Bændablaðið - 06.03.2014, Side 4

4 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. mars 2014
Fréttir
Íslendingar hafa náð einstökum
árangri í baráttunni við
kampýlóbaktersýkingar bæði
í fólki og í alifuglum á síðustu
14 árum. Til ársins 1996 var
einungis frosinn kjúklingur á
markaði á Íslandi. Það ár var
hins vegar leyft að selja ferskan
kjúkling og neyslan jókst um
helming, frá 6 kg upp í 11 kg á
hvern íbúa á ári. Í kjölfarið fylgdi
kampýlóbakterfaraldur í fólki
sem náði hámarki árið 1999.
Á árinu 2000 sammæltust
alifuglabændur og stjórnvöld um að
grípa til aðgerða. Allir voru sammála
um að til þess að mega selja ófrysta
kjúklinga yrðu kjúklingahópurinn
að vera laus við kampýlóbakter.
Þannig var allur kjúklingur frystur
sem í greindist kampýlóbakter
fyrir slátrun, en með því að frysta
smitaðan kjúkling er hægt að fækka
bakteríum um allt að 90 prósent.
Tveimur árum síðar var þessi krafa
sett í reglugerð. Til þess að framleiða
kampýlóbakterfrían kjúklinga
þarf mjög strangar smitvarnir
til þess að koma í veg fyrir að
bakterían berist inn í kjúklingahús,
því bakterían finnst mjög víða í
umhverfinu. Þetta tókst íslenskum
alifuglabændum og afurðir úr mjög
fáum hópum þarf núna að frysta
vegna kampýlóbaktersmits.
Einungis tvö prósent kjúklinga
þurfti að frysta á síðasta ári
Nýjasta vörnin gegn smiti eru svo
flugnanet sem varna því að flugur
beri smit í eldishúsin um loftinntak
þeirra. Árangurinn af þessu átaki er
að á síðasta ári var einungis um tvö
prósent kjúklinga sem þurfti að frysta
og hefur aldrei áður mælst jafnlág
smittíðni. Tíðni kampýlóbaktersmits
í Íslendingum í dag er um þriðjung
lægra en í nágrannalöndum okkar.
Vegna þess hversu góðum árangri
Íslendingar hafa náð, leituðu Bretar
fyrir skemmstu til Matvælastofnunar
(MAST) og óskuðu eftir upplýs-
ingum um hvernig Íslendingar
hafa nánast náð að vinna bug á
kampýlóbaktersýkingum.
Árangurinn er hertu aðhaldi
að þakka
Brigitte Brugger, sérgreinadýra-
læknir hjá MAST, segir að það sé
óhætt að segja að árangurinn hér
á Íslandi hafi fyrst og fremst verið
hinu herta aðhaldi að þakka.
„En á sama tíma var gert átak í
að upplýsa neytendur um smithættu
og þeim kennt að fyrirbyggja
krossmengun í eldhúsum sínum. Það
hefur örugglega haft jákvæð áhrif á
þeim tíma, en erlendar rannsóknir
hafa sýnt að slíkar aðgerðir duga
oftast í stuttan tíma.
Það eru orðin 14 ár liðin frá því
að átakið var gert og ljóst að það sem
bar mestan árangur var að fækka
menguðum afurðum úti á markaði;
með því að fyrirbyggja að eldishópar
menguðust á eldistímanum og á
leiðinni í sláturhúsið.
