Morgunblaðið - 02.11.2015, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 2. NÓVEMBER 2015
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Ríki og sveit-arfélöggeta gert
margt í þeirri við-
leitni að lækka
byggingarkostnað.
Aðstæður í samfélaginu kalla
eftir slíku og sömuleiðis svig-
rúmi svo byggingar geti verið
af ýmsum gerðum,“ sagði
Friðrik Ágúst Ólafsson, for-
stöðumaður byggingarsviðs
Samtaka iðnaðarins í samtali
við Morgunblaðið um helgina.
Friðrik benti á að í núgild-
andi byggingarreglugerð, sem
var sett eftir að ný mann-
virkjalög voru samþykkt í lok
árs 2010, séu íþyngjandi
ákvæði sem hækki bygging-
arkostnað, meðal annars um
aðgengi: „Þegar byggingar-
reglugerðin kom út var hún
sögð afar framsækin og tak-
markið væri að þótt aðstæður
fólks breyttust þyrfti það aldr-
ei að skipta um húsnæði. Það
hljómar fallega. Flest skiptum
við þó um húsnæði nokkrum
sinnum á lífsleiðinni eftir því
sem aðstæður okkar breyt-
ast,“ sagði Friðrik.
Fyrsta markmiðið sem til-
greint er í mannvirkja-
lögunum er að „vernda líf og
heilsu manna, eignir og um-
hverfi með því að tryggja fag-
legan undirbúning mann-
virkjagerðar og virkt eftirlit
með því að kröfum um öryggi
mannvirkja og heilnæmi sé
fullnægt“.
Þetta er eðlilegt markmið
og sjálfsagt að ríkisvaldið geri
lágmarkskröfur til að tryggja
öryggi fólks í byggingum.
Þau markmið sem á eftir
fylgja í upptalningunni eiga
ekki jafn augljóslega rétt á sér
og geta jafnvel valdið óhófleg-
um kostnaði við
byggingar. Þetta
er ekki vegna þess
að markmiðin séu
alltaf óæskileg, al-
mennt eru þau já-
kvæð og skynsamleg, svo sem
ákvæði um að stuðla að end-
ingu, vernd umhverfis, tækni-
legum framförum, aðgengi
fyrir alla og góðri orkunýt-
ingu. Þegar slíkur óskalisti er
settur í lög, sem síðan eru út-
færð með mjög einstrengings-
legum hætti í byggingar-
reglugerð og jafnvel fylgt eftir
með afar ósveigjanlegri fram-
kvæmd, eins og þeir þekkja til
dæmis sem hafa þurft að
byggja í höfuðborginni, þá
snúast hin jákvæðu markmið
upp í andhverfu sína. Í stað
þess að bæta húsakost lands-
manna verður regluverkið um
byggingar að hindrun sem
fyrst og fremst eykur kostnað
almennings við að reisa sér
þak yfir höfuðið. Það verður
þess vegna ekki til að bæta
húsakost almennings, nema ef
til vill þeirra sem betur eru
settir fjárhagslega og geta
auðveldlega tekið á sig hin
íþyngjandi ákvæði reglnanna.
Ríkisvaldið ætti í megin-
atriðum að treysta fólki til að
meta sjálft hvaða kröfur það
vill gera til eigin húsnæðis, ef
frá eru taldar lágmarkskröfur
um öryggi. Allir vilja byggja
þannig að hagkvæmt sé, nýj-
ustu þekkingu sé beitt og að
húsið „henti íslenskum að-
stæðum“. Slík ákvæði eru
óþörf í lögum og reglugerðum
og mega alls ekki verða til að
auka byggingarkostnað
almennings og takmarka
þannig möguleika fólks til að
byggja yfir sig og sína.
Ríkisvaldið ætti að
treysta fólki betur
fyrir eigin húsnæði}
Brýnt að lækka kostnað
Í gærmorgunbárust af því
fregnir að víga-
menn Al-Shabaab,
íslamskra hryðju-
verkasamtaka sem
berjast gegn veik-
burða stjórnvöldum í Sómalíu,
hafi ráðist á hótel, drepið
marga og sært enn fleiri.
