Þjóðmál - 01.09.2005, Blaðsíða 49

48 Þjóðmál haust 2005
Chile. í. höndum. kristilegra. demókrata. en.
leiðtogi. þeirra,. Eduardo. Frei,. fylgdi. býsna.
róttækri.stefnu.í.efnahags-.og.félagsmálum ..
Sérstaklega. átti. það. við. um. metnaðarfull-
ar. umbætur. í. landbúnaði. sem. kölluðu. á.
eignarnám.stórra. landareigna,.gegn.bótum ..
Frei. þjóðnýtti. einnig. stærsta. hluta. námu-
iðnaðar.landsins ..Þessar.aðgerðir.höfðu.þær.
afleiðingar.að.kljúfa.chilenskt.samfélag.í.tvær.
fylkingar,. annars. vegar. hægrimanna. sem.
fannst.of.langt.gengið.og.hins.vegar.vinstri-
manna. sem. vildu. ganga. lengra .. Verðbólga.
gróf. frekar. undan. vinsældum. ríkisstjórnar.
Freis,.en.rétt.fyrir.forsetakosningarnar.1970.
var.um.35%.verðbólga.í.landinu .
Í. þeim. kosningum. voru. þrír. fremstu.
frambjóðendurnir. hnífjafnir .. Flest. atkvæði.
(36,3%).hlaut.Salvador.Allende,. læknir.sem.
hallur.var.undir.marxisma.og. í. forsvari. fyrir.
Einingarflokk.alþýðu.sem.sósíalistar.og.komm-
únistar. studdu .. Frambjóðandi. hægrimanna.
hlaut.34,9%.atkvæða ..Þar.sem.engum.fram-
bjóðanda.tókst.að.tryggja.sér.hreinan.meiri-
hluta. var. kosningunni. vísað. til. þingsins .. Á.
næstu. tveimur.mánuðum.komst.Allende.að.
samkomulagi. við. kristilega. demókrata. sem.
samþykktu. að. styðja. framboð.hans. ef. hann.
gengi.að.fáeinum.skilyrðum.sem.skuldbundu.
hann.til.að.halda.stjórnarskrá.Chile.í.heiðri,.
svo. sem. að. virða. lög. og. fjölræði. í. stjórn-
málum .. Skilyrðunum. var. lýst. í. lögum. sem.
þjóðþingið. samþykkti. og. höfðu. yfirskriftina.
Lög.um.stjórnarskrártryggingar.og.þau.gerðu.
Allende.kleift.að.setjast.í.forsetastól ..
„Leið.Chile.til.sósíalismans“,.sem.Allende.
kallaði. svo,. var. þannig. frá. upphafi. háð.
kvöðum. sem. stóðu. í. vegi. fyrir. róttækum.
áformum. sósíalískra. og. kommúnískra.
stuðningsmanna. hans .. Þrátt. fyrir. aðdáun.
sína.á.Fidel.Castro.var.Allende.rómantískur.
hugsjónamaður. fremur. en. ofstækisfullur.
byltingarsinni .. En. kreddufastir. stuðnings-
menn.hans,.sem.voru.staðráðnir.í.að.koma.
á.„alræði.öreiganna“.í.Chile.að.sovéskri.fyrir-
mynd,. ýttu. honum. stöðugt. til. vinstri. og.
þegar.stjórnvaldsaðgerðir.hans.skiluðu.ekki.
tilætluðum.árangri.gerðist.hann. róttækari ..
Allende. stóð. í. þeirri. trú. að.honum. tækist.
að. ná. fram. sósíalískum. markmiðum. eftir.
löglegum.leiðum.að.því.gefnu.að.umbætur.
hans.myndu.með.tímanum.tryggja.honum.
stuðning.meirihluta.þjóðarinnar ..Kommún-
istarnir.studdu.þessa.áætlun.og.voru.sann-
færðir.um.að.í.Chile.næðu.markmið.þeirra.
fram.að.ganga.með.friðsamlegum.hætti ..Því.
miður.þeirra.vegna.varð.þetta.ekki.raunin,.
að.hluta. til. vegna.þess. að. sósíalísk. löggjöf.
Allendes.vakti.andúð.flestra.landsmanna.og.
að.hluta.vegna.þess. að.hún. skapaði.mikla.
óreiðu.í.efnahagslífi.landsins .
Eftir.að.Allende.tók.við.forsetaembættinu.
fól.hann.kommúnistum.í.hinni.„Sameinuðu.
alþýðuríkisstjórn“. umsjá. efnahagsmála ..
Þeir.tóku.til.við.að.þjóðnýta.það.sem.eftir.
var.af.námuiðnaðinum,.bankastarfsemi.og.
flestum.framleiðslugreinum ..Þetta.var.gert.
með.tilskipunum.og.var.þingið.þannig.snið-
gengið ..Eignarnám.Anaconda.og.Kennecott.
koparnámanna.varð.til.þess.að.erlendir.fjár-
festar.drógu. sig. til. baka .. Sovétríkin.komu.
Allende. til. hjálpar. og. veittu. honum. yfir.
hálfan.milljarð.Bandaríkjadala.í.lán ..Önnur.
ríki.buðu.einnig.fram.aðstoð.sína.en.ekkert.
dugði. til. að.bjarga.fjárhag.Chiles ..Til.þess.
að.kosta.ýmsar.félagslegar.aðgerðir,.þ ..á.m ..
launahækkanir,.greip.ríkisstjórnin.til.seðla-
prentunar. sem. varð. til. þess. að. verðbólga.
fór.upp.úr.öllu.valdi.og.varð.langtum.meiri.
en. nokkru. sinni. í. tíð. Freis:. þau. þrjú. ár.
sem. Allende. var. forseti. fimmtánfaldaðist.
peningamagn. í. umferð. og. verðbólgan.
komst.yfir.300%.á.ársgrundvelli .