Bændablaðið - 06.03.2014, Side 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. mars 2014
Ég ólst upp á Akureyri til
níu ára aldurs. Eins og allir
vita er Akureyri höfuðstaður
öskudagsins og var þar til
siðs að börn gengju í búðir og
fyrirtæki, íklædd búningum, og
ynnu sér inn sætindi með söng.
Þegar leið á daginn safnaðist
síðan múgur og margmenni
saman á Ráðhústorginu þar
sem kötturinn var sleginn úr
tunnunni. Þessi siður breiddist
síðan út um land allt og á
öskudag má því reikna með að
rekast á ketti, trúða, alls konar
óvætti og skrípi sem óvenjulegt
er að hitta á förnum vegi aðra
daga.
Þegar líða tók að öskudegi í
minni æsku varð líf í tuskunum.
Börn fóru að skeggræða við
foreldra sína (einkum þó mæður)
um hvers konar búningum þau
gætu klæðst. Svo hófu mæðurnar
saumaskapinn. Þá var líka
gjarnan farið í Sigga Gúmm,
sem mér er sagt að hafi verið
stærsta leikfangaverslun landsins
á sinni tíð og hét sjálfsagt
Leikfangaverslun Sigurðar
Guðmundssonar. Þar mátti
kaupa margskonar aukahluti,
hatta, grímur og leikfangavopn
af ýmsu tagi.
Mamma lét sig ekki muna um
að búa mig út sem Hróa Hött,
sem kúreka og sjálfsagt eitthvað
fleira sem mér er horfið úr minni.
Hún settist við saumavélina sína
og Voilá! Búningarnir voru síst
lakari en þeir sem nú má kaupa í
ýmsum leikfangaverslunum.
Ég hins vegar bjó við það
ofbeldi (að eigin mati) að mér var
bannað að eiga skotvopn. Sama
hvað ég tuðaði og skældi fékk
ég ekki hróflað við þeim pabba
og mömmu með það. Foreldrar
mínir voru vinstrisinnaðir
herstöðvarandstæðingar og
líklega skýrist þessi afstaða
þeirra gagnvart skotvopnum af
því. Í það minnsta var þeim af
einhverjum ástæðum alveg sama
þó ég ætti boga og örvar, sverð
og allra handa vopn önnur en
byssur kæmu ekki inn á heimilið!
Þar með voru engar hvellhettu
skammbyssur tiltækar þegar ég
vildi gerast kúreki og syngja
fyrir nammi. Þetta olli mér miklu
hugarangri því þrátt fyrir að ég
sífraði stanslaust svo dögum
skipti var ekki við þetta komandi.
En henni mömmu var ekki alls
varnað. Þegar ég var alveg orðinn
vonlaus um þetta fyrirtæki allt
saman birtist hún allt í einu með
rosa flotta skammbyssu. Hana
hafði hún, að sögn, fengið lánaða
hjá syni einhverrar vinkonu
sinnar og ég mátti fá hana til
að fullkomna kúrekabúninginn.
Ég þóttist himinn höndum hafa
tekið, hélt svo út í öskudaginn
eldsnemma og hef örugglega
komið með kíló af nammi heim
eftir sönginn.
Seinna var ég eitthvað að
snuðra heima hjá mér, eins og
börnum er tamt. Kemur þá ekki
byssan góða í leitirnar. Hún
mamma hafði vitanlega séð
aumur á stráknum sínum og
laumast í Sigga Gúmm og keypt
byssuna góðu þar. Þannig eru
mömmur nefnilega, þær gera allt
fyrir börnin sín. Takk mamma,
fyrir byssuna góðu.
Þess má geta að börnin
mín þurfa nú að búa við sama
ofbeldi og ég bjó við, enda eiga
þau vinstrisinnaða friðarsinna
fyrir pabba. Engar byssur skulu
koma inn á heimilið. Já, lífið það
gengur í hringi. /fr
STEKKUR
Öskudagur
og ofbeldi
Eftirtektarverður árangur í afurðasemi kúa á bænum Þingmúla í Skriðdal:
Meðalafurðir búsins jukust um
1.213 kg á árskú milli ára
Á bænum Þingmúla í Skriðdal á
Austurlandi hafa orðið töluverðar
breytingar á kúabúskapnum
síðustu árin og eftirtektarverður
árangur í afurðasemi kúnna náðist
á nýliðnu ári er meðalafurðir
búsins jukust um 1.213 kg
á árskúna frá fyrra ári. Að
búskapnum hafa um árabil staðið
þau Sigurbjörn Árnason og Ásta
Sigríður Sigurðardóttir, en nú eru
sonur og tengdadóttir komin til
liðs við þau.