Um sólarhring fyrr hrapaði
rússnesk farþegaflugvél á Sín-
aí-skaga og skömmu síðar lýsti
Ríki íslams því yfir að hafa
skotið hana niður. Nú er að
vísu talið ólíklegt að samtökin
búi yfir vopnum til slíkrar
árásar á farþegaþotu í mikilli
flughæð, en yfirlýsingin ein er
hrollvekjandi og lýsir samtök-
unum Ríki íslams vel.
Fréttir af ofbeldi, mann-
vonsku og hryðju-
verkum samtaka á
borð við fyrrnefnd
samtök í Mið-
Austurlöndum og
Afríku eru orðin
daglegt brauð og
hafa valdið gríðarlegri þján-
ingu og tjóni í fjölda ríkja á
þessu svæði og víðar.
Ástandið vegna slíkra
hryðjuverkasamtaka er fyrir
löngu orðið óþolandi fyrir alla
heimsbyggðina. Vísbendingar
eru um, sumar veikar að vísu,
að skilningur sé að aukast á
því að ekki dugi að bíða og
vona það besta. Megi atburðir
helgarinnar verða kornin sem
fylla mælinn hjá þeim sem
sýnt hafa óþarflega mikið
langlundargeð.
Íslömsk hryðju-
verkasamtök hafa
ógnað heimsbyggð-
inni allt of lengi}
Vargöld
S
ú stórmerkilega frétt birtist um
helgina að Ingvar Kamprad, stofn-
andi IKEA, væri nú loksins farinn
að borga aftur skatta í Svíþjóð, eftir
að hafa flust þaðan árið 1973. Í
fréttinni var það sérstaklega tilgreint að hann
hefði flutt til Sviss til þess að forðast hina háu
skatta sem lagðir eru á efnafólk í Svíþjóð. Núna
hefði hins vegar hægri stjórn lækkað skattana,
og það ásamt andláti konu hans árið 2011, hefði
sannfært Kamprad að nú væri rétti tíminn til
að snúa aftur heim.
Ég verð að játa að ég þurfti nánast að lesa
þessa frétt tvisvar, svo mikið brá mér. Eftir að
hafa lifað í landi, þar sem stjórnmálastéttin
nánast í heild sinni hefur talað um „hámörkun
skattstofna“ eins og sjálfsaflafé almennings sé
ekkert nema tala í Excel-líkani, vildi ég varla
trúa því að sjálfur IK í EA væri „skattaflóttamaður,“ í
hópi með æði skuggalegum kónum eins og Gerard
Depardieu, Tom Jones og Rolling Stones.
Það var þá ekki rétt, sem íslenskir skattspekingar hafa
haldið fram í öll þessi ár, að skattgreiðendur væru eins og
svampur, sem einungis þyrfti að kreista nógu mikið. Það
var þá ekki rétt að alltaf mætti hækka skatta og gjöld, án
þess að það hefði nokkur áhrif á hegðun almennings, að
þessu sinni með því að viðkomandi hreinlega fluttist bú-
ferlum erlendis og bjó þar bróðurpart ævinnar.
Í þessu samhengi má geta að auðæfi Kamprads eru
metin á um fjóra milljarða Bandaríkjadala og hann borg-
aði að þessu sinni um 2 milljónir Bandaríkja-
dala, eða um 17,7 milljónir sænskra króna til
sænska ríkisins. Það er hægt að kaupa nokkr-
ar Billy-hillur fyrir það.
Það liggur við að það sé ótrúlegt að þurfa að
nefna hin sjálfsögðu sannindi sem felast í Laf-
fer-kúrvunni víðfrægu, nefnilega að þegar
skattar eru of háir, dragast tekjurnar af þeim
saman. Að sama skapi þegar hinir of háu skatt-
ar eru lækkaðir aukast tekjurnar, þar sem
fleiri eru þá tilbúnir til þess að greiða þá og
verða um leið ólíklegri til þess að reyna að
víkja sér undan þeim, eða hreinlega að svíkja
undan skatti.
