Fréttablaðið - 07.10.2016, Blaðsíða 12

visir.is Lengri útgáfa af greininni
er á Vísi.
föstudagsviðtalið
Snærós
Sindradóttir
snaeros@frettabladid.is
Jón Hákon
Halldórsson
jonhakon@365.is
R úmar þrjár vikur eru í að kosið verði til Alþingis. Fréttablaðið ætlar að ræða við formenn fram­boðanna um áherslu­mál þeirra í kosninga­
baráttunni. Byrjað er á formönnum
Alþýðufylkingarinnar, Bjartrar fram­
tíðar, Dögunar og VG.
Vinstri græn héldu flokksþing á
Akureyri um síðustu helgi þar sem
línur voru skerptar. Katrín Jakobs­
dóttir segir áherslumálin vera nokk­
ur, en nefnir fyrst heilbrigðismálin.
Hún bendir á að 86 þúsund Íslend­
ingar hafi skrifað undir áskorun Kára
Stefánssonar um að 11 prósentum af
vergri landsframleiðslu yrði varið til
heilbrigðismála.
„Staðan er sú að útgjöld til heil­
brigðismála, sem hlutfall af vergri
landsframleiðslu, fór niður á árunum
2014 til 15. Þannig að við erum að
horfa á öfuga þróun miðað við þessa
miklu kröfu,“ segir Katrín og bendir
á að flokkarnir verði að tala skýrt
um það hvernig þeir ætli að endur­
reisa heilbrigðiskerfið. Þá nefnir
Katrín líka kjör aldraðra og öryrkja
og menntamál. „Þar höfum við séð
þróun á þessu kjörtímabili, þar sem
er verið að skerða aðgang til dæmis
25 ára og eldri, að framhaldsskólum.
Stjórnvöld ætla að ná fram auknum
framlögum á nemanda í framhalds­
skólum og háskólum – ekki með því
að auka framlög heldur með því að
fækka nemendum,“ segir Katrín. Það
sé umhugsunarefni að horfa fram á
slíka skerðingu á menntakerfinu til
lengri tíma.
Helga Þórðardóttir, formaður
Dögunar, segir flokkinn tala fyrir
kerfisbreytingum og vilji berjast
gegn fátækt. „Við sættum okkur ekki
við fátækt í svona ríku landi eins og
Íslandi,“ segir Helga. Því sé það stefna
flokksins að engin laun eða bætur séu
undir 300 þúsund krónum. Hún vill
stofna samfélagsbanka og afnema
verðtryggingu af neytendalánum.
„Við viljum auka valkosti á húsnæðis­
markaði og þar viljum við leggja
áherslu á langtímaleiguréttarfélög
eins og eru í Þýskalandi og á Norður­
löndunum,“ segir Helga.
Þorvaldur Þorvaldsson, formaður
Alþýðufylkingarinnar, tekur undir
stefnumál VG og Dögunar en leggur
líka áherslu á breytingar á lífeyris­
sjóðakerfinu. „Það hleður bara upp
fjármagni á tímum offramleiðslu­
kreppu. Það er búið að vera offram­
leiðslukreppa á heimsvísu í þrjá til
fjóra áratugi,“ segir Þorvaldur og segir
lífeyrissjóðina ekki geta fjárfest til
langs tíma nema með tapi. „Lífeyris­
sjóðirnir ásamt ríkissjóði, smærri
fjárfestum og fleirum eru notaðir til
að taka á sig töpin í kreppuhrunum
eins og var hér fyrir nokkrum árum,“
segir Þorvaldur. Hann segist vilja
félagsvæða fjármálakerfið þannig að
það sé ekki rekið í hagnaðarskyni,
heldur snúist það fyrst og fremst um
þjónustu við almenning og fyrirtæki.
Allir bankar sem reknir eru séu sam­
félagsbankar.
Óttarr Proppé, formaður Bjartrar
framtíðar, tekur undir að átak í heil­
brigðiskerfinu sé nauðsynlegt. „En
ég vil meina að það sem við leggjum
mesta áherslu á er almennar umbæt­
ur í samfélaginu. Að aðgengi almenn­
ings að samfélaginu sé tryggt. Það á
við um nýtingu sameiginlegra auð­
linda sem í dag er úthlutað til ákveð­
inna aðila en almenningur nýtur ekki
nógu mikið góðs af.“
Óttarr segir líka að það þurfi að
huga betur að jöfnu aðgengi að
stofnunum og kerfum samfélagsins.
