Skólavarðan - 01.09.2006, Side 11

Að lokum skoðuðum við náttúrufræði. Þar er hlutur lokaprófa 50-80% og
greinanlegur dálítill munur á milli skóla. Í Menntaskólanum við Hamrahlíð eru
lokaprófin 50 og 65%, í Fjölbrautaskólanum í Garðabæ eru þau 60 og 70%
og í Menntaskólanum á Akureyri 75 og 80%. Annars konar námsmat sem
tilgreint var í námsáætlununum er t.d. verklegar æfingar og próf, skyndipróf,
tímaverkefni og ritgerðir. Í líffræði 103 í Menntaskólanum á Akureyri var nefnd
5% krufningarskýrsla og 5% bekkjarverkefni sem var ekki skýrt nánar.
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 6. ÁRG. 2006
Samkvæmt þeim námsáætlunum sem
við skoðuðum virðist vera nokkur munur
á milli námsgreina, bæði innan sama skóla
og milli skóla, og virðist munurinn helst
vera milli raungreina og annarra greina. Í
íslensku í Menntaskólanum við Hamrahlíð
eru lokaprófin 40-50% af námsmatinu, í
ensku eru lokaprófin yfirleitt 50% en þegar
kemur að stærðfræði og raungreinum
er hlutur lokaprófanna orðinn allt að
70%. Í öllum kjarnaáföngum sem við
skoðuðum er haldið lokapróf sem gildir
25-90% af lokaeinkunn en þegar kemur
að valáföngum þá virðist námsmatið vera
mun fjölbreyttara og mun algengara að
prófum sé einfaldlega sleppt.
Fjölbreyttara námsmat
í valáföngum
Hér ætlum við aðeins að tilgreina eitt dæmi
um mat í valáfanga og tökum áfanga í
íslensku í Menntaskólanum við Hamrahlíð
sem við höfum báðar kennt. Sá áfangi
hefur heitið “Leikhús og leikbókmenntir”
og er próflaus. Til að standast áfangann
er nemendum skylt að vinna öll verkefni
sem tíunduð eru á námsáætlun og þau
verkefni eru:
• sjá sex leiksýningar og taka þátt í
umræðum um þær.
• stjórna umræðum um leiksýningu einu
sinni (í samvinnu við fleiri).
• kynna ítarlega eitt íslenskt núlifandi
leikskáld (hópverkefni).
• skrifa eina leiklistargagnrýni (um
leiksýningu sem hópurinn fer að sjá).
• halda dagbók yfir þær heimsóknir sem
við förum í og fáum.
Svo virðist sem kennarar séu óhræddari
við að meta eingöngu virkni nemenda
og vinnuframlag á önninni og sleppa
hefðbundnum prófum þegar um val- eða
kjörsviðsáfanga er að ræða. Hvers vegna
skyldi það vera?
Svarið felst kannski í því að kennarar
hugsi sem svo að nemendur verði ekki
krafðir einhvers staðar annars staðar
um það sem þeir lærðu í valáfanga.
Kjarnaáfangar byggjast hver á öðrum
og nemendur verða að hafa undirstöðu
úr fyrri áfanga með sér í þann næsta því
það sem kennt er í 203 áfanga byggist á
því sem kennt er í 103 o.s.frv. Svo má líka
nefna að í stórum skólum kenna yfirleitt
fleiri en einn kennari hvern kjarnaáfanga
en algengt er að aðeins einn kennari
sjái um tiltekinn valáfanga og hefur því
frjálsari hendur varðandi námsmat og
þarf ekki að hafa áhyggjur af samræmi.
Að síðustu mætti nefna að oft eru færri
nemendur í valáfanga en í kjarnaáfanga
og kennarinn getur því fyrr áttað sig á
þeim og kynnst hverjum og einum og
treystir sér því kannski frekar til að meta
nemendur án prófa.
