Fréttablaðið - 14.09.2016, Blaðsíða 27

á eiginfjárreglum,“ segir Jónas.
Ríkisstjórnin hefur nú afturkallað
yfirlýsingu um að allar innistæður
séu tryggðar. Þeir benda á að um
yfirlýsingu hafi verið að ræða sem
í sjálfu sér hafi ekki lagalegt gildi.
Eftir standi samt að innistæður séu
forgangskröfur.
„Í þessari skilatilskipun sem við
erum að innleiða þar er verið að gera
ýmislegt sem mönnum brá í brún
við úti í Evrópu þegar við gerðum
það í neyðarlögunum 2008. Þar má
nefna innlán einstaklinga, lítilla og
meðalstórra fyrirtækja sem munu
njóta forgangs.“
Samkvæmt þessu hefur Evrópa
valið íslensku leiðina til að tryggja
hagsmuni einstaklinga og minni
fyrir tækja. Ásgeir bendir á að
Bandaríkjamenn hafi haft slíka lög-
gjöf og regluverk til að grípa inn í
bankastofnanir. Ingvi bætir við að
einnig sé að finna ákvæði í Banda-
ríkjunum sem setji innlenda inni-
stæðueigendur fram fyrir. „Sem
þýðir að ef þeir hefðu lent í Icesave-
málinu þá hefðu þeir aldrei borgað
neitt til Breta og Hollendinga.“
Eignir stóðu undir innistæðum
Forgangur innistæðna gekk jafnt
yfir alla í þrotabúum bankanna, en
yfirlýsingin um ábyrgð ríkisins á
innistæðum náði aðeins yfir íslensk-
ar innistæður. Forgangurinn hefur
tryggt að innistæðueigendur í Hol-
landi og Bretlandi hafa fengið allt
sitt til baka þar sem eignir búsins
stóðu undir kröfunum.
Í skýrslunni er farið yfir orsakir
og aðdraganda fjármálakrepp-
unnar 2008 og viðbrögð við henni.
Skýrsluhöfundar skoða einnig þær
séríslensku reglur sem gripið var til,
meðal annars sérstaka skattlagn-
ingu fjármálafyrirtækja. Segja má
að sú sérstaka staða og óvissa ríkis-
sjóðs vegna stöðu fjármálakerfisins
hafi réttlætt aukalega skattheimtu á
slitabú og fjármálafyrirtæki.
Ríkið fengið sitt
Skýrsluhöfundar benda á að ríkis-
sjóður hafi fengið til baka það tjón
sem hann varð fyrir við fall fjár-
málafyrirtækja og gott betur. Því
megi efast um slíka skattlagningu
til lengri tíma. „Það er í raun þver-
sagnakennt að refsa núverandi
bönkum með skattlagningu fyrir
syndir þeirra gömlu,“ segir Ásgeir.
Hann bætir því við að bankastarf-
semi sé ekkert öðruvísi en önnur
starfsemi að því leyti að álögur hljóti
á endanum að koma fram í verð-
lagningu vöru og þjónustu. „Slita-
búin og kröfuhafar gömlu bankanna
eru búin að greiða hundruð millj-
arða til ríkissjóðs. Ríkissjóður er
kominn með allan útlagðan kostnað
til baka og gott betur og þá má velta
fyrir sér til hvers þessi skattlagning
sé.“
Ingvi bendir á að í því ljósi sé
nauðsynlegt að gera það upp við sig
hvort slík skattlagning eigi að vera
varanleg. „Ef hún á að vera varanleg
þá mun það þýða að kerfið verður
dýrara sem því nemur fyrir fyrirtæki
og heimili.“ Þeir segja að um mjög
háar fjárhæðir sé að ræða. „Það
kemur fram í skýrslunni að þetta
voru um fimmtán milljarðar í fyrra
og þá erum við ekki að telja með
að fjármálafyrirtækin eru að borga
mjög hátt gjald til Fjármálaeftir-
litsins og Umboðsmanns skuldara,
auk þess sem fjármálakerfið greiðir
háar fjárhæðir eða milli þrjá og fjóra
milljarða í innistæðutryggingasjóð
á ári.“
Þeir benda á að vaxtamunur, sem
er álagning fjármálafyrirtækja, sé
um 80 milljarðar á ári, þannig að
fimmtán milljarðar af þeirri fjárhæð,
auk annarra gjalda sé mjög hátt
hlutfall. „Ef maður horfir öðruvísi á
þetta, þá voru heildarskattgreiðslur
bankanna um 38 milljarðar sem eru
um sex prósent af skatttekjum ríkis-
ins í heild.“ Greinin er með um 2,4%
af mannaflanum en greiðir um sex
prósent af heildinni. „Fjármálafyrir-
tækin eru því að borga mjög hátt
hlutfall skatta fyrirtækja í landinu.“
Skattar og samkeppnishæfni
Nú kynni einhver að spyrja hvort
ekki sé bara ágætt að fjármálafyrir-
tækin greiði mikið til samfélagsins.
