Morgunblaðið - 27.07.2015, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 27.07.2015, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 2015 Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/ Ófarir evr-unnar hafahaldið vöku fyrir ráðamönnum ríkjanna á evru- svæðinu og Evr- ópusambandsins undanfarin miss- eri. Evran var innleidd með bumbuslætti. Hún átti að vera til marks um hvers Evrópa væri megnug og skáka doll- aranum. Gert var grín að þeim hagfræðingum sem sögðu að myntsamstarfið væri van- hugsað; það væri af pólitískum toga, hinar efnahagslegu for- sendur vantaði. Gamanið kárn- aði þegar í ljós kom að evran dugði aðeins á góðviðrisdögum. Nú hefur viðrað illa á evru- svæðinu í rúmlega hálfan ára- tug og undanfarið hafa stjórn- arherrar evruríkjanna haldið nánast vikulega neyðarfundi í Brussel. Samkvæmt þýska vikublaðinu Der Spiegel hefur evrukreppan orðið til þess að hugmyndum um sérstakan evrusvæðisskatt vex nú fiskur um hrygg. Hingað til hafa jafn- vel hörðustu stuðningsmenn Evrópusambandsins litið svo á að rétturinn til skattheimtu ætti að liggja hjá aðildarríkj- unum, ekki í Brussel. Nú er það sjónarmið að ná yfirhöndinni að það væri af hinu góða að miðstýra tekjum og útgjöldum. Þá gæti framkvæmdastjórn Evrópusambandsins rekið sína eigin fjármálapólitík, óháð kúgunartilburðum aðildarríkj- anna að evrusvæðinu. Samkvæmt frásögn blaðsins er Angela Merkel, kanslari Þýskalands, mót- fallin þessum hug- myndum, enda ganga þær gegn fullyrðingum henn- ar um að evru- svæðið sé ekki vettvangur milli- færslna á peningum frá einu evrulandi til annars. Wolfgang Schäuble, fjár- málaráðherra hennar, mun hinsvegar vera hlynntur þess- um hugmyndum. Hann mun telja að til greina komi að um- talsverður hluti skatttekna evruríkjanna renni til Brussel og að horfa þar annaðhvort til virðisaukaskatts eða tekju- skatts. Sagt er að Jean-Claude Juncker, framkvæmdastjóri Evrópusambandsins, hafi talið að slíkt fyrirkomulag myndi kljúfa Evrópusambandið í tvennt þannig að ríkin utan evrusvæðisins yrðu að annars flokks Evrópusambands- ríkjum. Vandi Grikkja hafi hins vegar sannfært Juncker um ágæti hugmyndanna um Evr- ópuskatt. Jafnt og þétt hefur miðstýr- ing aukist innan Evrópusam- bandsins. Hugmyndirnar um samevrópska skattheimtu sýna að þeirri vegferð er hvergi nærri lokið. Fari svo að Evr- ópusambandið geti farið að inn- heimta skatt er stutt í að það verði ríki. Kannanir sýna að þessi þróun hugnast almenn- ingi í Evrópu ekki vel og þykir mörgum þegar nóg um valdið í Brussel. Best fer á að fylgjast með þessari þróun úr fjarlægð. Fari svo að Evrópu- sambandið geti far- ið að innheimta skatt er stutt í að það verði ríki } Skattur fyrir evrusvæði Kenýa er ákrossgötum,“ sagði Barack Obama í heimsókn sinni þangað um helgina, „hætt- urnar eru miklar, en tækifærin eru einnig gríðarleg.“ Þegar Obama heimsækir Kenýa og fjallar um ástandið þar sperrir heims- byggðin eyrun umfram það sem venja er, því að það er ekki á hverjum degi sem Bandaríkja- forseti heimsækir föðurland sitt, í orðsins fyllstu merkingu, hvað þá þegar landið er í Afríku. Obama kom með ýmsar gagn- legar ábendingar til kollega síns Kenyatta, en fundur þeirra hlýtur að hafa verið nokkuð óvenjulegur af ýmsum ástæð- um, meðal annars þeirri, að Ke- nyatta eldri, sem þá var forseti eins og sonur hans nú, rak á sín- um tíma Obama eldri úr starfi hagfræðings hjá hinu opinbera fyrir gagnrýni á stefnu stjórn- valda. Hvað sem því líð- ur þá á það sem Obama sagði um hætturnar og tæki- færin í Kenýa mjög vel við og gildir raunar um mörg önnur lönd í Afríku einnig. Þar hefur víða verið ágætur vöxtur og tækifærin eru fyrir hendi. Spilling og marg- víslegur vandi við uppbyggingu innviða þjóðfélaganna dregur úr möguleikunum og hægir á vextinum og