Skírnir - 01.01.1973, Qupperneq 136

134
ÞORSTEINN GYLFASON
SKÍRNIR
sé til að mynda á norrænni eðlisfræði og austrænni eins og ÞjóS-
verjar kenndu í skólum sínum um nokkurt skeiS? SvariS viS þessari
spurningu er stutt og laggott nei. Ætlunin er einkum aS skrafa lítiS
eitt og lauslega um orS, en þau eru vitaskuld breytileg frá einu
máli til annars. MeS þessu er ekki sagt aS fyrirsögn þessara
vangaveltna sé óafsakanlega villandi, fremur en hitt er óafsakanlegt
aS vöngum er velt í nafni hugsunarfræSi. Hvort tveggja réttlætist
af því aS orS eru alla vega höfuStæki þeirrar dularfullu sálargáfu
sem viS köllum hugsun. Meira aS segja hafa ýmsir heimspekingar,
meS Platón í broddi fylkingar, reynt aS færa rök aS því aS mál og
hugsun séu eitt en ekki tvennt.5 Ef til vill hefur enginn þeirra kom-
izt betur aS orSi um þessa kenningu en fimm ára telpa sem óS elg-
inn um einhver hugSarefni sín unz faSir hennar skipaSi henni aS
hugsa áSur en hún talaSi. Hún svaraSi: „En hvernig get ég vitaS
hvaS ég hugsa fyrr en ég heyri hvaS ég segi?“
Nú mun flestum þykja nóg komiS af afsökunum og öSrum fyrir-
vörum og mál aS snúa sér aS efninu. Á vegum Hins íslenzka bók-
menntafélags hef ég starfaS aS því um nokkurt skeiS aS gefa út
bækur þar sem reynt er, vitaskuld meS misjöfnum árangri, aS koma
íslenzkum orSum aS ofurlitlu af öllu því sem vel hefur veriS hugsaS
í heiminum: þessar bækur eru Lærdómsrit Bókmenntafélagsins.
Ein reynsla mín í ritstjórastarfi hefur sem vonlegt er veriS sú aS
sumir þeirra sérfróSu manna sem ég hef leitaS til, og beSiS þá aS
þýSa útlenda bók á íslenzku eSa semja forspjall aS slíkri bók, hafa
ekki orSiS viS ósk minni. Allir hafa þeir góSan vilja, og mér ber aS
taka fram aS enn hef ég ekki hitt þann mann sem láti mig synjandi
frá sér fara af peningasökum. Afsökun þeirra flestra er sú aS þeir
treysti sér ekki til aS skrifa á íslenzku um þau efni sem eiga þó að
heita sérgrein þeirra hvers og eins. Margir segja jafnvel aS öldungis
ókleift sé aS þýSa tiltekna bók á íslenzku eSa fjalla um tiltekin efni
í frumsömdu máli: ekki aS þaS sé erfitt, heldur ókleift meS öllu.
ViSbrögS mín viS þessum undirtektum hafa löngum veriS þau
ein aS vísa til alkunnra orSa Einars Benediktssonar til móSur
sinnar:
Þú last - þetta mál með unað og yl
yngdan af stofnunum hörðu.
Eg skildi, að orð er á Islandi til
um allt, sem er hugsað á jörðu.