Skírnir - 01.01.1978, Blaðsíða 144

142
HELGI ÞORLÁKSSON
SKÍRNIR
Nuten Grim s0r for Herdabrei i Voss har namn etter ein som heldt til
der. I Hardanger kallar dei eit bergtroll som valdar steinskred for Grimen,
jfr. samansetningane fossegrim og eldgrim (1968, 75).
Grímur bóndi hefur vafalítið verið talinn búa í stapanum
eins og nafni hans á Voss bjó í tindinum. Þetta mun upphaflegur
skilningur en sögnin um haugsetningu misskilningur eða tilraun
til skýringar.
Hugmyndir manna um framhaldslíf á stöðum í náttúru hljóta
að hafa borist með landnámsmönnum til Islands. Á íslandi
virðast þær hafa þróast sérstaklega og blandast vættatrú. I krist-
inrétti Magnúsar lagabætis í Gulaþingslögum (NgL II, 308) er
lagt bann við trú á vættir í haugum enda andstætt kristnum
hugmyndum að blanda saman framliðnum mönnum og vættum.
Virðist hafa tekist miklu betur að útrýma trú á framhaldslíf í
stöðum í náttúru í Noregi en á íslandi eða þá að slík trú hefur
skotið fastari rótum og blómgast betur á íslandi en í Noregi
nema hvort tveggja sé. Á 10. og 11. öld hafa að því er virðist
dafnað betur á Islandi en annars staðar á Norðurlöndum hug-
myndir um að maður, vættur og staður í náttúru yrðu eitt;
maður var talinn deyja t.d. í drang og drangurinn gat tekið
nafn hans ótengt enda gaf maðurinn drangnum hluta af fram-
haldslífi sínu og var þar með orðinn vættur.
7. ÖRNEFNIN SJÖ
Hér að framan var spurt hvort örnefnin Önundur, Þuríður,
Geirólfur, Náttfari, Bjólfur, Loðmundur og Þrándur hafi verið
gefin ótengd eftir landnámsmönnum. Fræðilega virðist ekkert
því til fyrirstöðu að slíkur nafngiftarsiður hafi verið stundaður
á 10. og 11. öld eins og eftir siðbreytingu. Á 10. og 11. öld gátu
tilefni allt eins vel og síðar verið slysfarir, virðingarvottur,
venjubundinn ráðstöfunarréttur (sbr. akra, veiðistaði) eða eitt
nafn kallaði á annað en að auki trúarlegar ástæður. Skal fjallað
um ástæður eða tilefni nafngiftar í hverju einstöku tilviki og
byrjað á Bjólfi og Önundi.