Morgunblaðið - 27.07.2015, Blaðsíða 19

✝ Ása Ólafs-dóttir fæddist
13. nóvember 1921
í Geirakoti, Fróð-
árhreppi. Hún lést
í Brákarhlíð, dval-
arheimili aldraðra
í Borgarnesi, 4.
júlí 2015.
Foreldrar henn-
ar voru Ólafur
Gíslason, bóndi og
sjómaður, f. 25.9.
1882, og Ólöf Einarsdóttir hús-
móðir, f. 17.2. 1899. Hún var
ein af 12 systkinum. Hinn 24.
apríl 1950 giftist Ása Jóhann-
esi Guðmundssyni frá Ána-
brekku , f. 28.10. 1916, d. 11.3.
2010. Foreldrar hans voru
Guðmundur Þorvaldsson bóndi
og Guðfríður Jóhannesdóttir,
ljósmóðir og húsfreyja. Þau
bjuggu á Litlu-Brekku, Borg-
arhreppi. Dóttir Jóhannesar og
Theódóra Bjarnadóttir. Dóttir
þeirra er Hjördís Ása. Sonur
Ólafs úr fyrri sambúð er Stef-
án Óli. 4) Hjörleifur Helgi
Stefánsson. Hann er giftur
Önnu Dröfn Sigurjónsdóttur.
Börn þeirra eru Jóhannes Þór,
Eyjólfur Ágúst og Helga Sig-
ríður Guðfríður. Auk þess ólu
þau hjónin Jóhannes og Ása
upp Hjördísi Smith, syst-
urdóttur Jóhannesar. Hún er
gift Ólafi Þ. Harðarsyni. Dóttir
þeirra er Ásthildur Hanna.
Fyrir átti Jóhannes dóttur,
Helgu Fríðu Kolbrúnu, f. 28.2.
1940. Móðir hennar var Sig-
urlaug Júlíusdóttir. Börn Kol-
brúnar eru Linda Bjarney og
Guðmundur Vignir.
Ása og Jóhannes bjuggu á
Ánabrekku, Borgarhreppi, öll
sín búskaparár eða frá 1944 og
allt til ársins 1997. Það ár
fluttu þau hjón í Borgarnes og
bjuggu þar til dauðadags.
Ása verður jarðsungin frá
Borgarneskirkju í dag, 27. júlí
2015, kl. 14.
Ásu er Guðfríður
Ragnheiður Val-
dís, f. 17.4. 1946,
gift Stefáni Magn-
úsi Ólafssyni, f.
16.7. 1942. Þau
eiga fjögur börn.
1) Ása Björk Stef-
ánsdóttir. Sam-
býlismaður hennar
er Kjartan Broddi
Bragason. Synir
hennar eru Skarp-
héðinn Án, Stefán Bjartur og
Eyvindur Ágúst. Dætur Kjart-
ans Brodda eru Karitas, Sig-
rún og Tinna. 2) Jóhannes
Freyr Stefánsson. Hann er
kvæntur Ásthildi Magn-
úsdóttur. Dætur þeirra eru:
Ragnheiður Guðrún og Auður
Vilhelmína. Fyrir átti Jóhann-
es Þorvald og Ásta Magnús
Þór. 3) Ólafur Ágúst Stef-
ánsson. Sambýliskona hans er
„Margar verða mannsævirnar
maður minn góður,“ segir Þór-
unn Erlu Valdimarsdóttir í einni
af bókum sínum. Þessi orð eru í
huga mínum síðan móðir mín lést
4. júlí síðastliðinn. Þegar hún lít-
ur dagsins ljós í Geirakoti í Fróð-
árhreppi í stórum systkinahóp,
en þau voru þrettán systkinin,
var víða mikil fátækt. Þau voru
líka fátæk og börnin þurftu að
fara snemma úr foreldrahúsum
til að vinna fyrir sér, eða að
minnsta kosti að létta undir með
heimilinu. Elsku mamma átti
ekki góðar minningar um það
þegar hún þurfti að stíga þau
skref. Ég held hún hafi helst trú-
að barnabörnunum sínum fyrir
þeim erfiðu minningum þegar
hún af mikilli elskusemi sinnti
þeim eins og hún gerði ávallt.
