Morgunblaðið - 04.11.2015, Síða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2015
Undir regnboga Náttúran er dugleg að mála málverk með litum sínum og hér hefur hún farið pensilstroku um himininn og gleður aðnjótendur, líkt og þennan sem heimsótti Sólfarið.
Eggert
Sendiboði illra tíðinda má alltaf
búast við því að reynt verði að
skjóta hann á færi. Þessu hefur
Eyþór Arnalds, formaður nefnd-
ar menntamálaráðherra um
starfsemi og rekstur Ríkis-
útvarpsins, fengið að kynnast síð-
ustu daga. Þó áttu tíðindin sem
nefnd Eyþórs flutti í RÚV-
skýrslu sinni, ekki að koma nein-
um á óvart. Þau eru í takt við það
sem útvarpsstjóri hefur áður
haldið fram. En auðvitað eiga
margir erfitt að sætta sig að kaldar staðreyndir
séu dregnar fram með skipulegum og skýrum
hætti.
Nokkrum klukkutímum eftir að skýrslan var
kynnt taldi Róbert Marshall, þingmaður Bjart-
rar framtíðar, sér ekkert að vanbúnaði að kveða
upp dóm. Sá dómur var ekki efnislegur. Í póli-
tískum hernaði vilja sumir þeirra sem boða ný
vinnubrögð og meira samtal, fremur fara í
manninn en boltann – skjóta sendiboðann ef
færi gefst.
Í viðtali við Stöð 2 sagði Róbert Marshall:
„Mér finnst þetta vera innanbúðarmaður úr
Sjálfstæðisflokknum sem tekur saman upplýs-
ingar sem að við vissum að mörgu leyti um
rekstur Ríkisútvarpsins. Skipunarbréfið fól í
sér að menn ættu að fara yfir skuldastöðuna
en síðan breyttist það og þetta er orðið að
skýrslu um skoðanir Eyþórs Arnalds á Ríkis-
útvarpinu að stórum hluta.“
Daginn eftir endurtók Róbert árásir sínar á
Eyþór í viðtali á Rás 2. Egill Helgason tók und-
ir með þingmanninum í pistli á Eyjunni sama
dag og sagði:
„Tilgangur skýrslu um Ríkisútvarpið virðist
aðallega hafa verið að efna til óvinafagnaðar
um það. Má spyrja, hefði verið eitthvað að því
að fá til verksins skýrsluhöfunda sem hafa
eitthvað vit á fjölmiðlum?“
„Froðufellandi rakkar“
Skýrslan um Ríkisútvarpið gaf síðan Guð-
mundi Andra Thorssyni efnivið í blaðagrein í
Fréttablaðinu síðastliðinn mánudag, þar sem
hann líkir þeim einstaklingum sem unnu skýrsl-
una, við „froðufellandi rakka“.
Rithöfundurinn skrifar um hina
„ofsóttu“ stofnun sem ríkisstjórn-
arflokkarnir séu með á heilanum.
Kvartanir yfir slagsíðu Ríkisút-
varpsins virki „eins og úthugsuð
óttastjórnun – markviss aðferð við
að skjóta fólki skelk í bringu,
stjórna umfjöllun um sig og halda
stofnuninni í heljargreipum“. Allt
er þetta auðvitað Davíð sjálfum að
kenna:
„Kannski er þessi eilífa áreitni
stjórnmálamanna í garð RÚV einn
arfurinn enn frá óttastjórnunarstíl Davíðs-
áranna sem við þurfum að losa okkur við til að
skapa heilbrigðara andrúmsloft í samfélaginu.“
En hvað unnu Eyþór Arnalds og samverka-
fólk hans sér til saka? Hvað er það í skýrslunni
sem vekur upp svo mikla reiði þeirra sem taka
alltaf varðstöðu með hinum ríkisrekna fjöl-
miðli? Hvað veldur þessari taugaveiklun og
geðshræringu sem brýst út í persónulegum
svívirðingum og ákúrum í garð nafngreindra
einstaklinga?
Ábendingar og staðreyndir
Í skýrslunni eru meðal annars dregnar fram
þessar staðreyndir:
 Frá því að opinbert hlutafélag var stofnað
um Ríkisútvarpið hefur rekstur þess ekki
verið sjálfbær. Gjöld hafa verið meiri en
tekjur og taprekstur verið á fjórum árum
af þeim átta sem félagið hefur starfað –
alls 813 milljónir króna.
 Innheimt útvarpsgjald hefur ekki runnið
óskipt til Ríkisútvarpsins.
 Mikil fjárbinding er í stóru og óhentugu
húsnæði.
 Frá stofnun hefur skuldsetning Ríkis-
útvarpsins verið mikil.
Höfundar skýrslunnar benda á eftirfarandi:
 Mikilvægt er að gerður verði nýr þjón-
ustusamningur í samræmi við lög nr. 23/
2013 og í honum verði skilgreind sú þjón-
usta sem Ríkisútvarpinu ber að sinna og
hvaða fjármunir eigi að koma fyrir þá
þjónustu út samningstímann. Með nýjum
þjónustusamningi fæst tækifæri til þess að
ramma betur inn hlutverk, skyldur og for-
gangsröðun Ríkisútvarpsins.