Ein tala í annarlok
Einsleitni okkar framhaldsskólakennara í
námsmati virðist vera talsverð. Eins og fram
kom hér að framan reiða langflestir sig á
lokapróf til að byggja endanlega einkunn
nemenda á, því víða eru lokaprófin stærsti
einstaki matsþátturinn. Ein tala í einkunn
er því það sem nemendur fá í hendurnar í
lok annar og fátt bendir til að henni fylgi
einhver umsögn. Ef svo er segir þessi eina
tala nemandanum í raun afar lítið um
stöðu hans í greininni og gefur honum
litlar vísbendingar um hvernig hann eða
hún geti bætt sig. Þá gegnir námsmat
ekki því mikilvæga hlutverki að vera
leiðbeinandi.
Hvers vegna ríghöldum við svona
í skrifleg lokapróf? Hvers vegna er
námsmatið ekki fjölbreyttara en raun
ber vitni? Vissulega væri kærkomið að
geta skellt skuldinni á einhvern eða
eitthvað utanaðkomandi eins og t.d.
kröfur námskrár en sú er nú ekki raunin.
Námskrár hinna ýmsu greina bjóða upp
á mjög fjölbreytt námsmat - þar er í raun
að finna tilmæli og hugmyndir um mjög
fjölbreyttar aðferðir við námsmat.
Ekki við námskrár að sakast
Við skoðuðum kafla í námskrám um
námsmat í þremur greinum og hér á
eftir koma nokkur dæmi um námsmat
samkvæmt námskrá, aðallega er um að
ræða dæmi um ýmislegt sem er ólíkt í
námskrá því sem okkur virðist stundað í
námsmati í skólunum.
Í kaflanum um námsmat í íslensku
segir meðal annars að byggt skuli á vinnu
nemenda alla önnina, þ.e.a.s. á símati
auk lokaprófs “þar sem við á”. Einnig
segir að æskilegt sé að nemendur stundi
reglubundið sjálfsmat en við fundum eins
og áður hefur komið fram aðeins eitt dæmi
um slíkt í þeim námsáætlunum sem við
skoðuðum og það var í ensku. Í námskránni
er lögð mikil áhersla á leiðsagnarmat eða
eins og þar segir: „Námsmat þarf að vera
eins leiðbeinandi, hvetjandi og upplýsandi
og kostur er fyrir nemendur. Ábendingar
til nemanda þurfa að fylgja niðurstöðum
námsmats svo að hann eigi þess kost að
bæta stöðu sína í einstökum þáttum.“
(Aðalnámskrá framhaldsskóla – Íslenska.
1999. Bls. 17)
Í námsmati í tungumálum er lögð
áhersla á fjölbreytni þannig að ekki
sé alltaf verið að prófa nemendur í
sömu færniþáttum og með sama hætti.
(Aðalnámskrá framhaldsskóla – Enska.
1999. Bls. 21-22) Í grein sinni „Er námsmat
í tungumálum í takt við tímann?“ (2005)
veltir Auður Torfadóttir því fyrir sér hvort
námsmat hafi ekki fylgt með í þeirri
þróun sem orðið hefur í kennsluháttum í
tungumálum. Umfjöllun hennar tekur til
grunnskólans en velta má fyrir sér hvort
svipað eigi við um framhaldsskólann?
Í kaflanum um námsmat í stærðfræði er
einnig lögð áhersla á leiðsagnarmat en þar
segir m.a.: „Tilgangur matsins er að fylgjast
með hversu vel nemandanum hefur tekist
Menntaskólinn við
Hamrahlíð
Menntaskólinn á
Akureyri
Fjölbrautaskólinn í
Garðabæ
Líf103 65% lokapróf 75% lokapróf 60% lokapróf
Nát103 50% lokapróf 80% lokapróf 70% lokapróf
Hvers vegna ríghöldum við svona í skrifleg
lokapróf? Hvers vegna er námsmatið ekki
fjölbreyttara en raun ber vitni?
Tafla 4
11
NÁMSMAT