Stundum þegar skattamál eru rædd er not-
uð samlíking af tíu manns á veitingahúsi sem
skiptir reikningnum eftir efnahag. Ef reikn-
ingnum er skipt nægilega ójafnt þannig að
hinn efnamesti telji sínum hag betur borgið annars staðar
þá fer hann og borðar þar. Hinir níu sitja eftir með sárt
ennið. Það má því segja að í þessu dæmi hafi Ingvar
Kamprad ákveðið að snúa aftur til borðsins.
Sett fram á annan hátt: Hvað skyldi Svíþjóð hafa orðið
af miklum tekjum frá Ingvari Kamprad á þessum 42 árum
sem hann hefur búið erlendis? Með því að hrekja hann (og
eflaust marga fleiri) annað hefur byrðin á þá sem eftir
voru aukist nokkuð, þar sem það hefur þurft hærri skatta
á þá sem eftir stóðu til þess að ná inn sama fé. Væntanlega
hefur það ekki verið hugmyndin þegar skattarnir voru
hækkaðir til að byrja með. sgs@mbl.is
Stefán Gunn-
ar Sveinsson
Pistill
Að setja hlutina rétt saman
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Björn Jóhann Björnsson
bjb@mbl.is
„Þó að viss ljómi fylgi flugþjónustu-
starfinu er það andlega og líkamlega
erfitt. Vinnuvaktir eru langar og
flugfreyjur og flugþjónar standa
mestallan tímann meðan á starfi
þeirra stendur. Flugvaktin hefst oft
og tíðum snemma að morgni og
sumir hafa ekki náð fullum svefni
þegar mætt er til vinnu. Þó að starf-
ið geti verið erfitt er það skemmti-
legt og stéttin er
upp til hópa glöð
og ánægð í
starfi,“ segir Ásta
Kristín Gunnars-
dóttir flugfreyja
um starf sitt en
hún er jafnframt
menntaður
hjúkrunarfræð-
ingur, útskrifuð
með meistara-
gráðu í hjúkrun
frá Háskóla Íslands og stjórnun og
lýðheilsu frá Háskólanum í Reykja-
vík. Þá hefur Ásta Kristín aflað sér
kennsluréttinda auk diplomagráðu í
öldrunarfræðum.
Í meistaranámi sínu í hjúkrun
rannsakaði hún þreytu sem tengdist
flugþjónustustarfinu, hvað ylli henni
og afleiðingar hennar meðal ís-
lenskra flugfreyja og flugþjóna.
Hún tekur fram að starfsandi sé
góður en vellíðan og góð vinnuskil-
yrði séu mikilvæg, það auki fram-
leiðni.
„Það er mikilvægt að flug-
freyjur geti með þekkingu og lærð-
um úrræðum komið líkamsklukku
sinni í jafnvægi og á staðartíma.
Forvarnir og fræðsla efla heil-
brigði,“ segir hún.
Full þörf á rannsóknum
Ásta Kristín segir niðurstöður
meistararannsóknarinnar hafa
kveikt hjá sér áhuga til frekari
rannsóknar. „Þær sýndu að full þörf
var á að skoða frekar þau atriði sem
geta haft áhrif á líðan og úthald
stéttarinnar í starfi,“ segir Ásta
Kristín, spurð hvað hafi orðið til
þess að hún fór að kynna sér heilsu-
far flugáhafna.
Í framhaldi af meistararitgerð-
inni hefur hún gert stuttar rann-
sóknir á líðan flugfreyja og -þjóna
sem tengja má við vinnuumhverfi
þeirra. „Fyrir skömmu gerði ég
rannsókn á undirbúningi, úthaldi og
líðan flugfreyja og -flugþjóna í næt-
urflugi. Niðurstöður þeirrar rann-
sóknar komu ekki á óvart heldur
voru þær staðfesting á líðan stétt-
arinnar í næturflugi,“ segir hún.
