Morgunblaðið - 04.07.2015, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 4. JÚLÍ 2015
Hjólabretti Það er eflaust skemmtilegt að renna sér niður Laugaveginn á hjólabretti á milli ferðamanna sem bera
flestallir bakpoka á herðum og eru klæddir af hyggjuviti því hér er jafnan allra veðra von.
Kristinn
Hér á landi er nánast
öll raforka framleidd
sem græn orka án að-
komu kjarnorkuvera
og án kola- og olíu-
brennslu. Þetta skapar
landinu gríðarlega sér-
stöðu á heimsvísu með
áherslu á fullvinnslu
vöru hér á landi úr
grænni orku. Fyrirtæki
með áherslu á um-
hverfisvernd eru tilbúin að greiða
hærra verð fyrir raforku í fram-
leiðslu sína. Íslensk raforku-
framleiðslufyrirtæki hafa selt græn-
ar upprunaábyrgðir sínar til fyrir-
tækja á EES-svæðinu og fengið í
staðinn upprunaábyrgðir sem merkt-
ar eru kjarnorku, olíu, kolum og gasi.
Er það sett í þann búning að kaup-
andi upprunavottorðs sé að styðja við
framleiðslu á endurnýjanlegum
orkugjöfum og framleiðslu á grænni
orku. Það er nokkuð ljóst að kaup-
andi upprunavottorðs að grænni
orku gerir það til að blekkja og ljúga
að kaupanda framleiðsluvörunnar.
Öll þessi blekking og sýndarveru-
leiki er búinn til af embættismanna-
elítunni í Brussel eins og loftslags-
heimildirnar. Búin eru til „verðmæti“
úr engu sem ganga síðan kaupum og
sölum en engin eiginleg hlutkennd
verðmæti eru á bak við, eins og t.d. í
íslenska kvótakerfinu þar sem hlut-
kennd verðmæti á bak við veiðiheim-
ildirnar eru fiskur sem fer á markað.
Mikil pressa er bæði hjá Lands-
virkjun og Bretum að færa raforku
til Bretlands með sæstreng. Það er
ljóst að það er ekki til að fá „græna
orku“ inn í breska raforkukerfið því
þeir í raun gætu sparað sér kapalinn
og látið duga að kaupa aflátsbréf.
Það er því nokkuð ljóst að það er ekki
að reyna að komast yfir hrávöru –
orku í þessu tilfelli – og skapa virð-
isaukandi störf í Bretlandi.
Garðyrkjubændur hafa stigið fram
og gagnrýnt þetta harðlega. Þeim er
boðið að „kaupa“ sig út úr kerfinu af
raforkusölum. Er þetta tilboð dæma-
laust ósvífið. Þannig
eru raforkusalar hér á
landi að neyða fram-
leiðendur til að kaupa
sig frá skítugum orku-
aflátsbréfum til að geta
vottað vöru sína græna.
Í millitíðinni höfðu
þessir aðilar selt græn-
ar upprunaábyrgðir
fyrir skítugar og ætla
að græða í annað sinn
og nú í gegnum íslensk
fyrirtæki.
Fyrir ekki svo löngu var mikill inn-
flutningur á þorski frá Rússlandi. Sá
fiskur seldist á lægra verði en sá ís-
lenski. Ef sama fyrirkomulag hefði
verið í þeim viðskiptum og Evrópu-
bandalagið er með varðandi upp-
runavottorð á rafmagni þá hefðu ís-
lenskar fiskvinnslur keypt vottorð
um að fiskurinn væri ekki rúss-
neskur og selt sem íslenskan til þess
að blekkja kaupandann og fá þannig
hærra verð. ESB hefur sektað ís-
lensk fyrirtæki fyrir rangar upp-
runamerkingar á fiski en býr síðan til
reglur um brask með uppruna raf-
magns. Að falsa upprunavottorð á
hráefni er hættulegt og algjörlega
óásættanlegt og getur skaðað orð-
spor okkar til langrar framtíðar. Ég
treysti því að iðnaðarráðherra gangi í
málið og vindi ofan af þessari vitleysu
og ég geri kröfu á íslensk orkufyr-
irtæki sem nýta okkar dýrmætu auð-
lindir, og við höfum falið þeim nýt-
ingu á til orkuframleiðslu, að þau
gjaldfelli ekki okkar dýrmætustu
vöru – íslenska græna orku.