„Við sjáum aðgangsstýringar að heil­
brigðiskerfi og menntakerfi sem er að
aukast og það er hættuleg þróun sem
þarf að snúa við,“ segir Óttarr. Það sé
líka mikilvægt að gert sé betur í að
hjálpa innflytjendum, sem eru um
níu prósent landsmanna, að aðlagast
samfélaginu þannig að þeir verði
Heilbrigðisþjónustan
of dýr fyrir notendur
Formenn fjögurra flokka sem Fréttablaðið ræddi við eru sammála um að heil-
brigðismál verði eitt stærsta kosningamálið. Menntamál, málefni innflytjenda,
lífeyrissjóðirnir og samfélagsbankar eru líka ofarlega á baugi.
virkir þátttakendur. Og það þurfi að
taka betur á móti börnum af erlend­
um uppruna í skólakerfinu.
„Þarna eru kerfisbreytingar sem
þarf að gera. Ekki endilega þannig að
það þurfi að setja allt á hvolf, heldur
hreinlega að við þurfum að hafa það
í huga og setja á okkur jafnréttis­
gleraugun þegar að þessu kemur,“
segir Óttar.
Það er dýrt fyrir ríkissjóð að draga
úr kostnaðarþátttöku notenda heil­
brigðisþjónustunnar. Því er eðlilegt
að spyrja hversu langt sé hægt að
ganga í því á næsta kjörtímabili.
Katrín vill setja niður sex ára
áætlun í heilbrigðismálum sem
miði að því að færa framlög ríkisins
upp í ellefu prósent af landsfram­
leiðslu. „Við viljum lyfta gjaldtöku
af sjúklingum í áföngum, byrja á
heilsugæslu og göngudeildum sjúkra­
húsanna þar sem er verið að taka há
gjöld,“ segir Katrín. Þessi skref verði
stigin í áföngum og börn, aldraðir og
öryrkjar settir í forgang. Katrín segir
kostnaðarþátttöku sjúklinga vera of
mikla og hún hafi verið á hægri leið
upp. „Það voru stigin ákveðin skref í
að setja þak síðastliðið vor en það er
því miður enn þá of hátt. Það eru of
margir að neita sér um eðlilega heil­
brigðisþjónustu og að geta sótt sér
nauðsynleg lyf,“ segir Katrín. Hug­
myndin um gjaldfrjálsa heilbrigðis­
þjónustu sé alls ekki óraunhæf og í
Færeyjum sé þjónustan gjaldfrjáls.
Þá skipti líka máli að taka hluti eins
og tannlækningar, sálfræðiþjónustu
og annað slíkt inn í greiðsluþátt­
tökukerfið. Katrín leggur áherslu á
að þetta verði gert í áföngum því það
þurfi líka að styrkja rekstur stofnana
á heilbrigðissviði. „Þar nefni ég sér­
staklega sjúkrahúsin, heilbrigðis­
stofnanirnar úti um land allt og
heilsugæsluna. Þessa grunnþætti
heilbrigðisþjónustunnar.“
Helga tekur undir orð Katrínar.
„Þetta er fáránlegt í svona ríku landi,
þar sem við erum með svona mikla
þjóðarframleiðslu, að við séum að
láta fólk borga fyrir heilbrigðisþjón­
ustu.“
Katrín, Þorvaldur og Helga eru öll
sammála um að sem stærstur hluti af
heilbrigðiskerfinu sé rekinn af hinu
opinbera og að það sé ekki rekið með
arðsemi að leiðarljósi. Og Þorvaldur
vill vinda ofan af þeim einkarekstri
sem nú þegar er. Aftur á móti hafa
heilsugæslulæknar sjálfir farið fram
á að reka eigin heilsugæslustöðvar og
nýlega samdi heilbrigðisráðuneytið
um rekstur tveggja nýrra stöðva.