Það þurfti bara svo mikið að hafa
fyrir lífinu þegar amma mín og
afi voru að byrja sinn búskap á
fyrstu árum aldarinnar. Þau
komu upp stórum barnahóp með
sóma, en ég veit það af samtölum
við yngstu systur mömmu að það
var allt auðveldara þegar yngri
börnin voru að alast upp.
Þeir eiginleikar mömmu að
geta tekið til hendi komu sér vel
á frumbýlisárunum á Ána-
brekku.
Þá voru ekki komin til sögunn-
ar þau tól og tæki sem notuð eru í
dag, t.d. í heyskap og við önnur
bústörf. Mér er efst í huga þegar
ég hugsa til baka kjarkurinn sem
hún bjó yfir og það að gefast
aldrei upp. Mamma var húsmóðir
í sveit, en í því starfi fólst að vera
bæði í útiverkum og inniverkum
og oft við erfiðar aðstæður, sem
oft var raunin á þessum árum.
Og þegar á þurfti að halda dreif
hún sig í vinnu utan heimilis.
Hún byrjaði á Hótel Borgarnesi.
Þar nýttust hæfileikar hennar
við að búa til góðan mat, sem
komu líka að góðum notum þegar
þau faðir minn í kringum 1963
byrja að sjá um veiðimenn í
Veiðihúsinu við Langá. Sá kafli í
lífi hennar var henni mikils virði.
Auðvitað skiptast á skin og skúr-
ir í nýju krefjandi hlutverki og
stundum hugsa ég hvernig þau
fóru eiginlega að þessu. En það
var allt lagt í sölurnar til að eign-
ast jarðirnar Laufás og Álfgerð-
arholt og svo gamla Veiðihúsið,
sem nú heitir Ensku húsin. Ég
var að tala um kjarkinn sem var
einkennandi fyrir hana. Um
fimmtugt var farið í fyrstu utan-
landsferðina og eftir það var hún
óstöðvandi og það var farið í
margar utanlandsferðir eftir það.
Það sem mér er ofarlega í
huga núna eftir þessa upprifjun á
lífshlaupi móður minnar er
hvernig margt hefur breyst.
Dæmi um það er síðasti dvalar-
staður mömmu og reyndar pabba
líka, en það er Brákarhlíð, hjúkr-
unar- og dvalarheimilið í Borg-
arnesi. Dásamlegur staður þar
sem allt er gert til að heimilis-
fólkinu líði sem best.
Þegar foreldrar mínir fluttust
í Borgarnes 2002 fór mamma að
sinna handavinnunni sem boðið
var upp á í föndri fyrir eldri
borgara. Þar urðu til ýmis lista-
verk svo sem þæfðar myndir af
Snæfellsjökli, glerlistaverk, körf-
ur, og hannyrðir af ýmsu tagi
sem hún færði fjölskyldunni. Í
viðbót við allar lopapeysurnar og
útsaumsverkin sem við eigum og
gleðjumst yfir. Þá er bara eftir
að þakka fyrir langa samfylgd,
elskusemi og ómetanlega hjálp
við að koma fjórum börnum okk-
ar Stefáns til manns.
Ragnheiður Jóhannesdóttir.
Nú sit ég og skrifa í skjóli
trjánna sem amma gróðursetti á
Ánabrekku fyrir hálfri mannsævi
síðan. Trén munu líka veita þeim
skjól sem á eftir mér koma. Það
stendur því sannarlega meira
eftir þessa smávöxnu konu, sem
allt sitt líf var í skugga annarra,
heldur en margt sjálfskipað stór-
mennið.
Mér var líkt farið og Álfgrími;
það er ekki mjög langt síðan ég
gerði mér grein fyrir að amma
átti sér ævisögu eins og annað
fólk. Nema að sú ævisaga getur
vonandi ekki átt við fólk af þeim
kynslóðum sem hafa komið á eft-
ir hennar. Örbirgðin, vinnuhark-
an og grimmdin sem einkenndi
þann tíma sem hún fæddist inn í
setti mark sitt á persónuleika
ömmu alla tíð. Jafnvel eftir að
betur fór að ára á síðari hluta ævi
hennar, sátu í henni gömul sár-
indi.