Sigurbjörn og Ásta hófu búskap á
jörðinni árið 1978. Fyrst bjuggu þau
með sex kýr ásamt sauðfé en juku
síðan við mjólkurframleiðsluna og
árið 1985 var nýtt 22 kúa básafjós
byggt.
Sindri Fannar, sonur Sigurbjörns
og Ástu, kom inn í búskapinn fyrir
tveim árum, eða um það leyti sem
hann kláraði búfræðinám sitt frá
Hvanneyri. Ári síðar flutti svo einnig
á staðinn unnusta hans, Jóna Sigríður
Guðmundsdóttur, en hún var einnig
í námi á Hvanneyri og útskrifaðist
þaðan síðasta vor. Í dag standa því
þau fjögur að búskapnum með og
hafa því augljóslega gott svigrúm til
að skipuleggja sig og að sinna þeirri
vinnu sem til fellur á búinu.
Markvissari fóðrun og bætt
frjósemi
Sindri var spurður hvernig hann
skýrði mikla afurðaaukningu
sem orðið hefði á undanförnum
misserum.
„Hvað varðar þessa miklu
afurðaaukningu er best að lýsa
með markvissari fóðrun og bættri
frjósemi. Þegar við komum inn
í búskapinn var ákveðið að gera
allt til þess að nýta það sem til er
hér og gera enn betra. Við vissum
það einnig að ef það myndi takast
þá myndu skapast hér forsendur
til þess að stækka búið og auka
framleiðsluna til muna. Þetta hófst
allt með því að taka svolítið til í
hópnum, lóga gripum sem mjólkuðu
lítið og koma að gripum sem voru
efnilegri samkvæmt kynbótaspá.
Þá þurftum við að meta túnin og
hefja endurræktun á þeim sem ekki
skiluðu nægri uppskeru, ákveða
áburðarskammta og skipuleggja
heyskapinn eins og sláttutíma og
verkun heyjanna.“ Sindri segir að
það séu ekki síst smáatriðin sem
skipti miklu máli til að ná frekari
framförum. Það séu atriði eins og
lýsing, loftræsting og hreinlæti
í fjósinu sjálfu svo gripunum líði
sem best.

Nýta Nor-For til að meta
fóðurþörf
Í byrjun síðasta árs byrjuðu þau einnig
að nota Nor-For fóðuráætlanakerfið.
Varð þeim þá betur ljóst hvernig
gróffóður væri best að gefa samhliða
og hvaða kjarnfóðurblanda hentaði
gróffóðrinu. Í kjölfarið hafa þau gefið
þrjár tegundir af gróffóðri, þrisvar á
dag ásamt heimaræktuðu byggi og
kjarnfóðri. Að sögn Sindra Fannars
hefur meltanleikinn á gróffóðrinu
verið ágætur, en rúllurnar eru með
7 cm söxun.
„Gróffóðrið samanstendur af
snemmslegnu, þurru heyi af túni í
góðri rækt eða áborinni há, grænfóðri
sem samanstendur af höfrum, ertum
og repju og síðan grófu heyi af
eldri túnum. Snemmslegna heyið
er orkumikið og hefur þokkalegt
próteinvægi.
Þá gefa þau bygg tvisvar á dag,
fyrir mjaltir kvölds og morgna.
Hámjólkakýr í upphafi mjaltaskeiðs
fá þó ekki mikið bygg en þeim mun
meira af kjarnfóðri í staðinn. Það er
ekki fyrr en við 60-80 daga frá burði
að þau auka bygggjöfina í hlutfalli
við kjarnfóðurgjöf. Kýr sem eru
komnar á seinni hluta mjaltaskeiðs
og mjólka 17 lítra eða minna fá svo
eingöngu bygg með gróffóðrinu og
ekkert kjarnfóður, að sögn Sindra.
