Skólavarðan - 01.01.2003, Blaðsíða 28

Dag einn árið 1876 komu saman nokkrir blásturshljóðfæraleikarar
í Reykjavík og héldu tónleika undir stjórn Helga Helgasonar tón-
skálds. Skömmu síðar birtist gagnrýni í Þjóðólfi og þar var sagt frá
því að tónlistarmennirnir hefðu sungið inn í hljóðfærin sín. Gagn-
rýnandanum fannst það óskaplega spaugilegt og taldi að svona píp
ætti varla framtíð fyrir sér.
Íslenskt tónlistarlíf hefur vaxið með undraverðum hraða síðan þá
og hefur aldrei verið eins blómlegt og nú. Ekki er langt síðan
fyrstu alvöru tónleikasalirnir, Ýmir - tónleikahús Karlakórs Reykja-
víkur - og Salurinn í Kópavogi, voru vígðir og því má kannski segja
að nú séu tímamót í tónlistarheiminum hér, líkt og árið 1876.
Báðir salirnir eru reyndar litlir og því verður fyrst ástæða til að
skála þegar hin margumrædda draumatónlistarhöll verður reist við
höfnina, en hún er enn á astral-
planinu og hefur ekki líkamnast
ennþá. Þangað til verður Laugar-
dalshöllin að duga fyrir stærstu
uppákomurnar.
Gróskan í tónlistarlífinu á
Íslandi birtist ekki síst í vinsæld-
um tónlistarnáms. Tónlistar-
skólar hér eru fjölmargir og á
haustin komast færri að en vilja.
Margir fara þá á biðlista og
þar eru væntanlega nokkrir
sem vona að einhverjir hinna
heppnu detti á bananahýði eða
eitthvað þaðan af verra svo að hægt sé að komast að. Flestir bið-
listanemendur óska eftir píanókennslu, enda er píanóið vinsælast
allra hljóðfæra og stór hluti allra sígildra tónverka samið fyrir það.
Sem dæmi má nefna að Beethoven samdi 32 píanósónötur en
aðeins 10 fiðlusónötur, og reyndar eru fiðlusónöturnar bæði fyrir
fiðlu og píanó. Fjölmörg tónverk eru einnig fyrir söngrödd en þar
hefur píanóið troðið sér líka, yfirleitt sem undirleikshljóðfæri.
Gildi tónlistarnáms
Til gamans má geta að undirleikarar eru oftar en ekki ógurlega
viðkvæmir fyrir því að vera kallaðir undirleikarar og það er skiljan-
legt. UNDIRleikari er hálfniðurlægjandi orð, það er næsti bær við
að vera uppnefndur undirlægja, þræll, ambátt eða svín. Fyrir utan
það að á tónleikum gleymist yfirleitt að kynna undirleikarann, nafn
hans misritast í tónleikaskránni eða er skrifað með ósýnilegu bleki.
Best er því að sýna undirleikurum nærgætni og kalla þá
MEÐleikara sem er miklu fínna orð.
En burtséð frá goggunarröð píanóheimsins þá hafa rannsóknir sýnt
fram á að tónlistarnemendur, ekki bara þeir sem læra á píanó, eiga oft
auðveldara með almenn fög en þeir sem ekki stunda tónlistarnám.
Hljóðfæraleikur hefur jákvæð örvandi áhrif á heila barna, sennilega
vegna þess að þar koma bæði heilahvelin við sögu, rökrétt hugsun
þess vinstra og heildræn innsýn hins hægra. Hugur og hönd tengj-
ast því að allskonar tilfinningar og hugmyndir eru tjáðar með líka-
manum. Barnið lærir flókna
samhæfingu sem nýtist því
fyrir utan tónlistarnámið og í
leiðinni þarf það að temja sér
sjálfsaga og sjálfsgagnrýni.
Með því að spila reglulega á
nemendatónleikum og í hóp-
tímum eykur það svo sjálfs-
traust sitt. Tónlistarnám er
því afar hollt og með því
albesta sem foreldrar geta veitt
börnum sínum.
Mér datt þetta sisvona í hug
þegar ég var beðinn að skrifa
nokkur orð í þetta ágæta blað.
Nú er rúmt ár síðan verkfall
tónlistarkennara leystist og var það
stór áfangi í sögu tónlistar á Íslandi.
Ef tilkoma tveggja tónlistarhúsa
braut ekki blað í íslenskri tónlistar-
sögu þá gerði verkfallið það alveg
örugglega. Þá hættu tónlistarkenn-
arar að vera undirlægjur því að allt í
einu gerðu allir sér ljóst hve tónlistar-
nám skiptir miklu máli og hve tón-
listarkennsla er stór hluti af menn-
ingu okkar. Án hennar væri engin
sinfóníuhljómsveit, engin ópera,
engir menntaðir kórstjórar, engir
undir... ég meina meðleikarar og
engin íslensk tónlist, nema kannski
rímnarapp. Hvernig þjóðfélag væri
það? Núna sé ég í bara eitt ský á
himninum en það er einsetning
grunnskólanna sem takmarkar tón-
listarkennslu allt of mikið. Ég er alls ekki á móti einsetningunni en
hún er tónlistarkennurum vandamál sem þarf að leysa. Væntanlega
þarf að stokka upp það kerfi sem nú ríkir, grunnskólar og tón-
listarskólar þurfa að taka upp nánara samstarf eða jafnvel renna
saman og ég trúi ekki öðru en að það sé hægt. Þegar það gerist (og
stóra tónlistarhöllin rís við höfnina!!!) er ástandið virkilega orðið
gott og þá fyrst er hægt að segja að tónlistarlífið á Íslandi sé orðið
eins og það á að vera.
Jónas Sen
Höfundur er tónlistarkennari og
tónlistargagnrýnandi, með meiru.
Smiðshöggið
30
Undirlægjur!
Núna sé ég í bara eitt ský á himninum en það
er einsetning grunnskólanna sem takmarkar tón-
listarkennslu allt of mikið. Ég er alls ekki á móti
einsetningunni en hún er tónlistarkennurum
vandamál sem þarf að leysa. Væntanlega þarf að
stokka upp það kerfi sem nú ríkir, grunnskólar og
tónlistarskólar þurfa að taka upp nánara samstarf
eða jafnvel renna saman og ég trúi ekki öðru en að
það sé hægt.