Þjóðmál - 01.09.2005, Side 94

Þjóðmál haust 2005 93
þessu.efni.með.könnun.á.heimildum.tengd-
um. Valtý. Guðmundssyni. og. áður. gefið. út.
tvö. geysifróðleg. bindi. sem. að. uppistöðu.
eru.úrval.úr.bréfum.milli.Valtýs.og. tveggja.
af.helstu.samherjum.hans,4.en.sendibréf.eru.
lykilheimildir.um.störf.stjórnmálamanna.af.
kynslóð. Valtýs. og. Hannesar .. Og. nú. hefur.
Jón. fyrstur. manna. ritað. ævisögu. Valtýs. í.
bókarlengd:.Dr. Valtýr ..Ævisaga,.sem.bókaút-
gáfan.Hólar.á.Akureyri.gefur.út ..Bókin.er.í.
hörðum.spjöldum.og.hóflega.myndskreytt,.
um.340.bls ..Jón.vísar.til.heimilda.að.fræði-
mannlegum.hætti,.en.leggur.sig.fram.um.að.
sameina. kröfur. alþýðlegrar. og. fræðilegrar.
framsetningar .. Hann. ritar. líflega,. beinir.
athygli. að. ferli.og.persónu.Valtýs,. en.held-
ur. mjög. í. hófi. rannsóknarspurningum. og.
rökræðum.við.aðra.höfunda .5.Lítillega.reynir.
hann. fyrir. sér. með. sviðsetningar. að. hætti.
Guðjóns.Friðrikssonar,.og.tekst.prýðilega .6
Ævisaga. dr .. Valtýs. er. rannsóknarrit.
öðrum. þræði. og. hefur. sem. slík. ótvírætt.
gildi ..Hún.setur.í.samhengi.merkustu.atriði.
bréfasafnanna.sem.Jón.hefur.áður.gefið.út,.
og. nokkuð. hefur. hann. fundið. af. öðrum.
heimildum.óbirtum,.ekki.síst.í.Kaupmanna-
höfn ..Auk.þess.styðst.hann.að.sjálfsögðu.við.
rannsóknir. annarra,. og. er. þar. nú. úr. ólíkt.
meiru.að.moða.en.þegar.Kristján.Alberts-
son.braut.ísinn.með.riti.sínu.um.Hannes .
Jón.Þ ..Þór.fjallar.hér.um.heila.mannsævi,.
ærið. viðburðaríka,. og. lykilatburði. stjórn-
málasögunnar.um.árabil,.allt.í.einni.miðlungs-
langri. bók .. Eðlilega. fer. hann. mishratt. yfir,.
dvelur. helst. við. þá. atburði. sem. hans. eigin.
rannsókn.bregður.birtu.á,.en. fer.hraðar.yfir.
4.Launráð og landsfeður ..Bréfaskipti.Björns.Jónssonar.og.
Valtýs.Guðmundssonar.(1974).og.Aldamót og endurreisn..
Bréfaskipti.Valtýs.Guðmundssonar.og.Jóhannesar.Jóhann-
essonar.1895–1909.(1999) ..
5.Hann.vísar.þannig.aðeins. tvisvar. til.Kristjáns.Alberts-
sonar,.og.í.hvorugt.skiptið.til.að.rökræða.eða.leiðrétta .
6.Þeirri.aðferð.hef.ég.síður.en.svo.neitt.á.móti,.en.þegar.
henni.er.beitt.í.riti.þar.sem.skipulega.er.vísað.til.heimilda,.
þá.væri.kannski.rétt.að.taka.fram.með.sama.hætti.þegar.
heimildin.er.aðeins.ímyndunaraflið .
annað .7.Bregður.þá.fyrir.smá-ónákvæmni8.eða.
skilmerkilegri.frásögn,9.alls.ekki.víða,.en.oftar.
þó.en.ég.hefði.vænst.vegna.þess.hve. fær.og.
margreyndur.sagnfræðingur.heldur.á.penna,.
með.hina.bestu.yfirlesara.sér.til.fulltingis .
Eitt. af. því. sem. Jón. fer. hratt. yfir. (bls ..
107–109),.er.stjórnarskrármálið.á.Alþingi.
1895,. sem. afgreitt. var. með. þingsálykt-
unartillögu .. „Ekki. er.nú.vitað,“. segir. Jón.
„hver. átti. upptökin. að. tillögugerðinni,.
hvernig. [flutningsmenn]. undirbjuggu.
hana. eða. kynntu. öðrum. þingmönnum“.
(bls .. 108),. en. vitnar. í. stutta. lýsingu.
Kristjáns.Albertssonar,.og.reiknar.með.að.
Valtýr.hafi.verið.þarna.í.aðalhlutverki ..Nú.
vill. svo. til. að. einmitt. þessi. þingsályktun-
artillaga. er. meginefni. rannsóknar. sem. til.
er.á.bók:.Frá endurskoðun til valtýsku.eftir.
Gunnar.Karlsson.(1972),.og.er.ekki.aðeins.
vandræðalegt.fyrir.Jón.að.vera.svo.bersýni-
lega. búinn. að. gleyma. því. verki,. heldur.
bagalegt,. því. að. þar. hníga. rök. að. því. að.
hlutur.Valtýs.hafi.verið.minni.en.Jón.gerir.
ráð.fyrir ..Að.öðru.leyti.held.ég.frásögn.Jóns.
af. svonefndri. valtýsku. sé. eins. greinargóð.
og.kostur.er ..Skýrt.kemur.fram.að.hún.er.
mótuð.af.tveimur.mönnum:.Valtý.sjálfum.
og. danska. Íslandsmálaráðherranum.
Nellemann,.en.um.upptök.hennar,.og.um.
7.T .d .. svo.hratt. yfir. síðasta. kjörtímabil.Valtýs. á.Alþingi.
(bls .. 286). að. um. það. má. fræðast. meira. af. styttu. verki.
Kristjáns.(bls ..421,.435,.438–39,.441–42) .
8. T .d .. „kosningarnar. sumarið. 1901,“. (bls .. 178). þegar.
átt. er. við.kosningar. til þingsins 1901, en.þær. fóru. fram.
haustið.áður ..Sagt.er.að.1904.hafi.Íslandssaga.Boga.Mel-
steð.verið.verk.sem.„til.stóð.að.Bókmenntafélagið.gæfi.út“.
(bls ..247),.en.það.hafði.byrjað.að.gefa.hana.út.árið.áður ..J ..
C ..Christensen.er.nefndur.„menningarmálaráðgjafi“.(bls ..
202).í.stað.kirkjumálaráðherra.(„kultusminister“.mislesið.
sem.„kulturminister“) ..
9.T .d ..hlýtur.lesanda.að.virðast.það.vera.sama.„Íslendinga-
félagið.í.Kaupmannahöfn“.sem.„upphaflega.nefndist.Vel-
vakandi.og.bræður.hans“.og.það. sem.Tryggvi.Gunnars-
son.hafði.verið.formaður.í.(bls ..56) ..Talað.er.um.meðferð.
stjórnarskrárbreytinga. eins. og. ítrekuð. samþykkt. þeirra.
í. neðri. deild. einni. hefði. leitt. til. þingrofs. (bls .. 132) .. Of.
óljóst.er.sagt.frá.svonefndri.„Rangársamþykkt“.(bls ..184–
185) ..Þá.eru.teknar.upp.nákvæmar.ráðagerðir.Valtýs.um.
kjör.til.efri.deildar.á.þinginu.1901.(bls ..183,.185).en.svo.
(bls ..190).ekki.minnst.á.niðurstöðuna .