Kýr sem mjólka 30 lítra og eru
komnar 100 daga frá burði fá um 6
kg af kjarnfóðri ásamt 5 kg af byggi
á dag. Kjarnfóðurgjöfinni skipta þau
í tvær gjafir á dag en fái kýrnar 6 kíló
er gjöfinni skipt í þrennt yfir daginn.
Í slíkum tilfellum er kjarnfóðrið
gefið um miðjan daginn, um leið
og þau gefa kúnum grænfóðrið.

Hefðbundið uppeldi
„Í Þingmúla eru kálfar hafðir í
hálmstíu til 3-4 mánaða aldurs og
eru hafðir á mjólkurgjöf. Broddinn fá
þeir eins lengi og hann er til en síðan
duftmjólk, í tveimur skömmtum, 4-8
lítra á dag eftir aldri.
„Í flestum tilfellum venjum við
þá af mjólk 3 mánaða gamla. Ásamt
mjólkurgjöfum fá þeir kálfaköggla
og úrvalshey. Eftir mjólkurfóðrun
eru kálfar aldir upp á viðhaldsfóðri,
en þar sem hér í Þingmúla er
því miður plássleysi höfum við
uppeldisaðstöðu á næstu jörð hjá
nágranna okkar sem hefur verið að
draga úr sinni starfsemi. Þar ganga
allar kvígur úti yfir sumarið ásamt
nokkrum uxum. Kvígur eru síðan
allar sæddar, flestar með óreyndum
nautum, við aldurinn 14-17 mánaða,
fer eftir þroska og stærð. Í flestum
tilfellum næst fang í þær 16 mánaða
gamlar,“ segir Sindri.

Góðar horfur í ár
En hvernig horfir þessi ungi og
augljóslega kraftmikli bóndi til á
stöðuna eins og hún er í dag?
„Horfurnar á þessu ári eru mjög
góðar hjá okkur. Við munum að öllum
líkindum ná að auka framleiðsluna
enn frekar en raunin er samt sú að
fjósið sjálft er að verða takmarkandi
þáttur hjá okkur. Það er því ljóst að
það þarf að koma til uppbyggingar
í mjög náinni framtíð. Þá er gott að
sala á mjólkurafurðum sé eins og hún
er núna og verður vonandi áfram en
um það ríkir vissulega óvissa.
Við teljum okkur geta framleitt
mjólk með hagkvæmum hætti á þessu
afurðastöðvaverði og erum fegin að
það sé greitt fullt afurðastöðvaverð,
því annars væri þetta tapaður leikur.
Ég held að núna þurfi einmitt hinir
minni mjólkurframleiðendur að taka
sig á og auka við framleiðsluna svo
hægt verði að anna eftirspurninni
eftir mjólk. Það er hins vegar dýrt að
byggja, rækta land og síðast en ekki
síst, allt of dýrt að kaupa sér kvóta,
svo nú ætti einnig að nota tækifærið
og endurskoða mjólkursamninginn,
styrkjakerfið og kvótakerfið því eins
og staðan er núna er mjög erfitt fyrir
bú eins og þetta að fara út í stóra
framleiðsluaukningu.“

Draumurinn að byggja nýtt fjós
Að sögn Sindra Fannars er
draumurinn að ráðast í fjósbyggingu
í framtíðinni og auka framleiðsluna
að minnsta kosti um helming. Þá eru
hugmyndirnar að byggja nýtt fjós
og að breyta því gamla í aðstöðu
fyrir uppeldi á kvígum. Til að þessi
áform gangi eftir þarf þó ýmislegt
að breytast að mati Sindra, bæði
hvað snertir fjármögnunarleiðir
í landbúnaði og núverandi
framleiðslukerfi.
„Það er frekar erfitt að fjárfesta
í nýbyggingu fyrir tugi milljóna
ásamt því að fjárfesta í kvóta fyrir
sömu upphæð til þess eins að geta
hafið framleiðslu. Þetta er afar einfalt
hagfræðidæmi sem gengur bara ekki
upp,“ sagði Sindri Fannar.
Ítarlegri umfjöllun má finna
vefsíðunni naut.is.
/Snorri Sigurðsson.
Sindri Fannar Sigurbjörnsson og Ásta Sigríður Sigurðardóttir.
Grunnurinn að góðu verki er gott gróffóður. Mynd / Sindri Fannar
Fjósið er nokkuð hefðbundið básafjós. Mynd / Sindri Fannar