Bretarnir báðu mig sérstaklega
um að svara því hvernig það var hægt
að fá íslenska kjúklingabændur til
að fara eftir þeim smitvarnareglum
sem settar eru á búum. Það er í
sjálfu sér góð spurning: Af hverju
ætti Jón Jónsson umsjónarmaður að
virða það að honum ber að fara í
yfirhafnir og þvo sér um hendur áður
en hann gengur inn í kjúklingahúsið,
bara út af því að gæðastjórinn er að
segja honum það? Það er ekkert
bónuskerfi í gangi hérlendis hjá
framleiðendum, enda væri það
ósanngjarnt þar sem kjúklingar
geta líka smitast með öðrum hætti,
t.d. með flugum eða menguðu
vatni. En framleiðendur segja mér
að það sé einfaldlega mikill áhugi
hjá umsjónarmönnum á búum að
skila sem heilnæmustum fuglum til
slátrunar. Þeir eru meðvitaðir um
smitvarnir eftir margra ára reynslu
— og eru líka mjög strangir ef öðru
fólki (til dæmis viðgerðarfólki) er
hleypt inn í hús meðan fuglarnir eru
inni í eldi.
Frystikrafan sem gildir hérlendis
er þó drifkrafturinn. Framleiðendur
vilja dreifa ferskum kjúklingi, það
er það sem markaðurinn biður um.“
Bretar geta ekki sett sína
eigin frystireglu
„Í Bretlandi eru engar kröfur gerðar
og engar þvinganir til staðar. Ef
bóndinn sendir neikvæðan hóp til
slátrunar, er það frábært. Ef hann
passar sig ekki, þá gerist ekkert nema
að hópurinn – og þar með afurðir – er
mengaður. Þeir öfunda okkur af því
að við getum sett okkar eigin reglur
hérlendis. Þeir geta það ekki með
frjálst flæði afurða innan evrópska
efnahagssvæðisins. Ef þeir frysta
sínar menguðu kjúklingaafurðir þá
kemur einfaldlega ferskur kjúklingur
annars staðar frá til þeirra.
Þeir sögðu mér á fundinum sem
ég sat með þeim, að þeir hefðu gert
tilraunir með umbun fyrir góðar
smitvarnir. Það bar engan árangur,
en sennilega vegna þess að tímabilið
var of stutt. Einn fulltrúi, innan
vinnuhópsins á fundinum, sagði
að smitvarnir þurfi að þróast hjá
þeim eins og notkun bílbeltis þurfti
að þróast. Það fannst mér góður
samanburður. Þegar nýr starfsmaður
hefur störf á kjúklingabúi á Íslandi,
þá lærir hann þessar umgengisreglur
undir eins; þær eru bara sjálfsagðar
og allir virða þær.
Ég hef líka tekið þátt í öðrum
fundum erlendis, þar sem íslenska
frystikrafan var rædd. Þá hefur það
komið í ljós að erlendis þora menn
ekki að gripa til þessara aðgerða, þar
sem þeir telja að það sé of íþyngjandi
fyrir greinina og markaðinn.
Smittíðni í eldishópum sé of há
og að frysta þurfi þá of mikið af
kjöti. En þá gat ég upplýst að tíðni
hérlendis hafi líka verið há á þeim
árum áður en smitvarnir voru bættar
og sláturaldurinn var lækkaður. Í
raun var tíðnin svipuð og í öðrum
löndum Evrópu. En það var auðvelt
að fá samþykki allra hérlendis, bæði
framleiðenda og neytenda, fyrir
íþyngjandi aðgerðum, vegna þess
að faraldur braust út eftir að leyft
var að dreifa ófrosnum kjúklingi
og eitthvað þurfti að gera því mjög
margir veiktust.
Rannsóknir hafa sýnt að
kjúklingar smitast yfirleitt ekki fyrir
en eftir fjögurra vikna aldur. Þess
vegna var sláturaldurinn lækkaður
hér eftir 2003 yfir sumartímann,
því betra var að framleiða litla
kampýlóbakterfría kjúklinga frekar
en stóra mengaða sem varð að
frysta. Bretar spurðu einmitt líka
út í það hvernig okkur hefði tekist
að fá neytendur til að sætta sig við
minni kjúkling á markaðnum. Þar er
kjúklingum slátrað yfirleitt um sjö
vikna gömlum. Heilir kjúklingar í
neytendapakkningum eru hjá þeim
mun stærri en hérlendis. Ég sagði
þeim að það hafi svo sem ekki verið
erfitt hér, því það var ekki mikil hefð
fyrir neyslu á kjúklingakjöti þá.
