Skólavarðan - 01.01.2003, Blaðsíða 11

Að loknum fyrirlestrum finna þátttak-
endur sér verkefni sem felst í vinnu með
einum nemanda. Einnig býður Iðunn upp á
handleiðslu alla önnina sem námskeiðið
stendur.
Agastarfið sett í ramma
„Kennararnir sem hafa sótt námskeiðið
eru mjög sterkur og góður hópur,“ segir
Iðunn. „Þeir gera góða hluti í sínum skól-
um en á námskeiðinu læra þeir að setja
agastarfið inn í ákveðinn ramma og að-
ferðafræðin er ef til vill ólík því sem þeir
hafa áður notað því að mikil áhersla er lögð
á að mæla og skrá hegðunina. Að því loknu
eru valdar leiðir til lausnar í samræmi við
atferlislögmálin. Þetta er þríþætt starf; að-
dragandi hegðunar er kannaður, hegðunin
sjálf og afleiðingar hennar.“
Námskeiðið var hannað af dr. Zuilmu
Gabrielu Sigurðardóttur sem jafnframt er
ábyrgðarmaður þess en Iðunn hefur bætt
við það og aðlagað eftir þörfum. Markmið
þess eru skilgreind í tíu liðum og felast í að
þátttakendur geti að því loknu:
• Skilgreint og afmarkað hegðun, svo
sem ókurteisi, dónaskap, ofbeldi,
frekju, óþolinmæði o.s.frv.
• Mælt slíka hegðun, svo sem lengd,
tíðni, form, styrk og útkomu.
• Ákveðið viðeigandi skráningarform í
hverju tilfelli.
• Búið til skráningarform.
• Metið árangur af þeim aðgerðum sem
gripið er til (inngripi).
• Nýtt sér helstu grundvallarlögmál um
mannlegt atferli, þ.e. jákvæða og
neikvæða styrkingu, slokknun
og refsingu.
• Beitt helstu aðferðum í áreitisstjórnun,
svo sem að vita hvenær viðeigandi er
að nota eingöngu reglur, handleiðslu,
tákn og/eða merki.
• Valið úr helstu leiðum til að stuðla að
yfirfærslu áhrifa af inngripi, viðhaldi
inngripsáhrifa, flaumi (sk. fluency sem
vísar til dæmis til hraða í lestri eða
framgangs í stærðfræði) o.fl.
• Beitt þessum aðferðum við mismun-
andi aðstæður - að einhverju leyti í
samvinnu við stuðningsteymið í
skólanum - undir handleiðslu
sálfræðinga.
• Greint á milli hagnýtrar atferlisgrein-
ingar og annarra nálgana í sálfræði,
svo sem húmanískrar sálfræði,
hugfræði, taugasálfræði o.fl.
Nýtist strax í starfi
Að sögn Iðunnar er mikið lagt upp úr því
að námskeiðið nýtist strax í kennslu og
einnig að þátttakendur séu meðvitaðir um
að kennslan sem þeir fá nær einungis til
grunnatriða atferlisnálgunar. „Við kennum
einungis fyrstu skrefin, auðvitað halda
kennarar áfram að leita aðstoðar sálfræð-
inga og annarra fagmanna,“ segir Iðunn.
„Ég hef fengið jákvæð viðbrögð frá þeim
sem hafa lokið námskeiðinu og nýta sér að-
ferðir þess.“
Þess má geta að í síðasta tölublaði Skóla-
vörðunnar var sagt frá lausnarteymi í
Húsaskóla sem myndað var í kjölfar nám-
skeiðsins. „Auðvitað er of snemmt að segja
til um hvernig þetta reynist, við erum rétt
að taka fyrstu skrefin og þau eru alltaf erf-
ið,“ segir Iðunn. „Mér finnst það mjög gott
framtak hjá Fræðslumiðstöð Reykjavíkur
að koma til móts við skólana á þennan hátt,
í leit að lausn á álaginu á kennara sem
hegðunarvandamál nemenda skapa, og
reyna að útbúa kennara með einhverjum
tækjum sem gagnast við að taka á vandan-
um. Kennaramenntunarstofnanir eiga auð-
vitað að sinna þessum þætti meira en raun-
in er og gera það eflaust þegar fram í sækir.
