Morgunblaðið - 01.07.2015, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 1. JÚLÍ 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Raforka á Ís-landi erframleidd
úr endurnýjan-
legum orkugjöf-
um. Því mætti ætla
að þeir sem kaupa
raforku á Íslandi noti end-
urnýjanlega orkugjafa. Það er
þó alls ekki raunin því að ork-
an er eitt og eiginleikar ork-
unnar annað. Framleiðendur
orku á Íslandi geta bæði selt
orkuna og eiginleika orkunn-
ar.
Sá sem kaupir eiginleika
orkunnar getur þá sagt að
hann sé náttúruvænn og noti
endurnýjanlega orkugjafa. Sá
sem kaupir orkuna, sem sann-
anlega er framleidd úr endur-
nýjanlegum orkugjafa, fær að-
eins eiginleika
endurnýjanlegra orkugjafa að
hluta til, en eiginleikar kjarn-
orku og jarðefnaeldsneytis
fylgja.
Þetta hljómar eins og hver
önnur firra og heilaspuni en er
þó lýsing á kerfi sem hér hefur
verið við lýði frá árinu 2008
þegar innleidd voru lög um
upprunaábyrgð á raforku í
kjölfar tilskipunar Evrópu-
sambandsins, sem gerðu að
verkum að Ísland varð hluti af
innri markaði Evrópu hvað
varðar eiginleika og uppruna
orku.
Þótt orka á Íslandi sé í lok-
uðu kerfi öndvert við Evrópu
þar sem uppruninn getur verið
óljós og raforka notuð í einu
landi getur hæglega verið
framleidd í öðru er komin upp
sú undarlega staða
að í fyrra var ekki
einu sinni helm-
ingur þeirrar orku
sem seld var hér á
landi endurnýj-
anlegur í skilningi
laganna. 23% voru kjarnorka
og 32% olía og gas.
Þetta gerir að verkum að
umhverfisskussar úti í heimi
geta fengið aflátsbréf frá Ís-
landi, en garðyrkjubændur á
Íslandi framleiða ekki bara
kjarnafæði heldur kjarn-
orkufæði og geta fyrir vikið
ekki haldið því fram að þeir
noti hreina orku. Vilji þeir
komast út úr þessum sýndar-
veruleika verða þeir að gjöra
svo vel að draga fram veskið.
Þeim hefur verið boðið að
kaupa kjarnorkuna og jarð-
efnaeldsneytið út af reikn-
ingum sínum fyrir 5,1 eyri á
kílóvattstundina. Eins og stað-
an er núna hafa þeir nefnilega
bara keypt orkuna, en ekki
eiginleika hennar.
Þessi skrípaleikur var á sín-
um tíma samþykktur af öllum
þeim þingmönnum sem við-
staddir voru atkvæðagreiðsl-
una. Þeim hefur sennilega ekki
verið ljóst að með þessum
gjörningi fengi Ísland eig-
inleika kjarnorkuveldis, þótt
ekki yrði landið kjarn-
orkuveldi.
Ragnheiður Elín Árnadótt-
ir, iðnaðar- og viðskiptaráð-
herra, segir í Morgunblaðinu í
dag að ástæða geti verið til að
endurskoða þetta mál. Það
hefði betur verið frumskoðað.
Á skiptimarkaði með
uppruna orku verður
kjarnafæði kjarn-
orkufæði}
Eiginleikar orku til sölu
Chris Christie,ríkisstjóri
New Jersey-ríkis,
tilkynnti í gær að
hann hygðist sækj-
ast eftir útnefn-
ingu sem frambjóðandi
Repúblikanaflokksins í for-
setakosningunum á næsta ári.
Christie, sem þekktur er fyrir
að vera hálfgerður striga-
kjaftur og harður í horn að
taka, er fjórtándi frambjóðand-
inn sem gefur kost á sér í for-
kosningar repúblikana.
Christie þykir svo sem ekki
líklegur til afreka að þessu
sinni, þar sem hann flæktist ár-
ið 2013 í hneykslismál þar sem
aðstoðarmenn hans voru grun-
aðir um að hafa látið loka brú í
New Jersey til þess að koma
höggi á pólitískan andstæðing.
Þá hefur Christie höfðað mikið
til þverpólitískra gilda á ferli
sínum, sem þykir lítt fallið til
vinsælda þessa dagana.
Það segir þó sitt um stöðuna
repúblikanamegin að Christie
ákveður engu að síður að
henda hatti sínum í
hringinn, þar sem
enginn af fram-
bjóðendunum virð-
ist hafa afgerandi
stöðu. Miðað við
kannanir er það Jeb Bush,
bróðir og sonur tveggja fyrr-
verandi forseta, sem stendur
einna sterkast að vígi, en fjöl-
skyldunafnið gæti hvoru
tveggja hjálpað til eða hindrað
leið hans að Hvíta húsinu. Þá
þykir líklegt að Scott Walker,
ríkisstjóri Wisconsin, taki
einnig slaginn, en hann á enn
eftir að lýsa formlega yfir
framboði sínu.