Við systkinin áttum hjá henni
skjól og eyddum löngum stund-
um hjá henni á meðan foreldrar
okkar öfluðu lífsviðurværis. Þar
opnaði hún einstöku sinnum á
umræðu um æsku sína og ung-
lingsár en maður var of vitlaus til
að skilja samhengið og raða þess-
um minningabrotum hennar
saman í sögu, sögu sem sannar-
lega hefði verið vert að varðveita.
Á síðari árum var hún ófáanleg
til þess að rifja þetta upp þó mað-
ur reyndi að fá hana til þess, hún
var ekki lengur að tala við barn
eða ungmenni. Augnablikið var
farið og enginn lengur til frá-
sagnar.
Amma gat sannarlega verið
hrjúf í viðmóti en fáum sýndi hún
kaldara viðmót en sýslumönnum,
prestum og kaupfélagsstjórum.
Hún gat ekki fellt sig við þá til-
hugsun að einstökum mönnum
væri falið vald yfir öðrum og sat
sig aldrei úr færi um að senda
þeim tóninn, þó aldrei nema í
samtölum við útvarpstæki eða
sjónvarp. Hún var líka eina
manneskjan í æsku minni sem
ekki talaði af lotningu um Sam-
bandið, Kaupfélagið og Fram-
sóknarflokkinn og fullyrti að
þessar stofnanir yrðu ekki lang-
lífar, að þær hreyktu sér hærra
og seildust eftir meiri völdum en
efni stóðu til. Þeir sem til heyrðu
hlógu góðlátlega – en „two out of
three aińt bad“ eða hvað?
En trén veita skjól þeim sem
standa nógu nærri, þannig var
amma okkur sem komumst inn
fyrir brynjuna. Takk fyrir mig,
amma mín.
Jóhannes.
Ég kveð ömmu á Ánabrekku.
Hana ömmu sem veitti okkur
systkinunum annað heimili, gætti
okkar og dekraði við okkur.
Ömmu sem elskaði Snæfellsjökul
og fræddi mig um umhverfis-
vernd löngu áður en slíkt var al-
mennt í umræðunni. Ömmu sem
kenndi mér að taka með fyrir-
vara flestu því sem embættis-
menn og kaupmenn segja.
Ég þakka henni umhyggjuna
og minnist glaður samveru okk-
ar. Þessi tæpi kílómetri sem er á
milli bæjanna var sjaldan mikill
farartálmi þegar okkur langaði í
heimsókn til ömmu og afa. En
öllu erfiðara var að heimsækja
ömmu þegar hún flutti yfir há-
sumarið upp í Veiðihús. Og þá
þeim mun meira gaman þegar
okkur bauðst að heimsækja hana
þangað. Þar var appelsín, sóda-
vatn og canada dry engiferöl í
kassavís. Síðan var fylgst grannt
með dagatalinu og fagnað gríð-
arlega þegar veiðitímanum lauk
og amma kom aftur heim. Sama
eftirvænting var þegar amma var
á ferðalögunum sínum um heim-
inn. Þá beið maður spenntur eftir
ömmu heim. Og ekki var spenn-
ingurinn minni yfir því sem kom
upp úr ferðatöskunum hennar,
gjafir og minjagripir úr fjarlæg-
um heimshornum.
Börnin mín voru svo heppin að
fá bæði að kynnst langömmu
sinni. Gilti það sama um lang-
ömmubörnin og okkur barna-
börnin, hún átti í þeim hvert
bein.
Amma var orðin gömul og
þreytt. Eflaust varð hún hvíld-
inni fegin. En við sem nutum
þeirra forréttinda að vera hennar
fjölskylda söknum hennar mjög.
Eins og við söknum afa. Hvíldu í
friði, amma mín.
Ólafur Ágúst Stefánsson
og fjölskylda.
Nú kveðjum við ömmu mína,
Ásu á Ánabrekku. Hjá henni og
afa mínum Jóhannesi áttum við
systkinin okkar annað heimili
alla okkar uppvaxtartíð. Seinna
komu okkar börn sem nutu ástar
og umhyggju þeirra.
Amma kenndi mér það sem
skiptir máli. Hún kenndi mér að
prjóna, elda mat, tvískúra út í
horn, spila á spil og syngja vísur.
Síðast en ekki síst kenndi hún
mér vinnu- og samviskusemi.
Þau atriði voru einkenni ömmu.
