Málfregnir - 01.12.2003, Síða 14

Orðabankinn
Árið 1999 var samið við íslenska málstöð
um að setja líforðasafnið í orðabankann þar
sem það hefur verið síðan.
Árið 2000 fengum við aftur styrk frá
Málræktarsjóði til að betrumbæta safnið enn
frekar með því að semja skilgreiningar við
flettumar. Ári seinna fengum við einnig
góðan styrk frá Norrænu málráði og hef ég
unnið að því síðan að bæta inn flettum og
semja skilgreiningar við allar flettur safns-
ins. Vinnan við þetta getur farið fram nán-
ast hvar sem er í heiminum þar sem hún er
unnin á Netinu, nánar tiltekið í vinnsluhluta
orðabankans. Ég er þó ekki mikill heims-
homaflakkari og kýs helst að vinna þetta í
innsta herbergi íslenskrar málstöðvar þar
sem ég er ætíð velkomin og fæ þá aðstoð og
þau ráð sem ég þarfnast til að halda ótrauð
áfram. Ekki skemmir heldur fyrir skemmti-
legur félagsskapur og óvenjugott kaffi!
Vinnslan
Ég ætla nú að lýsa í stuttu máli hvemig ég
vinn þetta.
• Til viðmiðunar nota ég svipaða bók á
ensku með góðar skilgreiningar á hug-
tökum í faginu og fyrir valinu varð 11.
útgáfa af Henderson 's Dictionary of Bio-
logical Terms sem í eru yfir 23.000 flett-
ur með skilgreiningum.
• Finni ég þar hugtak sem ekki er í Líf-
orðasafninu en ætti að vera þar að minu
mati bæti ég því inn í safnið.
• Næst leita ég að íslenskri þýðingu. Fyrst
leita ég í orðabankanum sjálfum enda
nokkuð mörg líffræðitengd söfn þar eins
og áður sagði.
• Ef hugtakið er ekki þar leita ég í þeim
handbókum sem til em á þessu sviði.
• Til að semja skilgreiningu við flettu á ís-
lensku styðst ég oft við skilgreininguna í
bók Hendersons en leita jafnframt í aðr-
ar heimildir, einkum á Netinu sem má
með réttu segja að sé hafsjór fróðleiks
eins og alþjóð veit.
• Finni ég enga þýðingu fyrir hugtak sem
ég vil bæta í safhið geri ég tillögu um
nýyrði eða í versta falli laga ég enska
hugtakið að íslensku.
• Ég er nokkuð djörf að búa til nýyrði sem
byggjast á inntaki skilgreininganna því
að áður en þau fara í birtingarhluta orða-
bankans prenta ég handritið út og læt það
í hreinsunareld til mér fróðari manna um
íslenskt mál og líffræði en þar ber hæst
forstöðumann Islenskrar málstöðvar og
að sjálfsögðu meðhöfund minn.
• í kjölfar endurbóta og leiðréttinga, sem
ég geri eftir meðferð í hreinsunareldin-
um, bið ég ritstjóra orðabankans að setja
líforðasafnið, eins og það er þá orðið í
vinnsluhlutanum, í birtingarhluta orða-
bankans.
• í byrjun þessa mánaðar vom 8.702 flett-
ur í líforðasafninu í birtingarhluta orða-
bankans en 10.208 í vinnsluhlutanum
sem ber vott um talsverðan vöxt í safn-
inu um þessar mundir.
Þróun málsins
Þróun málsins hefur verið geysilega hröð
síðustu áratugi, ekki síst í ffæðamáli, og er
enn. Þýðingar, sem þóttu góðar og gildar
fyrir fáeinum áratugum, geta jafnvel talist
fráleitar nú.
Dæmi þessa má finna í líforðasafhinu.
Fyrir nokkm barst athugasemd frá notanda
orðabankans sem hafði rekist á sérkennilega
þýðingu í Líforðasafninu og benti á að ef til
vill væri vert að lagfæra hana. Ritstjóri
orðabankans sendi okkur höfundum þessa
ábendingu og urðum við að viðurkenna að
notandinn hefði þó nokkuð til síns máls.
Umrætt hugtak er ejaculatory duct. Ef
því er flett upp í Líforðasafninu birtist
þýðing sem nú á dögum hefur allt aðra
merkingu en hér á við. Við rannsóknir á
uppruna þýðingarinnar í kjölfar ábendingar
notandans bárust böndin strax að tveimur
tímamótaverkum á þessu sviði, Islenskum
lœknisfræðiheitum og Alþjóðlegum og ís-
lenskum lijfœraheitum. Uppfletting í þessum
14