Enn er þó nægur tími til
stefnu fyrir hina verðandi
frambjóðendur til þess að
kynna stefnu sína, því að fyrstu
forkosningarnar hefjast í febr-
úar á næsta ári og standa fram
í júní. Ætla verður að línur
muni þá skýrast hratt. Að
óbreyttu verður stóra spurn-
ingin sú hver vonbiðlanna á
helst möguleika á því að bera
sigurorð af Hillary Clinton.
Repúblikanar
fjölmenna í
forsetaframboð}
Vonbiðlunum fjölgar
Þ
ví var fagnað víða um land í mán-
uðinum að íslenskar konur fengu
kosningarétt 19. júní 1915, þar á
meðal á mbl.is þar sem lesa má
einkar forvitnilega pistla 100
kvenna um kosningaréttinn.
Það voru reyndar ekki allir jafn hrifnir af
þeim fögnuði – eins og alltaf þegar fjallað er
um það sem einhverjum finnst markvert
kveinar annar yfir því að ekki sé líka fjallað
um það sem honum þykir tímamót og svo var
einnig að þessu sinni. Upp spruttu kverúl-
antar sem fundu að því að ekki var því fagnað
að kosningaréttur karla hefði verið aukinn við
sama tækifæri, nú eða að ekki skuli því líka
hafa verið fagnað 19. júní að Íslendingar hefðu
fengið þjóðfána fyrir 100 árum, eins og rakið
var ólundarlega í Fjarðarpóstinum fyrir
stuttu.
Ekki ætla ég að snúa þessum pistli upp í sögustund, svo
skemmtilegt sem það annars gæti orðið, en þó rifja það
upp að Íslendingar fengu kosningarétt fyrir 172 árum,
nánar tiltekið 8. mars 1843. Til þess að mega kjósa þurftu
menn þó að lúta ýmsum skilyrðum, eins og að vera orðnir
25 ára, hafa óflekkað mannorð og eiga nokkrar eignir. Já,
og vera karlar.
Á næstu árum og áratugum var þessum skilyrðum
breytt, þau rýmkuð, og í „stjórnarskrá um hin sjer-
staklegu málefni Íslands“ frá 1903 var það orðað svo, að
auk eignamanna, embættismanna og lærdómsmanna
mættu kjósa „allir karlmenn, sem ekki eru öðr-
um háðir sem hjú“.
Ofangreint má taka saman svo: Allir karlar
máttu kjósa, að uppfylltum ákveðnum skil-
yrðum, en engin kona. Þó hún væri orðin 25 ára,
eignakona, embættiskona eða lærdómskona
(konum var nánast bannað að stunda nám og
gegna embættum fram til 1911). Engin kona
mátti kjósa – það eina sem kona gat gert til að fá
að kjósa var að breytast í karl. Til þess að mega
kjósa gátu karlar aftur á móti orðið 25 ára,
stundað nám eða aflað sér eigna meðal annars.
Víst var það erfitt á þeim tíma, en auðveldara þó
en að skipta um kyn.
(Það er svo rannsóknarefni út af fyrir sig af
hverju karlar virðast ekki hafa barist fyrir því á
sínum tíma að aflétt yrði ósanngjörnum skil-
yrðum fyrir því að þeir fengju að kjósa – við
skoðum það við betra tækifæri.)
Sá sem eldri er en tvævetur hissar sig ekki á skrifum
kverúlanta á við þau sem ég nefndi í upphafi. Það er ekkert
nýtt að einhverjir telji afrek og árangur kvenna ekki jafn
merkilegan og það sem tengja megi körlum. Sennilega er
það ósjálfrátt, ég ætla þeim sem amast hafa við hátíðahöld-
unum ekki svo illt innræti að þeir séu vísvitandi að gjálfra,
heldur er þetta það sem samfélagið innrætir okkur. Kve-
rúlantar segi ég, en vitanlega eru hér kvenréttindakverúl-
antar á ferð, menn sem átta sig ekki á því að það sem þeir
telja réttmætar og jafnvel ígrundaðar ályktanir eru í raun
bergmál fordóma og heimsku. arnim@mbl.is
Árni
Matthíasson
Pistill
Bergmál fordóma og heimsku
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
BAKSVIÐ
Laufey Rún Ketilsdóttir
laufey@mbl.is
Konum innan lögreglunnarhefur fjölgað hægt und-anfarin ár,“ segir KatrínSalima Dögg Ólafs-
dóttir, jafnréttisfulltrúi lögregl-
unnar, í kjölfar nýútkominnar sam-
antektar um stöðu jafnréttismála
lögreglunnar fyrir árið 2014.