Það er ljóst að árangur náðist
hérlendis með frystikröfunni
og því ætti það líka að nást í
Evrópu ef samstæða næðist meðal
Evrópulanda.“
Kampýlóbakter smitast af yfirborði
alifuglanna
Kampýlóbaktersýking er algengasta
iðrasýking í fólki í hinum vestræna
heimi. Hún getur haft mjög alvarlegar
afleiðingar, en einnig litlar eða
jafnvel engar. Kampýlóbakter
er umhverfisbaktería sem finnst
víða í umhverfinu og í mörgum
búfjártegundum og fuglum. En
hvers vegna skyldi fólk smitast helst
af þessari bakteríu í gegnum neyslu
alifugla?
„Bakterían lifir í raka, drepst
fljótlega í þurrki og súrefnisríku
umhverfi og einnig í frosti ef líður
nægilega langur tími. Ástæðan fyrir
því að fólk smitist helst af kjúklingum
er að kampýlóbakter finnst í miklu
meira mæli á kjúklingasláturskrokkum
en á öðrum skrokkum. Það er vegna
þess að skinnið er ekki tekið af
skrokkum við slátrun, en innanúrtaka
við kjúklingaslátrun fer þannig fram
að það er ekki hægt að fyrirbyggja
mengun á skrokkum,“ útskýrir
Brigitte.
„Síðan eru skrokkarnir ekki látnir
þorna á yfirborðinu, líkt og gert er með
sláturskrokka annara dýrategunda.
Eins og ég nefndi þá drepst sýkillinn
fljótlega í þurrki. Það eru væntanlega
minni líkur á kampýóbakter í
skinnhlausum kjúklingabitum eins og
t.d. bringum, en hætta á krossmengun
er þó ætíð til staðar við úrbeiningu.
Rannsóknir hafa sýnt að
það tekur stuttan tíma frá því
að kampýlóbaktersmit berst í
kjúklingahóp þar til allir fuglar
eru smitaðir. Það er vegna þess að
kjúklingar eru mjög duglegir að
pikka í undirburðinn, þar sem dritið
fellur. Aðrar dýrategundir eru ekki
síður smitaðar en alifuglar, en vegna
slátrunaraðferða smitast fólk síður
af öðru kjöti.“ /smh
Íslendingar veita Bretum ráðgjöf vegna kampýlóbaktersýkinga:
Árangur náðist vegna frystikröfu
– næðist líka annarsstaðar ef samstaða væri um slíka kröfu
Landssamband kartöflu-
bænda hefur óskað eftir því við
atvinnuvega- og nýsköpunar-
ráðherra að útreikningur á
uppgjöri á tjóni sem varð í
Þykkvabæ vegna frosta sumarið
2009 verði endurskoðað og að
stjórn Bjargráðasjóðs fái skýrar
reglur til að unnt sé að leggja fram
breytt mat á tjóninu.
Bergvin Jóhannsson, formaður
Landssambands kartöflubænda,
segir að Bjargráðasjóði hafi verið
falið að ganga frá lokauppgjöri vegna
þess tjóns sem varð í kartöfluræktun
í Þykkvabæ, en tjónið var metið á
47,9 milljónir króna. Aðeins hafi
15,8 milljónir króna verið greiddar
í bætur, en dregist hafi að gera upp
tjón. Til greiðslu nú eigi að koma
ríflega 32 milljónir króna.
Vanmat á tjóni
Bergvin segir kartöflubændur í
Þykkvabæ telja sig hafa orðið fyrir
forsendubresti þegar tjón var metið.