lífskjarabatanum. Hið sama á við, þó af öðrum og hryllilegri toga sé, um hryðjuverkaógnina sem geisar í mörgum löndum Afríku og minnti meðal annars á sig í Sómalíu í gær. Obama hefur tækifæri til að hafa margvísleg jákvæð áhrif í Afríku og hefur án efa áhuga á því þó að hann hafi beitt sér hóflega hingað til. Eitt af því augljósasta sem hann gæti gert er að beita sér meira í baráttunni gegn hryðjuverkum í Afríku og víðar. Leiðir forsetanna Obama og Kenyatta liggja saman með óvenjulegum hætti í gegnum feður þeirra} Obama í Afríku Þ egar Neville Chamberlain sneri aft- ur frá München 1938 með plaggið sem átti að tryggja „frið um vora tíma“ á Winston Churchill að hafa sagt að Chamberlain hefði fengið val á milli vansæmdar eða stríðs. „Þú valdir vansæmdina og þú munt fá stríð.“ Er óhætt að segja að Churchill hafi þar reynst sannspár, því að í stað þess að samkomulagið dygði til þess að halda aftur af Hitler gaf það honum tíma til þess að undirbúa enn betur komandi átök. Mér verður hugsað æ oftar til þessara orða eftir því sem ég les meira um hið nýgerða sam- komulag um kjarnorkumál Írans, ekki síst vegna þess að bandarísk stjórnvöld hafa kosið að „selja“ samkomulagið tortryggnum þing- mönnum og almenningi heima fyrir með þeim orðum að valið stæði á milli þess að gera nákvæmlega það sam- komulag sem nú stendur til boða eða þess að farið yrði í stríð við Írani. Eða eins og Barack Obama Bandaríkja- forseti orðaði það: „Án þessa samnings hættum við á frek- ari átök í Mið-Austurlöndum, og önnur ríki heimshlutans myndu sjálf reyna að koma sér upp kjarnorkuvopnum.“ Að frátalinni allri gagnrýni á tækniatriði samningsins, þar sem rætt er um óspennandi atriði eins og hversu margar skilvindur Íranir megi nota, og hversu hátt hlut- fall auðgaðs úrans þeir megi eiga, virðist vera ljóst að samkomulaginu er eingöngu ætlað að tefja fyrir Írönum næstu tíu árin, ákveði þeir að standa við sinn hlut. Um leið veðjar Obama á að það að hægja á kjarn- orkudraumum Írana muni duga til þess að draga úr þeirri ólgu sem nú einkennir heims- hlutann. En af hverju ætti það að gerast? Líkt og hinn umdeildi sagnfræðiprófessor Niall Ferguson bendir á í nýlegri grein í Wall Street Journal, þá þurfa Íranir eingöngu að telja Alþjóðakjarnorkumálastofnuninni trú um að þeir séu að hegða sér vel, en á móti fái þeir gríðarlegan ávinning þegar refsiaðgerð- unum verður létt. Sá ávinningur hefur verið áætlaður um 150 milljarðar Bandaríkjadala, eða sem nemur um 2.000 milljörðum króna, rétt rúmlega landsframleiðslu Íslands. Í samkomulaginu er ekkert sem hindrar Ír- ani í því að veita stærstan hluta þessara fjár- muna til bandamanna sinna í Sýrlandi, Jemen eða í hryðjuverkasamtökunum Hisbollah eða Hamas. Það er ekkert í samkomulaginu sem neyðir þá til þess að bæta hegðun sína í Írak eða til þess að láta af þróun eldflauga. Hvernig ætli önnur ríki heimshlutans muni taka því þegar Íranir fara á næstu tíu árum að veita enn meira til bandamanna sinna, þróa fullkomnari eldflaugar og fá á endanum árið 2025 kjarnorkuvopn með „sérstöku leyfi“ alþjóðasamfélagsins? Hin líklega niðurstaða að mati Fergusons er vopnakapphlaup og enn meiri róstur í Mið- Austurlöndum. Hafi hann rétt fyrir sér hafa þeir sem stóðu að samkomulaginu allavega gulltryggt vansæmd sína. sgs@mbl.is Stefán Gunn- ar Sveinsson Pistill Vansæmd eða stríð? STOFNAÐ 1913 Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík. Ritstjóri: Davíð Oddsson Aðstoðarritstjóri: Karl Blöndal Ritstjóri og framkvæmdastjóri: Haraldur Johannessen BAKSVIÐ Karl Blöndal kbl@mbl.is Í Írak vex vígasveitum sjíta ás- megin. Þær leiða átökin við hryðjuverkasamtökin Ríki íslams, sem hafa sölsað undir sig stórt svæði í vesturhluta landsins. Íraski herinn, sem nánast gufaði upp þegar Ríki íslams sótti fram í fyrra, er