Hún var alltaf að. Hún var ákveð-
in og skapmikil en um leið ljúf við
sína. Hún hafði góðan húmor og
hló hjartanlega að því sem kætti
hana.
Á Ánabrekku var alltaf mikill
gestagangur og amma stóð vakt-
ina, það varð að vera eitthvað til
með kaffinu. Ömmu var líka mik-
ið í mun að gefa okkur öllum
nægjanlega mikið að borða. Ég
sé þegar ég hugsa til baka hvað
hún var mikill frumkvöðull í mat-
argerð, hafði bragð og auga fyrir
kryddum og því að gera hefð-
bundinn íslenskan mat nýstár-
legan. Þar kom einnig til vinna
hennar í Veiðihúsinu við Langá
þar sem hún stóð vaktina í mörg
ár. Sömu erlendu veiðimennirnir
komu ár eftir ár og voru ekki
lengi að finna út úr því að þarna
færi meistarakokkur sem tók
fagnandi við framandi kryddinu
og hugmyndunum sem þeir lögðu
til í litla eldhúsið.
Amma var listræn kona. Hún
gerði sér far um að búa til fallegt
heimili og lét fólk fara úr útihúsa-
fötum úti á hlaði því ekki mátti
koma þessháttar lykt í húsið.
Fallegar myndir og skrautmunir
voru henni kærir, hún sótti þá til
annarra heimsálfa ef svo bar
undir. Frá gönguferðum sínum
kom hún nær alltaf heim með
stein eða hlut sem hún sá fegurð
í. Það er gott að minnast hennar.
Elsku amma mín, takk fyrir
mig og mína.
Ása Björk.
Hún var bráðmerkileg kona,
hún amma mín á Ánabrekku.
Hún var ein þeirra kvenna sem
sáu veröldina stíga inn í nú-
tímann, kona sem fæddist í torfi
og dó í faðmi fjölskyldunnar í
annarri tilveru en hún fæddist
inn í. Á löngum vegi, oft illfærum,
hafði hún áhrif á fjöldann allan af
fólki, fólki sem komst til manns í
fangi sem oft bar þungar byrðar.
Hún var kona sem kom til dyr-
anna eins og hún var klædd, kona
sem lá ekki par á sínum skoð-
unum, kona sem vann allt fram
að ævikvöldinu, oftar en ekki
með barnastóð í sinni vörslu. Elja
og dugnaður eru orð sem eiga við
frú Ásu þegar hugsað er til baka í
barnastóðið, enn frekar hlýja og
alúð. Líkt og allt sem greri í
kringum Ánabrekkuna, sem og í
ótal pottum og kirnum inni í bæ,
hlúði hún að okkur sem hún ól
upp af sinni röggsemi á þann hátt
að ekki gat hvarflað að neinum að
neitt illt gæti hent. Enda var það
raunin. Þegar skuggar steðjuðu
að í litlu lífi kunni amma mín að
hrekja þá á brott, engum leið
lengi illa sem ólst upp við þau
forréttindi að búa undir væng á
Ánabrekku. Þar í kring standa
nú trén sem hlúð var að um svip-
að leyti og veita skjól, bein í rok-
inu á bæjarhólnum, en brotna
ekki svo glatt. Í þessu skjólinu
lærðist virðing, dugnaður og
mannvit, nesti sem var ekki
tuggið ofan í neinn heldur lærðist
það í uppvextinum, með því að
fylgjast með, gegna og hlusta.
Það er erfitt að þakka fyrir gott
uppeldi, erfitt að færa í orð hve
gott það er að eiga stórar mann-
eskjur í sínu lífi, og þess vegna
rétt að grípa til hennar eigin.
„Það var ekki falskur tónn í þess-
um manni,“ sagði gamla konan
þegar lífsförunauturinn kvaddi
fyrir nokkrum árum. Þau mögn-
uðu eftirmæli eiga ekki síður við
um Ásu Ólafsdóttur.
Hjörleifur Helgi Stefánsson.
Ása Ólafsdóttir
✝ RósmundurSkarphéð-
insson fæddist á
Krossnesi, Árnes-
hreppi, 19. júní
1947. Hann lést á
gjörgæsludeild
Landspítalans 19.
júlí 2015.