Eftir Vigdísi
Hauksdóttur
» Þannig eru raforku-
salar hér á landi að
neyða framleiðendur til
að kaupa sig frá skít-
ugum orkuaflátsbréfum
til að geta vottað vöru
sína græna.
Vigdís Hauksdóttir
Höfundur er lögfræðingur og
þingmaður Framsóknarflokksins.
Skítug orka og
aflátsbréf ESB
Maðurinn er efni og
andi. Því er mikilvægt
að nálgast heilbrigð-
isþjónustu við fólk, ekki
síst eldra fólk, með
heildrænum hætti.
Andleg aðhlynning
verður oft útundan í
heilbrigðisþjónustu
þrátt fyrir að mikilvægi
hennar sé almennt við-
urkennt. Þótt fólk eld-
ist upplifa flestir sig áfram unga hið
innra, með sömu langanir, vonir og
þrár sem fyrr. Við heilsu- eða færni-
tap rennur þó smám saman upp fyrir
fólki að lífi okkar hér á jörð eru tak-
mörk sett. Mikilvægi andlegrar að-
hlynningar vex á þriðja æviskeiði
okkar.
Andleg umönnun er mikilvæg
Kjarni andlegrar umönnunar er
nærvera. Í henni felast kynni og um-
hyggja sem er annars konar en lækn-
isfræðileg meðhöndlun. Sjónum er
beint að tilfinningalegum, fé-
lagslegum og andlegum þáttum. Þess
ber að geta að hið andlega er ekki það
sama og hið trúarlega. Fólk getur
verið andlega sinnað og átt sinn and-
lega veruleika án þess að trúa á Guð
eða æðri mátt. Að liðsinna fólki and-
lega snýst um að hjálpa fólki að finna
lífi sínu merkingu og tilgang; að
skilja sjálfa sig og aðra. Líf okkar er
samfellt þroskaferli. Þrátt fyrir mikla
æskudýrkun og jafnvel aldurs-
fordóma viðurkenna flestir að aldri
fylgi aukinn þroski. Þá er meðal ann-
ars átt við að umburðarlyndi og skiln-
ingur vaxi. Þegar fólk skynjar ná-
lægð við dauðann fær andlegi þáttur
lífsins, hin andlega vitund, gjarnan
aukið vægi og verður mikilvægari.
Brugðist við einmanaleika
Margir kannast við að einmana-
leiki fólks eykur kvíða og skerðir lífs-
gæði verulega. Við þessu reyna fjöl-
skyldur að bregðast með
símhringingum og heimsóknum.
Ekkert kemur í staðinn fyrir nálægð
annarrar manneskju sem með skiln-
ingi, hlýrri nærveru, samræðu og
hlustun eykur gleði og viðheldur for-
vitni um lífið sem fram fer utan dyra
þess sem sjálfur kemst ekki út. For-
vitnin er órækt merki um lífsgleði og
lífsvilja, það sem drífur fólk fram úr á
morgnana, gefur því kraftinn til dag-
legra athafna og vilja til að taka þátt í
lífinu. Önnum kafið starfsfólk í heil-
brigðisþjónustu nær ekki að sinna
þörf eldra fólks fyrir samskipti nema
að takmörkuðu leyti. Ættingjar og
vinir eiga oft í erfiðleikum með að
finna tíma til heimsókna vegna hraða
og álags sem einkennir nútíma sam-
félag.
Sjúkur var ég og þér
vitjuðuð mín
Umhugsunarvert er hvernig sam-
félagið getur hjálpað fólki sem glímir
við einmanaleika, þunglyndi og kvíða,
er nánum ættingjum sleppir. Ein leið
gæti verið að bjóða fólki sem þjáist af
þessum einkennum að búa í opnu
sambýli með öðru fólki. Þjóðkirkjan
hefur lengi verið hluti velferðarkerfis
okkar vegna hins kristna mannskiln-
ings síns. Í þeim anda liðsinna þjónar
kirkjunnar fólki með sálusorgun og
ráðgjöf þegar erfiðleikar steðja að.
Þannig heimsækja prestar og djákn-
ar sjúkt og aldrað fólk, og sinna því
eins og þeir best geta. Einnig skipu-
leggja þessir aðilar víðtækari stuðn-
ing með liðsinni fólks í kirkjusóknum
og nærumhverfi. Þá hefur Rauði
krossinn skipulagt starf heimsókna-
vina með líkum hætti og þjóðkirkjan.
