orðanefnd
Verkfræðingafélagsins með aðstoð Stein-
gríms Jónssonar og Guðmundar Hlíð-
dal. Þorri þessara orða er notaður enn
og mörg þeirra óbreytt. Önnur eru þess
virði að þau væru lífguð við. Að sjálf-
sögðu hefur Orðanefnd RVFÍ tekið
þessi orð í bækur sínar þar sem við á
hverju sinni eins og segir um fyrstu
aðferð Orðanefndar hér að ofan.
Dæmin, sem nefna má, eru fjölmörg og
sum fjörgömul: rafmagn (electricity),
sími (telephone), bergmál (echo), frum-
eind (atom), rafeind (electron). skeyti
(telegram), rœsir (starter), rýmd (capa-
city), span (induction), rið (period,
cycle), riðstraumur (alternating cur-
rent), sveiflurás (oscillatory circuit),
afriða (rectify), snúður (rotor), vaf
(winding), liði (relay), rafstrengur (elec-
trical cable), var (fuse), spennir (trans-
former), skammhlaup (short circuit), afl
(power), orka (energy).
Mörg orð breytast í notkun, ýmist
vegna almennra breytinga á málinu,
breytinga á smekk manna, viðhorfum
eða tækninni sjálfri. Sumar breytingar
eru þarfar, aðrar eru óæskilegar. Fáir
gera greinarmun á raflögn húss og verkn-
9