Foreldrar hans
voru Steinvör Ingi-
björg Gísladóttir
húsfreyja, f. 14. júlí
1920, d. 6. febrúar 1989 og
Skarphéðinn Njálsson, bóndi og
smiður, f. 29. mars 1899, d. 3.
febrúar 1995. Systkini Rós-
mundar eru Soffía Margrét, f.
el, f. 2. júní 2000. 2) Jónína Guð-
rún, f. 23. október 1979. Börn
hennar eru Jakob Jens, f. 14.
júní 1999, Camilla Rósey, f. 1.
ágúst 2002, Ólafur Alexander, f.
1. apríl 2007, og Cesar Freyr, f.
5. júní 2012. 3) Berglind Dögg, f.
10. janúar 1981, maki Ásmund-
ur Örn Harðarson, f. 27. desem-
ber 1980, dætur þeirra eru Ólöf
Máney, f. 23. júní 2002, og Drau-
mey Mjöll, f. 3. desember 2009.
Rósmundur ólst upp á Kross-
nesi til 7 ára aldurs en flutti árið
1954 ásamt foreldrum og systk-
inum að Kirkjubóli í Skut-
ulsfirði. Hann gekk í barnaskól-
ann á Skeiði, Skutulsfirði og
lauk grunnskólagöngu frá Hér-
aðsskólanum í Reykjanesi, og I.
stigs skipstjórnarprófi frá Iðn-
skólanum á Ísafirði 1973. Rós-
mundur og Kamilla hófu búskap
í Mosfellssveit 1971. Þau bjuggu
um skeið í Reykjavík en fluttu til
Ísafjarðar 1977 þar sem heimili
þeirra var síðan. Hann var sjó-
maður mest af sinni starfsævi
utan þau ár sem þau voru búsett
syðra en þar vann hann við
smíðar og fleira. Eftir að þau
fluttu vestur var hann lengst
skipverji á Guðnýju ÍS 266, þá
oftast stýrimaður. Einnig var
hann á öðrum bátum hjá Norð-
urtanganum hf. Síðustu árin
starfaði hann hjá Hraðfrystihús-
inu Gunnvöru, þá aðallega við
fiskeldi fyrirtækisins.
Rósmundur var mikill veiði-
maður, bæði á byssu og stöng.
Eggjataka á vorin í Hornbjargi
var stór þáttur í hans áhuga-
málum og fór hann í eggjaferðir
með bræðrum sínum og félögum
frá Ísafirði um áratuga skeið.
Útför Rósmundar fer fram
frá Ísafjarðarkirkju í dag, 27.
júlí 2015, og hefst athöfnin kl.
14.
17.6. 1938, Þórleif,
f. 2.11. 1939, Grétar
Njáll, f. 7.12. 1940,
Gísli Steinar, f.
11.6. 1944, Valdís,
f. 30.6. 1953, Krist-
mundur Magnús, f.
23.5. 1955 og Giss-
ur, f. 18.9. 1961.
Rósmundur hóf
sambúð árið 1971
með Kamillu Thor-
arensen frá Gjögri,
f. 25. febrúar 1943, d. 30. júlí
2013. Börn þeirra eru: 1) Ægir
Hrannar, f. 16. desember 1975,
maki er Renu Khiansantia, f. 12.
janúar 1975, sonur þeirra er Ax-
Um kvöldmatarleytið sunnu-
daginn 19. júlí bárust þau sorg-
artíðindi að Rósmundur föður-
bróðir minn væri allur.
Sjúkrahúslegan var ekki löng, en
erfið hjartaaðgerð reyndist þess-
um stóra og sterka manni um
megn. Mundi var ekki maður
margra orða og þó hann bæri
dvínandi heilsu sína ekki á torg
var ljóst að hann hafði ekki
gengið heill til skógar um tíma.
