Skólavarðan - 01.03.2010, Blaðsíða 23

23SKÓLAVARÐAN 2.TBL. 10. ÁRG. 2010
LæSI
Þrep 3. Nemendur sem ekki taka framförum á 1. og 2. þrepi þurfa hnit-
miðaðri námsáætlun. Kennsla þeirra getur farið fram innan
bekkjar eða utan.
Útfærslan í Flataskóla
Haustið 2009 var könnuð stafaþekking nemenda sem voru að hefja nám
í 1. bekk. Börnin þekktu heiti að meðaltali 74% íslensku stafanna sem eru
64 talsins, stórir og litlir. Börnunum mátti í grófum dráttum skipta í þrjá
hópa á grundvelli stafakunnáttu og upplýsinga frá leikskóla (sjá Snemmtæk
íhlutun hér að framan).
Tafla 4: Grunnur að skiptingu í lestrarfærnihópa
Umsjónarkennarar og sérkennari sjá um stafainnlögn og lestrarkennslu og
nota til þess sex stundir á viku, tvær stundir í senn. Kennararnir skiptast
vikulega á að kenna hópunum. Með því móti kynnast allir kennararnir
mismunandi námsþörfum hópanna. Tvo daga vikunnar eru hóparnir í
lestrarkennslu hjá umsjónarkennurum.
Námsefni og aðferðir
Bókin „Fimm vinir í leik og lestri“ er notuð í 1. bekk fyrir alla hópana en
á mismunandi hátt. Markmið bókarinnar er stafakennsla, lestrartækni og
sérstök atriði íslenskunnar í tal- og ritmáli. Athygli nemenda er fyrst tengd
efni og orðaforða hverrar síðu. Síðan er henni beint að stöfum, hljóðum og
lestrartækni. Bókin býður upp á paralestur sem glæðir skilning barnanna á
tengslum talmáls og ritmáls.
Hraði í stafakennslu. Að öllu jöfnu eru kenndir tveir stafir á viku, stundum
einn (t.d. þegar stafir hafa fleiri en eitt hljóð: Ll, Ff, Gg, Kk).
Fjölbreyttar aðferðir við lestur. Eftirfarandi aðferðum er beitt eftir því hvar
nemendur eru staddir í lestri:
• Raddlestur. Nemandi les upphátt.
• Skiptilestur. Kennari og nemandi lesa til skiptis.
• Paralestur. Tveir nemendur lesa til skiptis.
• Endurtekinn lestur. Sami texti lesinn aftur.
• Kórlestur. Hópur nemenda les texta upphátt saman.
Mat á lestri í 1. bekk
Í dagsins önn er fylgst með tökum sem nemendur hafa náð í hljóðkerfisvitund,
umskráningu/tæknilestri, lesfimi, hlustunar/lesskilningi, orðaforða og ritun.
Mat á stafakunnáttu er gert eftir hverja 10-12 kennda stafi.
Kannað er hvort sjálfsnám hafi átt sér stað, hvort börnin þekki „gráu
stafina“, þ.e. þá sem koma fyrir í orðum án þess að hafa verið kenndir (sjá
í bók t.d. á bls.12-13).
Í lok 1. skólaárs er stuðst við markmiðin í „Fimm vinir...“ og kannað hvort
þau hafi náðst. Þau eru þessi:
Að börnin séu örugg á öllum stöfum, stórum og litlum, og þeim hljóðum
sem þeir standa fyrir. Það merkir að þau geti borið fram hljóð stafanna
hiklaust, stök, í orðum og bullorðum. Á sama hátt þekki þau tvíhljóðana
au, ei og ey.
Jafnframt er stefnt að því að börnin geti notað hljóðaaðferð af öryggi
við lestur bullorða og tengt saman af öryggi a.m.k. þrjú hljóð, þau þekki
í sjónhendingu stutt algeng orð og orðhluta, geti notað lesbútaaðferð við
lestur og geti greint sérhljóða frá samhljóðum.
Þeir nemendur sem farnir eru að lesa eru hraðaprófaðir og árangur
nemenda skoðaður í samhengi við Flataskólaviðmiðin.
