Þjóðmál - 01.09.2005, Side 70

Þjóðmál haust 2005 69
nægjanleg.og.ekki.þörf.á.sérstökum.lögum.
um.ráðherraábyrgð ..Það.á.ekki.síst.við.um.
XIV .. kafla. laganna. um. brot. í. opinberu.
starfi ..Þar.er.m .a ..tekið.á.tilvikum.þar.sem.
opinber. starfsmaður.hefur.misnotað.stöðu.
sína,.sér.eða.öðrum.til.ávinnings.(139 ..gr .),.
hefur.synjað.eða.af.ásettu.ráði. lætur. farast.
fyrir.að.gera.það.sem.honum.er.boðið.á.lög-
legan.hátt. (140 ..gr),.gerist. sekur.um.stór-
fellda.eða.ítrekaða.vanrækslu.eða.hirðuleysi.
í.starfi.(141 ..gr .).svo.fátt.eitt.sé.nefnt ..
Tæki.þingsins.til.eftirlits
með.framkvæmdavaldinu
Þingmenn. hafa. ýmsar. leiðir. til. eftir-lits. með. störfum. og. embættisfærslum.
ráðherra. og. þeirra. stofnana. framkvæmda-
valdsins.sem.undir.hann.heyra ..Slík.tæki.eru.
t .d ..utandagskrárumræður.þar.sem.ráðherra.
er.til.svara.um.tiltekið.mál.sem.er.í.brenni-
depli;.óundirbúnar.fyrirspurnir.til.ráðherra.
á.þingfundi.og.undirbúnar.fyrirspurnir.sem.
þingmaður. getur. lagt. fyrir. ráðherra. og. er.
ýmist. svarað. í. vikulegum. fyrirspurnartíma.
á.þinginu.eða.með.skriflegum.svörum.ráð-
herra ..Jafnframt.getur.þingmaður,.með.sam-
þykki.þingsins,.óskað.eftir.að.fá.skýrslu.um.
tiltekið.málefni ..Þessi.tæki.eru.afar.mikilvæg.
til.aðhalds.við.ráðherra.sem.æðsta.embættis-
mann.framkvæmdavaldsins .24.
39 ..grein. stjórnarskrárinnar.kveður.á.um.
skipan.rannsóknarnefndar.á.vegum.þingsins,.
en.það.ákvæði.hefur.einungis.einu.sinni.verið.
nýtt,.en.það.var.á.árinu.1955.vegna.okurmáls-
ins. svokallaða ..Tillögur.um. skipan.nefndar.
á. grundvelli. 39 .. greinar. stjórnarskrárinnar.
hafa.þó.komið.fram.ótal.sinnum .25.Í.26 ..gr ..
laga.nr ..55/1991.um.þingsköp.Alþingis,. er.
mikilvægt.ákvæði.sem.kveður.á.um.heimild.
til.að.fela.fastanefndum.þingsins.ákveðið.vald.
til.rannsókna.á.sínu.málefnasviði ..Jafnframt.
verður.að.benda.á.að.á.síðustu.árum.hefur.
eftirlitshlutverk. Alþingis. verið. styrkt. með.
stofnun. umboðsmanns. Alþingis. og. eflingu.
Ríkisendurskoðunar,.en.bæði.embættin.eru.
undirstofnanir.þingsins ..
___________________
1.Jón.Sigurðsson.(1844),.„Alþíng.á.Íslandi“,.Ný félagsrit
6,.95 .
2.Magnús.Hauksson.(1985),.„Krafa.Jóns.Sigurðssonar.um.
ráðherraábyrgð“,.Sagnir.1985,.92 .
3.Magnús.Hauksson.(1985),.90–91 .
4.Sverrir.Jakobsson.(1995),.„Landsdómur.óþarfur?“,.Úlf
ljótur,.3 ..tbl .,.48 ..árg .,.313 .
5.Magnús.Hauksson.(1985),.89–90 .
6.Stjórnmálaleg.ábyrgð.hefur.einnig.verið.kölluð.lýðræðis
leg.eða.þingleg.ábyrgð,.auk.þess.sem.hugtakið.pólítísk.
ábyrgð.er.notað ..
7.Gunnar.Helgi.Kristinsson.(2004),.„Lýðræðisleg.ábyrgð
og.rekstrarform.stjórnsýslu“,.erindi.flutt.24/11.2004 .
8.Magnús.Hauksson.(1985),.89 .
9.Magnús.Hauksson.(1985),.98 .
10.Magnús.Hauksson.(1985),.97 .
11.Ólafur.Jóhannesson.(1978),.Stjórnskipun Íslands,.95
12.Páll.Þórhallsson.(2001),.„Ráðherrar.bera.ábyrgð. .. .. ..“,
Morgunblaðið.2 ..sept ..2001 .
13.Í.Bogdanor.(1997),.72,.en.þar.er.vísað.í.skýrslu.Scott
og.fyrirlestra.um.rannsókn.hans.um.sölu.hernaðargagna.
til.Íraks.og.hvort.framkvæmdavaldið.hefði.í.því.máli.
hagað.verkum.sínum.í.samræmi.við.stefnu.ríkisstjórnar.
John.Mayor.1992:.Bogdanor,.„Ministerial.Accountabil-
ity“,.Parliamentary Affairs,.janúar.1997 .
14.Forsætisráðuneytið.(1999),.Starfsskilyrði stjórnvalda,
skýrsla.nefndar,.134 .
15.Forsætisráðuneytið.(1999),.139 .
16.Gunnar.G ..Schram.(1999),.Stjórnskipunarréttur,
170–180 .
17.Forsætisráðuneytið.(1999),.134–5 .
18.Alþingistíðindi.B-deild ..83 ..löggjafarþing.1962–1963,
550 ..
19.Alþingistíðindi.B-deild ..83 ..löggjafarþing.1962–1963,
554 ..
20.Jóhanna.Sigurðardóttir.o ..fl ..(2004),.þskj ..203,.131 ..lþ .
21.Alþingistíðindi.B-deild ..83 ..löggjafarþing.1962–1963,
554 .
22.Alþingistíðindi.B-deild ..83 ..löggjafarþing.1962–1963,
553 .
23.Albæk.Jensen.(1995),.„Framtíð.Landsdóms.eftir.Tam-
ílamálið“,.Úlfljótur.3 ..tbl ..48 ..árg .,.310–312 .
24.Saalfeld,.T ..(2000),.„Members.of.Parliament.and.Gov-
ernments.in.Western.Europe“,.European Journal of Po­
litical Research.37,.366 .
25.Davíð.Oddsson.(1998) ..Í.ræðu.í.umræðu.um.skipun
rannsóknarnefndar.á.122 ..lþ ..