Þar kemur meðal annars fram
að 83 konur starfa sem lög-
reglumenn af 653 lögreglumönnum
alls, sem gerir hlutfallið tæp 13%.
Þannig hefur það haldist milli ára
frá 2011. „Í febrúar 2015 hefur kon-
um þó fjölgað eilítið og er hlutfall
kvenna af lögreglumönnum nú
14,4%,“ segir Katrín en það er
hæsta hlutfall kvenna hingað til og
því beri að fagna. „Línan er að fær-
ast ofar en hún mætti fara hraðar.“
Engin sem yfirlögregluþjónn
Á síðasta ári var ein konan
starfandi sem aðstoðaryfirlög-
regluþjónn en 20 karlar. Nú þegar
hafa hlutföllin breyst en í febrúar
2015 voru tvær konur sem gegndu
stöðu aðstoðaryfirlögregluþjóns á
móti 21 karli.
Engin kona hefur þó enn
gegnt stöðu yfirlögregluþjóns og
segir Katrín að margar ástæður
geti legið þar að baki. „Ein skýr-
ingin geti verið skortur á starfs-
reynslu en að einnig geti aðrar
ástæður legið þar að baki, eins og
hæfni einstaklingsins við val í
stöðu, hvort sem um er að ræða
karl eða konu.“
Af 33 aðalvarðstjórum voru
tvær konur starfandi og af 127
varðstjórum voru sex konur. Hlut-
fall kvenna var hæst á meðal lög-
reglufulltrúa, eða 18,3%, en af 82
lögreglufulltrúum eru 15 konur. Af
118 rannsóknarlögreglumönnum
voru 19 konur, eða 16,1%.
Þegar hlutfall starfandi lög-
reglumanna var kyngreint eftir
embættum kom í ljós að hæst var
hlutfall kvenna hjá embætti Snæ-
fellsness, eða 29%, og hjá fjórum
embættum var engin kona starf-
andi.
Málum er hins vegar öfugt far-
ið hjá borgaralegum starfsmönnum
innan lögreglunnar, þ.e. sérfræð-
ingum, löglærðum fulltrúum og
fleirum, þar sem konur eru í meiri-
hluta. Kemur það heim og saman
við þá staðreynd að konur eru í
meirihluta í háskólanámi.
Ásókn en brottfall
Vandamálið liggur að stórum
hluta í brottfalli kvenna úr lögregl-
unni eftir að þær hafa farið í gegn-
um lögregluskólann. „Brottfallið er
meira hjá konum en körlum og
mögulegt að eitthvað í vinnuum-
hverfinu ýti undir það,“ segir hún
en rannsókn sem gerð var á vinnu-
menningu lögreglunnar árið 2013
sýndi fram á vísi þess. „Áhugaleysi
kvenna á lögreglustarfinu virðist
ekki vera um að kenna því konur
voru meirihluti þeirra sem fengu
inngöngu í lögregluskólann í
fyrra,“ segir Katrín en markmiðið
hljóti að vera það að gera lögregl-
una að vinnustað þar sem öllum líði
vel og vilji starfa til langs tíma.
Embætti ríkislögreglustjóra
skoðar það nú að vera með fræðslu
í öllum lögregluembættum um
m.a. góð samskipti og einelti á
vinnustað. Senda á skýr
skilaboð um að einelti og
áreitni séu ekki liðin innan
vinnustaðarins. „Við erum
bjartsýn og reynum að
jafna hlut karla og kvenna
og að vinna að jafnvægi
milli fjölskyldu og
vinnu hjá báðum
kynjum.“
Konum miðar hægt
áfram í lögreglunni
Morgunblaðið/Ómar Óskarsson
Fjölgar Lögreglukonum fjölgar lítið eitt innan lögreglunnar en hlutfall
þeirra af lögreglumönnum er 14,4% 2015 miðað við 13% síðustu ár.
Fagráð lögreglunnar var stofn-
að í maí á síðasta ári til að
starfsmönnum og stjórnendum
lögreglunnar standi fleiri úr-
ræði til boða ef upp koma mál
er varða einelti, áreitni og önn-
ur vandamál í starfi. „Þangað
geta þolendur tilkynnt brot
gegn sér og stjórnendur einnig
leitað þangað ráða,“ segir Katr-
ín.
Í ráðinu starfa sérfræðingar
á sínu sviði, þ.e. lögfræðingar,
sálfræðingar og sérfræðingur í
jafnréttismálum. Ráðið tekur til
athugunar þau mál sem til-
kynnt eru og beinir þeim í
réttan farveg.
„Við erum afar stolt
af þessu úrræði og telj-
um mikilvægt þegar
málin koma upp að
hægt sé að leita til
óháðra aðila, þegar
ekki reynist mögulegt
að leysa málin innan-
húss.“
Fagráð fyrir
starfsmenn
FLEIRI ÚRRÆÐI
Katrín S. D.
Ólafsdóttir