„Áhyggjuþátturinn í því er banka-
skatturinn sem lagður var á til
að standa undir greiðslum vegna
höfuð stólsleiðréttingar húsnæðis-
lána, því hann er svo hár. Hann er
0,376% af öllum skuldum. Hann
hækkar fjármagnskostnað banka
í samkeppni við til dæmis lífeyris-
sjóði um 38 punkta sem er mjög
stór hluti af álaginu ofan á markaðs-
vextina.“
Ingvi segir að þegar skatturinn var
lagður á 2013 hafi bankarnir ákveð-
ið að bíta á jaxlinn og lifa þessi þrjú
ár af án þess að velta þessu út í verð-
lagninguna. „Ef þetta á hins vegar að
vera varanlegt, eins og kemur fram í
ríkisfjármálaáætlun til næstu fimm
ára, þá er óhjákvæmilegt að bank-
arnir setji þetta út í verðalagningu
sína og eru þá ekki samkeppnisfærir
við lífeyrissjóði og aðra á húsnæðis-
lánamarkaði.“
Erlendir hirða bestu bitana
Þeir benda á að þetta muni gilda
um fleiri útlán, erlendir bankar
séu nú þegar með um 30% af lána-
markaðnum til stærri fyrirtækja. „Ef
íslenskir bankar búa við 38 punkta
aukaskatt, þá munu erlendir bankar
hirða helstu fyrirtækin í útlánum
og verðmæt störf flytjast úr landi,“
segir Ingvi og bætir því við að fram-
tíðarsýnin yrði þá að bankarnir
yrðu sparisjóðir sem tækju við inn-
lánum og veittu neyslulán og sinntu
greiðslumiðlun. Menn hljóti að
spyrja sig hvort það sé skynsamlegt
út frá efnahagsöryggi og hagsæld.
Við þetta bætist að ríkið er stór
eigandi að bankakerfinu og þar með
samsvarandi áhættu af því. Skortur
á samkeppnishæfni þess myndi rýra
þann eignarhlut til lengri tíma.
Klassísk fasteignabóla
Mat þeirra er að samhliða opnun
hagkerfisins þurfi að hugsa fram-
tíðarskipan fjármálakerfisins með
tilliti til heildarhagsældar og sam-
keppnishæfni. Nokkur umræða
varð um að hverfa þyrfti frá því
módeli að viðskiptabankar og fjár-
festingarbankar væru í einni sæng.
Þeir segja þessa umræðu hvergi ofar-
lega á baugi nú. „Niðurstaða rann-
sókna er sú að það er ekkert eitt
rekstrarmódel banka sem kemur
betur út en annað í fjármálakrepp-
unni 2008,“ segir Yngvi. Þeir benda
á að þegar grannt er skoðað hafi
kreppan 2008 verið klassísk útlána-
drifin fasteignabóla sem sprakk,
enda þótt birtingarmyndirnar hafi
verið mismunandi.
