Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.2014, Blaðsíða 32

32 Menning Vikublað 25.–27. nóvember 2014
Harðorð
Le Guin
Bandarísku bókmenntaverð-
launin, National Book Awards,
voru veitt í 65. sinn á fimmtu-
dag. Samband bandarískra
bóksala hefur veitt verðlaunin
frá árinu 1936.
Verðlaun fyrir bestu skáld-
söguna hlaut Phil Klay fyr-
ir Redeployment sem fjall-
ar um örlög hermanna sem
tóku þátt í stríðunum í Írak
og Afghanistan. Verðlaun í
flokki bóka sem ekki teljast til
skáldskapar hlaut Evan Osnos,
blaðamaður The New Yorker,
fyrir bókina Age of Ambition:
Chasing Fortune, Truth, and
Faith in the New China. Verð-
laun í flokki ljóðabóka hlaut
Louise Glück fyrir Faithful and
Virtuous Night. Í flokki bóka
fyrir börn og ungmenni hlaut
Jacqueline Woodson verðlaun-
in fyrir Brown Girl Dreaming.
Tvenn heiðursverðlaun
voru veitt fyrir ævistarf í þágu
bókmenntanna. Það voru Kyle
Zimmer, stofnandi First Book-
samtakanna sem hafa barist
fyrir aukinni lestrarkunnáttu
barna, og vísindaskáldsagna-
höfundurinn Ursula K. Le Guin
sem hlutu verðlaunin.
Mesta athygli vakti harð-
orð þakkarræða Le Guin, en í
henni gagnrýndi hún neyslu-
vöruvæðingu bókmenntanna,
miskunnarlaus gróðasjónarmið
bókamarkaðarins og markaðs-
hyggju. Hún sagði nauðsyn-
legt að geta horft handan við
heimsskipulag markaðshyggju
og því þyrfti heimurinn á vís-
indaskáldsagnahöfundum að
halda – slíkir höfundar væru
raunhyggjumenn stærri raun-
veruleika en þess sem er.
Málmhaus
sýnd í Banda-
ríkjunum
Kvikmyndin Málmhaus eft-
ir Ragnar Bragason verð-
ur sýnd í Bandaríkjunum í
byrjun næsta árs. Nýstofnað
dreifingarfyrirtæki, Cinelici-
ous Pics, dreifir myndinni til
valinna kvikmyndahúsa og á
VOD. Af því tilefni má lesa við-
tal við leikstjórann á tónlist-
arvefnum Noisey. Málmhaus
fjallar að miklu leyti um tónlist
en aðalpersónan Hera notar
þungarokk sem lausn í ömur-
legum aðstæðum.
D
auða Fríða og Dýrið - Platan
(e. Dead Beauty and the
Beast – The Album) nefnist
óvenjulegt dansverk sem
Halla Ólafsdóttir og Amanda
Apetrea sýna í Mengi á miðvikudag,
hluti af opnunarkvöldi Reykjavík
Dance Festival sem fer fram 26. til 29.
nóvember. Halla og Amanda lærðu
saman í Ballettakademien í Stokk-
hólmi upp úr aldamótum og hafa
verið nánar vin- og samstarfskonur
síðan. Þrátt fyrir klassíska menntun
hafa þær fjarlægst hið hefðbundna
dansform. Þannig má skilgreina
verkið sem sýnt verður í vikunni
sem allt í senn hljómsveit, danssýn-
ingu og vinnusmiðju – en í gegnum
dansinn nálgast þær hið kraftmikla
sjónarspil og hughrif rokksins. Verk-
ið sem er enn í vinnslu er sjálfstætt
framhald af Beauty and the Beast –
The Show sem vakti mikla athygli og
hlaut verðlaun á Impulstanz-dans-
listahátíðinni í Vín árið 2013.
Klisjur rokksins
Halla segir að þær deili hrifningu –
og allt að því þráhyggju – gagnvart
hugmyndinni um rokkstjörnuna,
dívuna og allt sem viðkemur klisjum
rokksins og hafi viljað fást við það í
gegnum dansinn. Fyrst unnu þær
með stórtónleikaformið, en nú er
það rokkplatan sem þær takast á við.
„Við erum að stela því sem okk-
ur finnst spennandi við músíkheim-
inn. Í Beauty and the Beast vorum
við til dæmis með upphitunaratriði.
Það var okkar leið til að lyfta þeim
upp sem okkur finnst vera að gera
spennandi hluti. Þannig bendum
við líka á að okkur finnst svo algengt
í dansheiminum að það sé bara ver-
ið að nefna þá einstaklinga sem hafa
verið álitnir snillingar síðustu 100
árin. Okkur finnst skemmtilegra að
„namedroppa“ fólk sem þarf kannski
meira á því að halda og okkur finnst
spennandi. Svo er það afstaða
rokkstjörnunnar sem okkur finnst
spennandi: „you can't arrest me!“
Þú biðst ekki afsökunar á sjálfum
þér. Við höfum engan áhuga á frægð
sem slíkri, en notum klisjuhug-
myndir til þess að benda á hvern-
ig hver sem er geti verið það.