Hvað aðferðirnar sem við kennum varðar
þá eru engin áhöld um að þær virka, marg-
sinnis hefur verið sýnt fram á það. Það er
sorglegt en satt að oft kemur upp sú staða
að áhugasamir kennarar mæta til kennslu
og eru prófaðir af nemendum sem láta til
skarar skríða og ganga í sífellu lengra ef
þeir finna að kennarinn er úrræðalaus and-
spænis slæmri hegðun.
Hegðun hefur tilgang
Hegðun barna er ekki tilviljun, hún hef-
ur tilgang. Ef nemandi nær athygli kennara
með truflandi hegðun heldur hann henni
áfram. Kennarar þurfa að læra að setja skil-
mála sem eru stöðugir og hvergi er hvikað
frá. Það er lykilatriði að gefast ekki upp! Ef
illa gengur getur þurft að beita viðurlögum
tímabundið þar til opnun gefst á farsælli
lausn.“
Að sögn Iðunnar vinna kennarar saman
inni í skólunum á meðan námskeiðið
stendur með svokölluðum áreiðanleika-
mælingum. Ef hegðun hefur verið mæld á
annar kennari að geta gert sömu mælingar
og fengið sömu niðurstöður. „Bein skoðun
á hegðun er lykilatriði,“ segir Iðunn, „og
það er ekki nóg að segja „hann hagar sér
illa“ og telja svo tilvikin þegar „hann“ hag-
ar sér „illa“. Skilgreiningin verður að vera
miklu nákvæmari, það er að segja athafna-
bindingin verður að vera góð. Til þess að
fylgjast með því að það sem við gerum skili
árangri er mælt fyrir, á meðan og eftir
lausnarvinnuna.“
Iðunn ítrekar í lokin að kennarar eigi
ekki að leysa öll mál. „Þeir eru fyrsti hlekk-
urinn og geta með því að tileinka sér þessar
aðferðir tekið á hellingi af málum en þeir
eiga ekki að leysa öll vandamál undir sól-
inni heldur kalla ótrauðir til aðra fagaðila
þegar með þarf.“
keg
Gleði og góður
aðbúnaður
Hjördís Ástráðsdóttir tónmennta-
kennari í Flataskóla hefur reynslu
af því að kenna bæði í tónlistar-
skóla og grunnskóla, og segir
þessa tvo skólaheima talsvert
ólíka: „Tónlistarskólinn er val en
grunnskólann sækja allir.“
„Þau ár sem ég starfaði í Tónmennta-
skóla Reykjavíkur og Tónlistarskóla
Garðabæjar, auk þess sem ég sinnti for-
fallakennslu um hríð í Tónlistarskóla
Njarðvíkur, þá varð ég aldrei vör við aga-
vandamál,“ segir Hjördís. „Þetta voru svo
litlir hópar - átta til tólf nemendur í hverj-
um hópi. Mjög vel var fylgst með náminu
og allri framvindu þess. Ef eitthvað kom
upp á þá hringdi maður heim til nemand-
ans. Þetta er nokkuð ólíkt því sem gerist í
grunnskólanum. Þar hefur maður mun
fleiri aðila til aðstoðar, í tónlistarskólanum
er ábyrgðin á kennaranum, þótt yfirmenn
séu góðir. Meiri mannafli í grunnskólanum
tryggir að maður á í fleiri hús að venda,
samvinna er meiri og yfirsýn sömuleiðis.
Þetta er ólíkt að því leyti líka að í grunn-
skólanum fara svo miklu fleiri hausar í
gegn, á viku hverri eru þeir um fimm
hundruð! Og þetta er fyrir utan almennan
fjöldasöng. Skólastjórinn hefur yfirumsjón
Hegðun og hópast jórnun
13
Hegðun barna er ekki tilviljun,
hún hefur tilgang. Ef nemandi
nær athygli kennara með trufl-
andi hegðun heldur hann henni
áfram. Kennarar þurfa að læra að
setja skilmála sem eru stöðugir
og hvergi er hvikað frá. Það er
lykilatriði að gefast ekki upp!
Hjördís
Helstu agatæki og áherslur:
• Leikræn tjáning
• Áhersla á gleði
• og að börnin séu námsfélagar
hvert annars