„Ef fólk er í dýru námi og tekur
dýr námslán þá vill það fá hagnað til
baka eða fá eitthvað fyrir sinn snúð. Ég
held að hluti af þessu eigi að vera það
að samfélagið eigi að styðja við nám
fólks og krefjast þess til baka að það
sýni samfélaginu hollustu með því að
vinna og fá ágætis laun án þess að taka
hagnað út úr kerfinu,“ segir Þorvaldur.
Óttarr Proppé tekur undir það að
ekki eigi að reka heilbrigðiskerfi fyrir
gróða, en segir Bjarta framtíð tala fyrir
fjölbreytni í heilbrigðisþjónustunni.
Þar með séu fjölbreytt rekstrarform.
Hann bendir á að margir sérfræði­
læknar hafi hingað til verið sjálfstætt
starfandi og hér hafi verið starfandi
sjálfseignarstofnanir, til dæmis hjúkr­
unarheimili. „Og við höfum að mörgu
leyti góða reynslu af þessu. Í jafn litlu
landi og hér er skiptir miklu máli að
hafa fjölbreytni að einhverju leyti í
þjónustunni en líka hreinlega til þess
að við höfum samanburð til þess að
byggja upp og gera betur.“
Óttarr segist líka vilja byggja upp
fjölbreytni í heilsugæslunni þannig
að fyrsta snerting notenda hennar
sé ekki endilega við lækni heldur
geti hún verið við hjúkrunarfræðing,
næringarfræðing, sálfræðing eða
aðra sérfræðinga. Óttar tekur undir
þær áhyggjur að kostnaðarþátttaka
sjúklinga sé farin að hafa áhrif á
aðgang fólks að heilbrigðisþjónust­
unni. Hann bendir á skýrslu ASÍ sem
hafi sýnt fram á að kostnaðarþátttaka
sjúklinga sé komin í 17­18 prósent en
hún hafi verið á bilinu 6­7 prósent
fyrir tuttugu árum. Það þurfi því að
móta áætlun til framtíðar um það
hvernig eigi að ná kostnaðarþátttöku
sjúklinga niður.
„Ég gæti auðvitað setið hér og
lofað því að eftir kosningar, þegar ég
er kominn með hreinan meirihluta
þá muni ég auðvitað gera þetta allt
saman ókeypis. En því miður höfum
við ekki mjög góða reynslu af kosn­
ingaloforðum. Við þurfum að lofa
að vinna að því að koma hlutunum
í rétta átt. Ég held að það sé aðal­
atriðið,“ segir Óttarr.
við sættum okkur
ekki við fátækt í
svona ríku landi eins og
Íslandi og þess vegna segjum
við að engin laun eða bætur
eigi að vera undir 300
þúsund krónum.
Helga Þórðardóttir,
formaður Dögunar
Ég gæti auðvitað
setið hér og lofað því
að eftir kosningar, þegar ég er
kominn með hreinan meiri-
hluta þá muni ég auðvitað
gera þetta allt saman ókeypis.
En því miður höfum við ekki
mjög góða reynslu af kosn-
ingaloforðum.
Óttarr Proppé,
formaður Bjartrar framtíðar
stjórnvöld ætla að
ná fram auknum
framlögum á nemanda í
framhaldsskólum og há-
skólum – ekki með því að
auka framlög heldur með því
að fækka nemendum.
Katrín Jakobsdóttir,
formaður VG
síðan er það þannig,
eins og við höfum
upplifað, að lífeyrissjóðirnir,
ásamt ríkissjóði, smærri
fjárfestum og fleirum, eru
notaðir til að taka á sig töpin
í kreppuhrunum eins og var
hér fyrir nokkrum árum.
Þorvaldur Þorvaldsson,
formaður Alþýðufylkingarinnar
7 . o k t ó b e r 2 0 1 6 F Ö S t U D A G U r12 F r é t t i r ∙ F r é t t A b L A ð i ð
0
7
-1
0
-2
0
1
6

0
4
:3
8
F
B
0
5
6
s
_
P
0
5
2
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
4
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
0
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
5
6
s
_
P
0
1
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
D
6
-7
9
3
0
1
A
D
6
-7
7
F
4
1
A
D
6
-7
6
B
8
1
A
D
6
-7
5
7
C
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
5
A

F
B
0
5
6
s
_
6
_
1
0
_
2
0
1
6
C
M
Y
K