Ýmis einkenni koma fram
Ásta Kristín á eftir að kynna
betur niðurstöður sínar fyrir stétt-
arfélagi sínu en spurð út í hvað er-
lendar rannsóknir hafi almennt gef-
ið til kynna um heilsufar
stéttarinnar segir hún:
„Þær sýna meðal annars að
stöðug tilfærsla svefns og vöku í
vakta- og næturvinnu veldur marg-
víslegri andlegri og líkamlegri trufl-
un. Vaktavinna, þó aðallega nætur-
vinna, er talin geta aukið líkur á
ýmsum alvarlegum sjúkdómum, svo
sem hjarta- og æðasjúkdómum, ým-
iss konar sýkingum, krabbameini og
þunglyndi. Aðrar rannsóknir hafa
sýnt að streituhormónið kortisól
eykst í munnvatni hjá flugfreyjum
sem verða reglulega fyrir truflun á
líkamsklukkunni sökum flugs yfir
mörg tímabelti. Því hærra sem þetta
hormón mælist hjá flugþjónustu-
liðum því fleiri óæskileg andleg og
líkamleg einkenni geta komið fram
hjá þeim. Helst ber á minnisleysi,
skertu langtímaminni og lakari getu
til rökhugsunar. Einkennin eru
áberandi eftir fimm ár í starfi og
aukast með hækkandi starfsaldri.“
– Ástandið er væntanlega svip-
að hjá íslenskum flugáhöfnum eða
er eitthvað sem er séríslenskt?
„Mér vitanlega hafa engar
rannsóknir verið gerðar á ofan-
greindum sjúkdómum hjá stéttinni.
Niðurstöður íslenskrar rannsóknar,
sem gerð var fyrir 11 árum á
tengslum krabbameins og starfsum-
hverfis flugáhafna, leiddi í ljós að
hjá íslenskum flugáhöfnum greind-
ust heldur fleiri tilfelli brjósta-, húð-
og blöðruhálskirtilskrabbameins en
hjá öðrum starfsstéttum. Fram-
haldsrannsókn stendur nú yfir til
þess að kanna hvort krabbamein-
stilfellum hafi fjölgað meira hjá
flugáhöfnum en öðrum stéttum síð-
an fyrri rannsóknin var gerð,“ segir
Ásta Kristín en nyrst á norðurhveli
jarðar gætir áhrifa segulsviðsins
minna en sunnar, en geimgeislun er
þeim mun meiri. Íslensku flug-
félögin fljúga norðar en önnur flug-
félög og því er íslenskum flug-
áhöfnum væntanlega hættara við
geimgeislun en áhöfnum þeirra sem
sunnar fljúga.
Sérstaða á vinnumarkaði
– Hyggstu halda rannsóknum
þínum áfram samhliða flugfreyju-
starfinu?
„Já, ég hef hugsað mér það.
Full þörf er á að halda áfram rann-
sóknum á þessu sviði því starf flug-
freyja og flugþjóna hefur ákveðna
sérstöðu á vinnumarkaði. Hér er
bæði um háloftastarf að ræða og
óreglulegan vinnutíma sem leiðir
iðulega til truflunar á líkamsklukk-
unni. Þess vegna nægir ekki að miða
við rannsóknir á vaktavinnu starfs-
stétta sem vinna á jörðu niðri. Þá er
fyrirséð að flugrekstur muni vaxa að
umfangi á næstu árum.“
Starfsánægja í háloft-
unum en mikið álag
Háloftin Flugfreyjustarfið hefur löngum heillað en rannsóknir hafa í senn
sýnt mikla ánægju en um leið ýmis álagseinkenni, bæði líkamleg og andleg.
Ásta Kristín
Gunnarsdóttir