Sorgin og missirinn er því
óvæntur og sár börnum hans,
systkinum og vinum, enda held
ég að öllum sem hann kynntist
hafi líkað vel við Munda. Hann
var einstaklega ljúfur í lund, góð-
menni en dálítið stríðinn – eins
og hann á kyn til, og gat sagt
ægilegar lygasögur af sjálfum
sér og öðrum, enda tilheyrir það
veiði- og villimennsku að geta
ýkt sögur af aflabrögðum og
skotfimi. Það er ekki mitt hlut-
verk að endursegja allar sögurn-
ar af selveiðum og bjargferðum,
en þær eru margar og ógleyman-
legar og sumar ótrúlegar. Það
verður ekki hjá því komist að
minnast á líkamlegt atgervi Rós-
mundar, sem var himinhár með
stórar hendur. Hann var lang-
hæstur sinna systkina, en þau
hafa alið af sér ekki minni menn
sem hafa gegnum tíðina mátað
sig við Munda frænda eins og til
samanburðar. Í minningunni
finnst mér eins og mér hafi verið
sagt að þessi stærð kæmi af
miklu skyráti, Steina amma hef-
ur ábyggilega hrært fleiri hundr-
uð kíló af dísætu skyri fyrir
Munda á hans uppvaxtarárum,
og Milla svo tekið við þegar þau
hófu sína sambúð. Nú er hann
kominn í hin eilífu fuglabjörg þar
sem selastofnar eru í blóma, all-
ar ár fullar af fiski, enginn klaki í
bjarginu og nóg til af skyri.
Guð og tíminn sefi sorgina hjá
þeim systkinum sem hafa nú
misst báða foreldra sína á stutt-
um tíma. Minningin um góðan
frænda lifir.
Sigríður Gísladóttir.
Rósmundur Skarphéðinsson,
vinur minn og bjargfélagi, er
fallinn frá 68 ára gamall. Hann
þurfti að fara í gegnum erfiða
hjartaaðgerð sem hann hafði
ekki af. Foreldrar Rósmundar
komu frá Árneshreppi á Strönd-
um og settust að á Kirkjubóli í
Skutulsfirði (nú Ísafjarðarbæ)
þegar börnin voru ung og ólst
Rósmundur þar upp til fullorð-
insára. Rósmundi var eins og
þeim bræðrum öllum í blóð bor-
inn mikill veiðiáhugi og nautn af
því að vera úti í óspilltri náttúru
og skipti þá ekki máli þótt veður
væru stundum óblíð. Þeir bræð-
ur stunduðu því veiðar af miklu
kappi frá unglingsaldri og kom
það því af sjálfu sér að áhugi
vaknaði á að ná sér í svartfugl-
segg á vorin bæði til matar og
ávinnings.
Leiðir okkar Rósmundar lágu
því saman er við vorum ungir
menn, báðir með áhuga á veiði-
mennsku og ýmiss konar ævin-
týramennsku eins og bjargsigi í
Hornbjargi og Hælavíkurbjargi
á Hornströndum. Með árunum
fækkaði þeim sem lögðu á sig að
stunda bjargsig í björgunum
tveim og eftir 1970 má segja að
Rósmundur og bræður hans ann-
ars vegar og Kjartan Sigmunds-
son frá Hælavík og skyldmenni
hins vegar hafi fyrst og fremst
stundað eggjatöku næsta áratug-
inn. Þegar bræður Rósmundar
hættu þessari hættulegu iðju fór
Rósmundur að fara með mér og
Einari Val Kristjánssyni í bjarg-
ferðir hvert vor og hélst sá fé-
lagsskapur næstu 30 árin eða þar
til að Rósmundur fyrir tveimur
árum hafði ekki heilsu lengur til
bjargferða.
Margar minningar sækja á
sem ekki rúmast í stuttri minn-
ingargrein. Eftirminnilegast er
þó þegar Rósmundur ásamt ung-
um syni sínum dró okkur upp úr
Hælavíkurbjargi á klakasýluðum
vað í norðaustan óveðri. Þar
skildi einfaldlega í milli þess að
við héldum lífi en króknuðum
ekki niðri í bjargi að Rósmundur
var heljarmenni að burðum og
náði okkur upp á brún við þessar
óblíðu aðstæður. Eftir erfiðar
bjargferðir var alltaf tekið í spil,
stundum bridds, en aðallega
treimann. Oft var þá hart slegið í
spilaborðið með tröllahöndum
þegar Rósmundur hafði góð spil
og sópaði að sér slögunum.
Við Þórunn og fjölskylda
sendum börnum Rósmundar og
Millu, sem misst hafa báða for-
eldra sína á tveimur árum, inni-
legar samúðarkveðjur.
Tryggvi Guðmundsson.
Rósmundur
Skarphéðinsson
MINNINGAR 19
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 27. JÚLÍ 2015