Skírnir - 01.01.1978, Blaðsíða 190

188
VÉSTEINN ÓLASON
SKÍRNIR
sagnarlistar þar sem þau séu fullmótuð í þeim sögum sem taldar
eru elstar. Hann bendir á að einstök hefðbundin ferli eða mynst-
ur hafi í sér fólginn ákveðinn boðskap eða gildismat sem kenna
megi við hetjuöld eða eigi amk. rætur þar. Heildarmerking sög-
unnar verði hins vegar ekki lesin úr einstökum þáttum heldur
því hvernig höfundur hafi sett þá saman í heild. Um þessa heild
skrifar hann síðan línur sem hljóta að koma flatt upp á lesanda
miðað við það sem á undan er komið og vekja með honum
óþreyju að lesa næsta kafla:
This overall structure is unique in saga literature. It may to some extent
have been inspired by certain earlier family sagas, but it appears to have
been more deeply influenced by biblical myth and by the author’s own
Christian philosophy, as we shall see in our next chapter. (Bls. 102).
Ekki er hægt annað en taka undir það að heildarmerking eða
fullur boðskapur sögunnar verði aðeins lesinn úr heildinni.
En það væri einstakt ef athafnir persóna á helstu lykilstöðum í
frásögninni væru ekki í samræmi við og staðfestu þessa heildar-
merkingu, auk þess sem hennar hlýtur að sjá skýran stað í
mælskulist sögunnar, annars væri Njála ekki svo áhrifamikið
verk sem raun ber vitni. Var þá hægt að sveigja hefðina að
nýjum markmiðum? Því heldur LL fram í lok kaflans um mál
hefðarinnar og verkefni hans í kaflanum um hinn klerklega
hugarheim, The Clerical Mind, verður að rökstyðja þessa kenn-
ingu.
Kaflinn um hinn klerklega hugarheim er annar meginkafli
bókarinnar. Hann er mjög læsilegur og nýtur þess á margan
hátt hve mikla rækt LL hefur lagt við þennan þátt fræðanna
og reyndar gengið þar í harðan skóla hjá gagnrýnendum sínum.
Hér fer saman mikill lærdómur og fjörleg framsetning. Hann
leggur áherslu á að kristinnar heimspeki gæti mismikið í ein-
stökum íslendingasögum en að í Njálu gæti hennar tiltölulega
mjög mikið, og er reyndar síður en svo einn um þá skoðun.
Hitt er annað mál að í túlkun á einstökum atvikum virðist mér
hann oft ganga mun lengra en textinn gefur tilefni til í því að
túlka frásögnina sem ek. siðferðilega gagnrýni í kristnum anda
á hetjulegt hátterni.