Skírnir - 01.01.1973, Side 155

SKÍRNIR
AÐ HUGSA Á ÍSLENZKU
153
ekki um hana. Um flest fræði má hafa sömu orð og John Kenneth
Galbraith hefur um hagfræðina: „í hagfræði eru fáar sem engar
nytsamar hugmyndir sem ókleift er að skýra á skiljanlegu máli.
Myrkvun máls og stíls er sjaldan til marks um flókið umtalsefni;
hún er aldrei til marks um fræðilega djúphygli. Hún sýnir einungis
annað tveggja: takmarkað vald á mæltu máli eða, og miklu oftar,
ruglandi og hirðuleysi í hugsun.“35
Onnur rök gegn greinarmun vísindamáls og hversdagsræðu má
ráða af því sem þegar er tvísagt: orð allra mála eiga rætur í hvers-
dagslegri reynslu og spretta af vettvangi dagsins. Þetta á jafnvel við
um orðaforða stærðfræðinnar. Mannleg hugsun, í öllum vísindum
sem í skáldskap og daglegu lífi, er leikur lítilla barna að hversdags-
legum orðum svo sem að gljáandi steini og glitrandi skel. Skyn-
samleg hugsun er öðru fremur leikur að fjörlegum og djarflegum
líkingum, skáldlegum líkingum. Eins og fagur skáldskapur er skyn-
samlegur, er skynsemin skáldleg.
Greinarmunur vísindamáls og hversdagsræðu birtist einatt í ann-
arri mynd en þeirri sem nú er lýst og vísað frá. Og sú er ekki sér-
kennileg fyrir okkur íslendinga fremur en hin: báðar eru alþjóð-
legt áhyggjuefni. Þessi síðari mynd munarins er raunar félagslegt
fyrirbæri því hún er mynd stéttamunar sem ef til vill er okkur ís-
lendingum kunnust af afspurn annars staðar að á Norðurlöndum,
svo hæg sem heimatökin þó eru. Allir vita að önnur norræn mál en
íslenzkan ætla skólagengnu fólki einkum útlend tökuorð um lær-
dómsgreinar sínar og jafnvel flest sem heiti hefur. Þetta veldur
nokkrum vanda sem Sigurður Nordal lýsir svo í merkilegri ritgerð
sinni Málfrelsi: „Yfirleitt er alþýða manna sólgin í að nota þessi
orð. Henni finnst þau vera ,fín‘ og heldur, að það sje menningar-
merki að henda þau á lofti. En henni ferst það einatt óhönduglega.
Hún skilur ekki stofnana, sem þau eru mynduð af, glæpist á merk-
ingunni .... Það er heil grein danskrar málvísi að safna saman og
skýra afbökuð og misskilin tökuorð í alþýðumál.“36
Ég sagði okkur heimatökin hæg í þessu efni. En okkar vandi er
þó fremur sá að það ætti að vera heil grein íslenzkrar málvísi að
safna saman og reyna að skýra afbökuð og misskilin tökuorð í ís-
lenzku frœðimáli.
Að afleiðingum ástandsins sem Sigurður lýsir þarf ekki að