þar í aukahlutverki. Vígasveitirnar voru myndaðar eftir að Bandaríkjamenn réðust inn í Írak árið 2003. Peningarnir til að reka þær koma frá Írak, en ekki er ljóst hver stjórnar þeim. Í grein um samtökin í þýska tímaritinu Der Spiegel segir að áhöld séu um það hvort sveitirnar lúti Haider al-Abadi, forsætisráðherra Íraks, Hadi al-Ameri, sem er sjálf- skipaður yfirmaður um 40 sveita vígamanna sjíta, eða íranska herfor- ingjanum Qasem Soleimani, sem út- vegar vopn og hernaðaraðstoð og stillir sér upp fyrir ljósmyndara á víg- vellinum eins og sigursæll stríðs- leiðtogi. Í það minnsta er ljóst að þrýst- ingur forsætisráðherrans á Banda- ríkjamenn um stuðning úr lofti í átök- unum við Ríki íslams nýtur ekki stuðnings vígasveitanna. Þær börð- ust árum saman við bandaríska her- inn og líta á Bandaríkin sem óvin sinn. Alltaf í fremstu víglínu Í Der Spiegel er fjallað um sókn vígamanna sjíta til að ná borginni Baiji norður af Tíkrit úr höndum Rík- is íslams. Fyrir henni fer sveit sem kallar sig Hersveit hinna réttlátu. Hún varð til 2006 þegar hún klofnaði frá vígasveitum klerksins Muqtada al-Sadr. Talið er að þúsundir vel þjálfaðra manna séu í sveitinni. Íraski herinn kemur hvergi nálægt. „Þess vegna erum við alltaf í fremstu víglínu,“ segir liðsmaður sveitarinnar við Der Spiegel. „Við höfum reynslu.“ Reynslan felst í mörg þúsund árásum Hersveitar hinna réttlátu á bandaríska og íraska herinn. Eins og það er orðað í tímarit- inu hefur hrun íraska hersins gefið vígamönnunum nýja ímynd sem bjargvættur þjóðarinnar. Viðmælandi Der Spiegel úr sveit- inni, loftskeytamaður að nafni Abbas, segir að áður hafi lífið verið einfald- ara. „Gegn Bandaríkjamönnum lét- um við til skarar skríða og fórum síð- an heim,“ segir hann. „Við erum ekki vanir stöðugu stríði. Við erum allir enn með borgaraleg störf.“ Annar viðmælandi Der Spiegel er foringi í sveitinni, Rasan. Hann telur að aðeins vígasveitirnar geti unnið sigur á Ríki íslams. „Herinn getur það ekki,“ segir hann. „Þar er engin raunveruleg forusta lengur, enginn baráttuandi, engin trú. Þetta er stríð á milli súnníta og sjíta, það er ekkert fyrir herinn.“ Þessi orð segja sitt um ástandið, sem hefur myndast í landinu. Átökin eru orðin að trúarbragðastríði. Mörg hundruð þúsund súnnítar hafa flúið undan harðstjórn Ríkis íslams. Þeir eru strandaglópar í eigin landi. Mörk- in milli héraða eru vöktuð. Þeir fá ekki að fara til Bagdad nema einhver ábyrgist þá og votti skriflega að þeir séu ekki hryðjuverkamenn. Áðurnefndur Ameri leiðir víga- sveitir sjíta. Talað er um að hann hafi 100 þúsund manns undir sinni stjórn, en í raun munu vígamennirnir vera 60 þúsund. Ameri segir Der Spiegel að hann geri ekkert án þess að ráðfæra sig við forsætisráðherrann fyrst. Hann segir hins vegar að engin ástæða sé til að leysa vígasveitirnar upp þegar sigur vinnist á Ríki íslams. „Nei, við verðum að vera áfram,“ seg- ir hann. „Við verðum þriðja hern- aðarstoðin ásamt her og lögreglu.“ Vígasveitum sjíta vex ásmegin í Írak AFP Átök í Írak Vígamenn sjíta í Baiji fyrr í júlí. Íraski herinn náði borginni í fyrra en missti hana aftur til Ríkis íslams. Nú gera vígamennirnir atlögu. Hadi al-Ameri er æðsti yfirmað- ur vígasveita sjíta í Írak. Hann er um sextugt, fæddist í Írak, en bjó 20 ár í Íran. Andlit hans er víða að sjá á veggspjöldum í Bagdad. Hann er sagður miskunnar- laus. Í bandarískum sendiráðs- póstum, sem samtökin Wiki- leaks birtu, segir að hann hafi sjálfur pyntað fólk til dauða og yfirleitt notað til þess borvélar. Ameri hæðist að íraska hern- um og hótar árásum á Banda- ríkjamenn styðji þeir Kúrda eða súnníta með vopnum. Miskunnar- laus foringi HADI AL-AMERI AFP Hadi al-Ameri, foringi sveita sjíta, fylgir félaga til grafar.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.