Þjóðmál - 01.09.2005, Qupperneq 89

88 Þjóðmál haust 2005
NATO .. Hinn. 10 .. september. 1982. urðu.
stjórnarskipti. og. við. tók. fjögurra. flokka.
minnihlutastjórn. Íhaldsflokksins,. Venstre,.
Kristilega. þjóðarflokksins. og. Mið-demó-
krata ..Sósíaldemókratar.voru.í.stjórnarand-
stöðu.með.tveimur.flokkum.til.vinstri.við.sig,.
Sósíalíska. þjóðarflokknum. (SF). og. vinstri.
sósíalistum. (VS),. auk. radíkala,. sem. veittu.
ríkisstjórninni.stuðning.í.efnahagsmálum .
Þingsköp. danska. þjóðþingsins. heimila.
það,. sem. á.dönsku.heitir. forespørgselsdebat.
og. líkist. utandagskrárumræðu. á. alþingi ..
Við. lok. þessarar. umræðu. í. Danmörku. er.
unnt.að.flytja.rökstudda.dagskrártillögu.um.
eitthvert. mál. og. sé. hún. samþykkt. er. það.
skylda.ríkisstjórnar.að.fylgja.henni.fram ..Á.
tíma. neðanmálsgreinanna. um. öryggismál.
voru. samþykktar. alls. 27. slíkar. tillögur. og.
kom. það. í. hlut. Ellemann-Jensens. að. sjá.
til.þess,.að.þessi.vilji.þingsins.kæmi.fram.á.
vettvangi.NATO.eða.annars.staðar .
Fyrsta. samþykkt. þingsins. á. rökstuddri.
dagskrá. í. óþökk. ríkisstjórnarinnar. er. frá.
7 .. desember. 1982. og. hin. síðasta. í. apríl.
1988 ..Fræðimenn.um.danskan.stjórnlaga-
rétt. höfðu. lýst. þeirri. skoðun,. áður. en. til.
fyrstu. atkvæðagreiðslunnar. kom,. að. yrði.
ríkisstjórn. að. lúta. í. lægra. haldi. í. slíkri.
atkvæðagreiðslu. í. þinginu,. ætti. hún. ekki.
annan. kost. en. segja. af. sér .. Poul. Schlüter.
forsætisráðherra. sagðist. hins. vegar. ekki.
líta. á. þetta. sem. „kabinetsspørgsmål“.
eða. ástæðu. til. afsagnar .. Hann. vísaði. til.
sjónarmiða,. sem. sósíaldemókratar,. flutn-
ingsmenn. rökstuddu. dagskrártillögunnar,.
kynntu.í.umræðunum,.þeir.styddu.NATO,.
vildu.aðeins.tímabundið.takmarka.greiðsl-
ur.Dana. til. skotpalla. undir.meðaldrægar,.
bandarískar. kjarnaflaugar. og. samþykkt.
tillögunnar. þýddi. ekki,. að. Danir. hlypust.
undan. samþykkt. þingsins. á. tvíþættu.
ákvörðun.NATO.frá.1979 .
Ríkisstjórnin. sat. sem. sagt. áfram,. af. því.
að. radíkalar. vildu. ekki. ganga. til.þess.með.
sósíaldemókrötum.og.flokkunum.til.vinstri.
við.þá.að.fella.stjórnina.með.vantrausti,.þótt.
þeir.styddu.andstöðuna.við.stefnu.NATO.í.
eldflaugamálinu ..Þetta.var.nýr.kafli.í.þing-
ræðissögu.Dana ..
Ellemann-Jensen. skýrir. hverja. einstaka.
af.dagskrártillögunum.27,.sem.samþykktar.
voru. og. hvernig. sósíaldemókratar. breyttu.
smátt.og.smátt.um.stefnu.og.snerust.að.lok-
um. gegn. tvíþættu. NATO-ákvörðuninni ..
Þegar.Arne.Treholt,.norski.sósíaldemókrat-
inn.og.stjórnarerindrekinn,.var.handtekinn.
20 ..janúar.1984.og.ákærður.fyrir.njósnir.í.
þágu.Sovétríkjanna,.stofnuðu.forystumenn.
danskra. sósíaldemókrata. stuðningshóp. við.
Treholt.og.var.Ritt.Bjerregaard.meðal.ann-
arra.í.honum,.en.hún.sækist.nú.eftir.kjöri.
sem. borgarstjóri. í. Kaupmannahöfn .. Árið.
1985.var.Treholt.dæmdur.í.20.ára.fangelsi.
en. náðaður. 1992 .. Þegar. Ellemann-Jensen.
segir.frá.Treholt,.kemst.hann.svo.að.orði:
„Treholt-málið. var. einskonar. áminning.
um,. að. Sovétmenn. hefðu. mikinn. áhuga.
á.því. að.hafa. áhrif. á. skoðanir. almennings.
á.Norðurlöndum.í.málum,. sem.kynnu.að.
verða.til.þess.að.reka.fleyg.á.milli.NATO-
landanna .. Og. í. því. efni. skipti. spurningin.
um.kjarnorkuvopnalaus.svæði.miklu .“
Ég.tók.þátt.í.mörgum.norrænum.ráðstefn-
um.á.þessum.árum.um.kjarnorkuvopnalaust.
svæði.á.Norðurlöndunum.og.lenti.þar.oftar.
en. einu. sinni. í. deilum. við. þá,. sem. héldu.
því.fram,.að.Bandaríkjastjórn.hefði.laumað.
hingað. til. lands. kjarnorkuvopnum. í. trássi.
við.íslensk.stjórnvöld ..Í.Danmörku.snerust.
umræður. af. þessum. toga. um. það,. hvort.
kjarnorkuvopn.væru.um.borð.í.bandarísk-
um.herskipum.í.danskri.lögsögu.eða.höfn-
um ..Síðasta.rökstudda.dagskrártillaga.sósíal-
demókrata. 14 .. apríl. 1988. snerist. einmitt.
um,.að.ríkisstjórnin.skyldi.skýra.herskipum,.
sem. ætluðu. að. heimsækja. Danmörku,. frá.
því.að.í.30.ár.hefði.það.verið.dönsk.stefna,.
að.taka.ekki.á.móti.kjarnorkuvopnum ..Þetta.