„Flestir þeir sem urðu fyrir tjóni telja
að vanmati hafi verið á því tjóni sem
þeir urðu fyrir, en matið fór þannig
fram að eftir að uppskerutíma lauk
um haustið var reiknað úr það magn
sem var í geymslum og það borið
saman við meðaluppskeru áranna
á undan. Síðar kom svo í ljós að
töluvert magn af þeirri uppskeru
sem var í húsi varð óseljanlegt vegna
þess hve kartöflurnar voru smáar
og gæði lök. Henda þurfti stórum
hluta af þeirri uppskeru sem var í
húsi, menn mátu það svo að hún
væri ónýt.
Sex bændur fyrir tjóni
en töldust ekki með
Nokkrir bændur á svæðinu, sex
talsins lentu í því að vera með
uppskeru í húsi þegar mat á tjóni fór
fram, uppskeru sem síðar reyndist
ónýt. Þeir sitja að sögn Bergvins
eftir með sárt ennið og fá tjón sitt
ekki bætt. Frá þeim tíma sem liðinn
er hafa tveir framleiðendur sem rétt
áttu á bótum farið í gjaldþrot og segir
Bergvin að uppi sé nokkuð snúin
staða varðandi þá. Þeir hafi verið
úthluta fjármunum í bætur, búin hafi
verið gerð upp og reikningum lokað.
Sýslumaður bendi á þegar greiða
eigi út bæturnar að viðtakendur
fjárins séu ekki lengur til.
„Þetta er dágóð upphæð og við
vitum sannast sagna ekki hvað við
eigum að gera við hana,“ segir
Bergvin.
Kartöflubændur hafa því farið
fram á að settar verði nýjar reglur
um úthlutun á því viðbótarfjármagni
sem til ráðstöfunar er. „Við höfum
lagt til að reglum verði breytt og
tjón verði gert upp að nýju, á nýjum
forsendum. Málið er í vinnslu í
ráðuneytinu er okkur sagt, en staðan
er sú að við höfum fengið munnlega
neitun við beiðni okkar. Skrifleg
neitun hefur enn ekki borist,“ segir
Bergvin.
/MÞÞ
Landssamband kartöflubænda:
Vill endurskoða uppgjör
á tjóni í Þykkvabæ
Brigitte Brugger, sérgreinadýra-
læknir hjá Matvælastofnun.
BLIKKÁS –
Smiðjuvegi 74 – 200 Kópavogi – Sími 515 8701
Nánari upplýsingar á www.funi.is
FR
U
M
-
w
w
w
.f
ru
m
.is
Sæluathvarf – „Svefntunna“
Tunnan er einnig fáanleg sem (Sauna) Sánatunna eða heitur viðarpottur.
Hentar sérlega vel þar sem ekki er heitt vatn eða rafmagn. Hagstæð verð.
Svefntunna
Sýningarhús á staðnum! Íslenkir kjúklingaframleiðendur eru mjög meðvitaðir um smitvarnir hjá sér, að sögn Brigitte Brugger, sérgreinadýralæknis Matvælastofnunar. Mynd / smh
vilja fá endurmat á tjóni sem varð
vegna frosta sumarið 2009.
Kanna upplifun ferðamanna
Ferðamálafélag Austur-Húna-
vatnssýslu stendur fyrir átaki til
að efla ferðaþjónustu og handverk
í sýslunni. Sett hefur verið á
laggirnar sérstök hugmyndasmiðja
þar sem fólk hittist einu sinnií
viku og vinnur að því að finna og
þróa nýjar hugmyndir eða efla þá
starfsemi sem fyrir er.
Fjölmörg áhugaverð verkefni
hafa nú þegar litið dagsins ljós og
er unnið hörðum höndum að þróun
þeirra. Þekkingarsetrið á Blönduósi
er aðili að átaksverkefninu og hefur
verið ákveðið að gera rannsókn í
tengslum við það, þar sem ætlunin
er að kanna upplifun ferðamanna
sem koma á svæðið og ástæður fyrir
dvöl þeirra. Þetta er nauðsynlegt
að vinna í nánu samstarfi við
ferðaþjónustuaðila á svæðinu enda
munu þeir koma til með að fá
gagnlegar upplýsingar fyrir eigin
starfsemi.