Árangur í Læsi I.2 í 1. bekk 2010
Nýlegar niðurstöður úr Læsi 1.2 eru þær bestu í sögu Flataskóla síðan það
var notað í fyrsta skipti árið 2000. Yfir 65% árangur hefur verið túlkaður
þannig í Flataskóla að nemendur séu komnir vel á veg í lestri. Þessum
árangri náðu 24 nemendur af 26. Meðal þeirra eru fjórir sem tilheyrðu
slakasta hópi að hausti (sjá í töflu 4). Tveir sem voru í slakasta hópi náðu
báðir yfir 50% árangri. Þeir eru að ná tökum á lestri þótt fylgjast þurfi vel
með þeim. Ekki verður aðgreint hvað hefur áhrif á þennan árangur umfram
annað. Árgangurinn er sterkur, kennararnir hafa öðlast reynslu í að kenna
eftir skipulagi Byrjendalæsisins og í kennslubókinni Fimm vinir í leik og lestri
er athygli barnanna beint markvisst að grunnþáttum lesturs.
SkIpULAG Í 2. BEkk
Börnunum er skipt í þrjá færnimiðaða hópa eftir stafa- og lestrarkönnun sem
gerð er að hausti. Hópar eru reglulega endurmetnir með tilliti til framfara.
Umsjónarkennarar og sérkennari annast hver sinn hóp í lestrarkennslunni
þrisvar í viku og nota til þess sex stundir, tvær í senn. Tvo daga vikunnar eru
hóparnir í lestrarkennslu hjá umsjónarkennurum. Ein stund á viku er nýtt
fyrir einstaklinga eða litla hópa hjá sérkennara. Kenndar eru mismunandi
aðferðir sem börnin geta nýtt við heimalesturinn. Áhersla er jafnframt á
tækni við að stafsetja.
Tafla 5: Grunnur að skiptingu í lestrarfærnihópa
LESTRARÞjÁLFUN Í 3. oG 4. BEkk – MARkMIð oG LEIðIR
Við lok 4. námsárs á nemandi að geta lesið sér til gagns og gamans,
hátt og í hljóði (sjá Aðalnámskrá grunnskóla 2007, íslenska). Lokamarkmið
í leshraða er að sem flestir nái að lesa að lágmarki um 200 atkvæði á
mínútu í lok 4. bekkjar. Sá leshraði hefur frá fyrri hluta 20. aldar verið talinn
tryggja að íslensk börn geti lesið sér til gagns, þ.e. námsbækurnar í 5.
bekk. Sumir skólamenn telja 200 atkvæða markmiðið úrelt, það sé of lágt,
aðrir telja að færri börn nái því nú en áður fyrr og því sé það óraunhæft.
Engar rannsóknir eru til sem sýna hvað rétt er um þróun leshraða í íslensku
ritmáli. Þess vegna könnuðum við hvað hæft er í málinu hvað varðar
nemendur Flataskóla.
Tafla 6. Hlutfall nemenda í 4. bekk sl. fimm ár sem náðu
200 o.fl. atkvæðum á mínútu, þ.e. einkunninni 8,0
Tafla 6 sýnir að rúmlega helmingur nemenda nær 200 atkv. o.fl. og um
20% til viðbótar eru nálægt því. Markmiðið, 200 atkvæði við lok 4. bekkjar,
er því ekki óraunhæft.
Þessar upplýsingar gera kleift að setja markmið um að fleiri rjúfi
200 atkvæða múrinn í lok 4. bekkjar en hingað til. Spurningin er hvort
snemmtæk íhlutun, byrjendalæsið, upplýsingar um árangur fyrri árganga
skólahverfisins í lestri, öflug hvatning og eftirfylgni við börn og heimili skili
bættum árangri í framtíðinni. Upplýsingar í töflu 6 undirstrika mikilvægi
þess að fylgja eftir framförum á eldra aldursstigi skólans, þ.e. hjá þeim
sem ekki rufu 200 atkvæða múrinn.
Lítill leshraði er algengur námsvandi á unglingastigi og í framhaldsskóla.
Í stöðlun á leshraðaprófi fyrir 9. bekk (GRP 14e) kom í ljós að 200 atkvæði
á mínútu telst fremur hægur raddlestur fyrir þann aldur. Þess vegna álíta
greinarhöfundar að fylgjast þurfi með leshraða allra nemenda á miðstigi um
leið og lesskilningi.