Á hans vegum heimsækir fólk sjúk-
linga á heilbrigðisstofnunum sem
annars fengju sjaldan eða aldrei
heimsóknir og sömuleiðis aðra er búa
við einsemd. Þetta lofsverða sjálf-
boðaliðastarf hefur mikla þýðingu
fyrir þá sem njóta en vegna eðlis
starfsins er sjaldan um það rætt op-
inberlega og það ekki nógsamlega
lofað. Þjóðkirkjan gæti án efa skipu-
lagt meira starf af þessu tagi. Innan
hennar vébanda er fjöldi fólks sem
ekki sinnir lengur fastri vinnu en er
við góða heilsu og með vilja til að láta
gott af sér leiða. Það er vel fallið til að
styðja meðbræður og -systur með
heimsóknum og nærveru – og auðga
um leið eigið líf.
Tökum höndum saman
Nýsköpun þarf að eiga sér stað í
þjónustu við eldra fólk en sú nýsköp-
un þarf að ná víðar en til tækni-
lausna. Hugarfar fólks er drifkraftur
í þessu efni. Innri samfélagsgerð og
skipulag byggðar þarf að taka mið af
velferð allra – alla ævi. Það er gleði-
legt að Reykjavíkurborg hafi á síð-
ustu misserum markað sér þá stefnu
að verða aldursvæn borg og að um-
sókn þess efnis hafi nýlega verið sam-
þykkt hjá Alþjóða heilbrigð-
ismálastofnuninni, WHO. Í því felst
virðing við eldra fólk og viðurkenning
á mikilvægi þess fyrir samfélagið allt.
Með því að mæta þörfum eldra fólks
er um leið stuðlað að velferð annarra
í samfélagi okkar, svo sem barna,
fjölskyldna og fatlaðra.
Íslenskt samfélag er tæknivætt og
afar kraftmikið þegar fólki eru skap-
aðar aðstæður til að njóta sín. Landið
byggir forvitið fólk og hér eru boð-
leiðir stuttar. Það leiðir til þess að
auðvelt er fyrir venjulegt fólk að ná
áheyrn stjórnvalda eða annarra sem
stefna og ákvarðanir velta á. Sam-
félag okkar er minna stéttaskipt en
hjá mörgum stærri þjóðum. Þetta
ætti að tryggja jöfn tækifæri til
mennta og starfa, t.d. frumkvöðlum
með góðar hugmyndir. Við erum yf-
irleitt fljót að átta okkur og taka
ákvarðanir, sem er mjög gott þegar
þess er vel gætt að forðast óvandaðar
niðurstöður og flumbrugang. Ís-
lenskir frumkvöðlar í heilbrigð-
isgreinum sem öðrum starfsgreinum
og iðnaði þurfa að taka höndum sam-
an um að nýta tækifærin til að bæta
þjónustu við eldra fólk. Þar þurfa
stjórnvöld líka að greiða götuna. Hin
nýja tækni sem nefnd hefur verið í
fyrri grein um sama efni felur í sér
ótal tækifæri til að stórbæta þjónustu
án þess að hækka kostnað. Til mikils
er að vinna því að með bættri þjón-
ustu verður hægt að virkja betur
mannauð eldra fólks, gera því kleift
að starfa lengur í sína þágu og þjóð-
félagsins – ásamt því að njóta lífsins
betur og lengur. Um leið sköpum við
samfélag þar sem búið er betur að
öllu fólki og þannig nást betri afköst
og framleiðni samfélagsins, sem nær
að blómgast og dafna betur en
nokkru sinni fyrr.
Eftir Pálma V.
Jónsson og Svönu
Helen Björnsdóttur
»Umhugsunarvert er
hvernig samfélagið
getur hjálpað fólki sem
glímir við einmanaleika,
þunglyndi og kvíða, er
nánum ættingjum
sleppir.
Pálmi V.
Jónsson
Pálmi V. Jónsson er yfirlæknir öldr-
unarlækninga á Landspítala og pró-
fessor við læknadeild Háskóla Ís-
lands. Svana Helen Björnsdóttir er
verkfræðingur, stofnandi og stjórn-
arformaður Stika og fv. formaður
Samtaka iðnaðarins. Höfundar starfa
saman að nýsköpun í þjónustu við
eldra fólk.
Mannlegi þátturinn í þjónustu við eldra fólk
Svana Helen
Björnsdóttir