Ásgeir Jónsson, Jónas Fr. Jónsson og
Yngvi Örn Kristinsson hafa skrifað
ítarlega skýrslu um reglubreytingar
fjármálakerfisins sem kynnt verður á
fundi Samtaka fjármálafyrirtækja í dag.
FRéttablaðið/ERniR
Hlíðasmára 8 | Skipholti 70 | Spönginni 13
Sími 554 7200 |
Eitt mesta úrval landsins af fiskréttum
og ferskum fiski.
Veitingastaðir
Stóreldhús
Mötuneyti
hafid@hafid.is
554 7200
Fáðu tilboð fyrir þitt fyrirtæki
Rætur fjármálakreppunnar samkvæmet Larosière-nefndinni
Í ársbyrjun 2009 skilaði nefnd á vegum framkvæmda stjórnar ESB skýrslu um fjármálakreppuna. Nefndin er kennd
við Jacques de Larosière, fyrrverandi seðlabanka stjóra Frakklands, forstjóra IMF og yfirmanns Evrópska endur-
reisnar- og þróunarbankans. Sjá nánar: The High Level Group on Financial Supervision in the EU,
http://ec.europa.eu/internal_market/ finances/docs/de_Larosiere_report_en.pdf.
Þjóðhagslegar ástæður
Lágt vaxtastig og aðhaldslítil
peningamálastefna, sérstaklega í
Bandaríkjunum, leiddi til of mikils
framboðs á lánsfé, hnattræns ójafn-
vægis í viðskiptum með vöru og
þjónustu, rangrar verðlagningar
áhættu og aukinnar skuldsetningar.
Áhættustýring
Skortur á gegnsæi og yfirsýn fyrir-
tækja, eftirlitsaðila og reglusmiða
leiddi til þess að skugga-banka-
kerfinu óx fiskur um hrygg í krafti
viðskiptalíkans þar sem eignum er
safnað og svo sundrað (e. originate
to distribute model). Þetta gerði
kerfið gríðarlega flókið og aðeins
var á fárra valdi að hafa á því
skilning.
lánshæfismatsfyrirtæki
brugðust við mat á áhættu af
flóknum skuldabréfagerningum.
Samband lánshæfismatsfyrirtækja
við fjármálafyrirtæki einkenndist af
meiri háttar hagsmunaárekstrum.
Stjórnarhættir
einkenndust af veikri stöðu hlut-
hafa gagnvart framkvæmdastjórn
fyrirtækja. Útfærsla á breytilegum
starfskjörum skapaði ranga hvata
við stjórnun fyrirtækja.
Eftirlitsaðilar og reglusmiðir
Frammistaða þeirra einkenndist af
röngum hvötum: Stöðlunarferlið
sem kennt er við Basel (e. Basel-pro-
cess) og áherslan á að færa eignir
til bókar á markaðsvirði (e. mark to
market) magnaði upp hagvaxtar-
sveifluna. Lítið var skeytt um að
fylgjast með þjóðhagslegri áhættu
og regluverk afleiðumarkaða var
ekki nægilega sterkt.
Veikleikar í alþjóðlegu
samstarfi
Samstarfi alþjóðastofnana var
ábótavant og sá samstarfsvett-
vangur, sem þó var til (IMF, FSB,
G20), ekki nýttur.
ÁhættuStýRing
matSFYRiRtæKi EFtiRlitSaðili
banKi
markaðurinn 7M I Ð V I K U D A G U R 1 4 . s e p t e M b e R 2 0 1 6
1
4
-0
9
-2
0
1
6

0
3
:4
4
F
B
0
4
8
s
_
P
0
3
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
7
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
1
5
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
4
8
s
_
P
0
2
2
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
A
8
F
-C
0
9
C
1
A
8
F
-B
F
6
0
1
A
8
F
-B
E
2
4
1
A
8
F
-B
C
E
8
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
4
A

F
B
0
4
8
s
_
1
3
_
9
_
2
0
1
6
C
M
Y
K