Þetta fjallar líka rosamikið um
það sem gerist milli áhorfenda
og þess sem gerist á sviðinu. Við
notum þetta sem aðferð til að
skoða sambandið. Það sem ger-
ist er að áhorfendurnir segja „já“
við því að við leikum rokkstjörn-
urnar og samþykkja á sama tíma
að leika áhorfendur. Það skapar
ábyrgð báðum megin við sviðið.“
Kóreógröfuð bók og dansað
með The Knife
Halla hefur tekið þátt í tón-
leikaferðlagi sænsku til-
raunarafsveitarinnar The
Knife þar sem dans og tónleik-
ar renna einnig saman. Fyrir
tónleikaferðina óx bandið úr
tveggja manna hljómsveit í ell-
efu manna listahóp, þar sem
fólk hoppar á milli hlutverka og
dansinn er í fyrirrúmi. „Þegar
ég fékk boð um að taka þátt í því
samstarfsverkefni þá meikaði það
mjög mikið sens fyrir mig að fara
frá því að smygla rokktónleikum inn
í danssýningu yfir í það að smygla
danssýningu inn í tónleikasam-
hengið. En þetta er líka ein af megin-
ástæðunum fyrir því að ég er ennþá
hérna í Svíþjóð: það er ákveðið sam-
félag fólks sem deilir áhuga á því að
þenja út hugmyndir um hvað dans
er, eða gæti verið. Vinna með víðara
hugtak um kóreógrafíu og stöð-
ugt spyrja hvað það er. Því dans og
kóreógrafía þurfa ekkert endilega að
hanga saman,“ segir Halla.
„Kóreógrafía er fyrir mér í mjög
stuttu máli og víðum skilningi
hönnun á hreyfingu, sem gæti þá al-
veg eins verið notuð sem verkfæri
til þess að skipuleggja veislu en ekki
aðeins til þess að semja dansverk,“
segir Halla.
Hvað getur verið dæmi um slíka
kóreógrafíu sem passar ekki inn í
hefðbundið dansform? „Ég var til
dæmis með í að gera bækur sem
nefnast The Swedish Dance History.
Við kölluðum eftir því að fólk sendi
inn greinar. Okkur langaði meðal
annars til þess að listamennirnir
myndu fá að skrifa sína eigin sögu
og ráða því sjálfir hvað væri skráð.
Höfundarnir voru 200 til 300 manns
í hverju hefti og blaðsíðurnar um
þúsund. Kóreógrafían felst með-
al annars í því að það voru engar
merkingar eða atriðisorðaskrá í bók-
inni. Vanalega leitar þú að einhverj-
um sem þú þekkir eða er þekktur. En
þarna ertu kannski kominn hálfur
inn í einhverja grein, lokar bókinni
og gleymir að merkja, þá þarftu að
fara í gegnum heilan frumskóg til að
finna staðinn aftur, en þú finnur aft-
ur á móti eitthvað annað í leiðinni.
Þetta verkefni höfum við alltaf séð í
gegnum kóreógrafíuna. Það skiptir
samt kannski engu máli hvort
þú skiljir það sem lesandi. En
þarna notum við kóreógraf-
íuna sem tæki til að hugsa í
gegnum. Þá þarft þú ekkert að
hafa eitthvað með sem við get-
um sameinast um að sé dans,“
útskýrir Halla.
Að tala um dans
Listdans er mjög óhlutbundið
tjáningarform og á það stund-
um til að vera svolítið ógnvekj-
andi fyrir þá sem eru ekki van-
ir að njóta þess. Fólki finnst
það ekki skilja. En hins vegar
virkar nýja verkið tiltölulega að-
gengilegt. Getur kona eða mað-
ur komið inn af götunni og not-
ið þess án nokkurrar þekkingar
eða þarf maður að hafa einhvern
skilning á dansinum til að njóta
hans? „Þú kemur bara með þín-
ar hugrenningar og reynslu. Það
sem við leikum okkur svo rosa-
lega mikið með eru klisjur, að
leggja þær ofan á hverja aðra, svo
þú munt pottþétt sjá eitthvað sem þú
kannast við. En vonandi verður það
ekki eins og þú þekkir það – það er
markmiðið.“
Halla segir eitt helsta verkefnið
í danssenunni núna vera að finna
nýjar leiðir og aðferðir til að ræða
dans og gera hann þannig aðgengi-
legri: „Því miður hefur hið talaða og
skrifaða orð verið ofar í stigveldinu
og gerir hlutina því aðgengilegri fyr-
ir fleira fólk. Spurningin er hvern-
ig við getum fundið leiðir til að tala
um verk hvers annars svo það sé ekki
bara: „Jei!“ eða „öhh, ég meika ekki
að horfa í andlitið á þér af því að ég
þoldi ekki verkið“ – hvernig getum
við búið til jarðveg þar sem mað-
ur getur verið gagnrýninn og tengt
fræði og framkvæmd?“ segir Halla
og bendir á að margir séu að vinna
í að skapa aðgengilega orðræðu
tengda dansinum hér á landi meðal
annars hafa Reykjavík Dance Festi-
val og Víðsjá verið í samstarfi fyrir
hátíðina. En þar hafa danshöfund-
ar flutt vikulega pistla. Dead Beauty
and the Beast – The Album fer fram
í Mengi við Óðinsgötu á miðvikudag
klukkan 19.00. n
Smygla rokki inn
í danssýninguna
n Halla Ólafsdóttir ræðir um Dead Beauty and the Beast - The Album
„Því miður
hefur hið
talaða og skrifaða
orð verið ofar í
stigveldinu
Kristján Guðjónsson
kristjan@dv.is
„Við erum
að stela því
sem okkur finnst
spennandi við
músíkheiminn
Rokk og ról Halla segir
að samstarfskonurnar
deili hrifningu – og allt að
því þráhyggju – gagnvart
hugmyndinni um rokk-
stjörnuna. Mynd MäRTA ThisneR
Leika sér með klisjurnar
Halla segir að í Dead Beauty and
the Beast leiki hún og Amanda
Apetrea sér með klisjur rokksins.