Fyrirfram hefði mátt búast við að allir „vinir“
Ríkisútvarpsins gætu tekið undir með skýrslu-
höfundum, ekki síst um útvarpsgjaldið, skuld-
setningu og nauðsyn þess að gera nýjan þjón-
ustusamning.
Þeir sem segjast bera hag ríkisfjölmiðilsins
fyrir brjósti geta ekki tekið illa ábendingum um
að miklar breytingar hafi orðið í neytenda-
hegðun, sem koma fram í miklum samdrætti í
áhorfi á hefðbundna sjónvarpsdagskrá, sér-
staklega hjá ungu fólki. Vegna þessa telja höf-
undar skýrslunnar mikilvægt að endurskoða
þjónustuhlutverk Ríkisútvarpsins. Getur verið
að andstaða sé við slíka endurskoðun?
Illskan og eðlilegar spurningar
Illskan í garð skýrsluhöfunda getur varla
verið vegna eftirfarandi spurninga sem velt er
upp:
 Er ohf. rekstrarformið heppilegt fyrir
starfsemi Ríkisútvarpsins?
 Á Ríkisútvarpið að vera á auglýs-
ingamarkaði?
En líklegt er að eftirfarandi spurningar, sem
eru áleitnar, valdi mestu um geðshræringuna:
 Er Ríkisútvarpið best til þess fallið að ná
fram markmiðum ríkisins sem snúa að ís-
lenskri menningu, tungu og lýðræðis-
umræðu?
 Er hægt að fá betri nýtingu á fjárveitingar
ríkissjóðs?
Þessar spurningar eru eðlilegar þegar haft er
í huga að innan við 60% af heildargjöldum
Ríkisútvarpsins fara í innlenda dagskrá. Miðað
við síðasta rekstrarár (1. september 2014 til 31.
ágúst 2015) runnu því a.m.k. 2,3 milljarðar
króna í annað.
Ég hef lengi verið sannfærður um að ríkið
eigi ekki að standa í rekstri fjölmiðla. En seint
verður sátt um að leggja niður og/eða selja
Ríkisútvarpið. Í þessu eiga margir sjálfstæð-
ismenn samleið með þeim félögum Guðmundi
Andra Thorssyni og Agli Helgasyni. Sú samleið
er farin vegna einlægrar sannfæringar um að
með rekstri ríkisins á fjölmiðli sé best staðið við
bakið á íslenskri menningu, listum, sögu og
tungu – öllu því sem gerir okkur að sjálfstæðri
þjóð.
Skotgrafir og heillandi hugsun
Allir Íslendingar, a.m.k. þeir sem eru stoltir
af uppruna sínum, sögu og menningu, vilja
standa myndarlega að verki þannig að listir og
menning fái að blómstra – kvikmyndir, tónlist,
myndlist, leiklist, að ógleymdri ritlistinni. Og
þótt ágreiningurinn kunni að vera um leiðir
ættu flestir að geta sammælst um mikilvægi
þess að takmörkuðum fjármunum sé varið af
skynsemi.
Skýrslan um Ríkisútvarpið er ekki áfellis-
dómur yfir stjórnendum eða starfsmönnum.
Hún er fyrst og síðast áfellisdómur yfir reglu-
verkinu og þeim ramma sem löggjafinn – Al-
þingi – hefur sett um starfsemi ríkisins á fjöl-
miðlamarkaði.
Í stað þess að fara strax í að grafa skot-
grafir, vega mann og annan (sem ekki hafa
annað til saka unnið en draga fram stað-
reyndir og velta upp spurningum samkvæmt
beiðni ráðherra), væri árangursríkara að við
einbeittum okkur að því að finna leiðir til að
tryggja lifandi fjölmiðlun og gróskumikið
menningar- og listalíf. Svarið kann að finnast í
því að aðlaga ríkisrekstur fjölmiðils að breytt-
um aðstæðum þar sem „nýtt Ríkisútvarp“
sinnir ekki dagskrárgerð fyrir utan frétta-
stofu útvarpsins, heldur kaupir allt efni af
sjálfstæðum framleiðendum.
Sú hugsun er heillandi að á hverju ári geti ís-
lenskir kvikmynda- og dagskrárgerðarmenn
um allt land átt möguleika á því að sjá góðar
hugmyndir rætast, hvort heldur þeir eru bú-
settir í Reykjavík, í Vestmannaeyjum, á Hofsósi
eða Egilsstöðum.
Því miður er erfitt að ræða hugmyndir af
þessu tagi þegar menn vilja fremur skjóta
sendiboðann.
Eftir Óla Björn Kárason
»En hvað unnu Eyþór
Arnalds og samverkafólk
hans sér til saka? Hvað er
það í skýrslunni sem vekur
svo mikla reiði?
Óli Björn Kárason
Höfundur er varaþingmaður
Sjálfstæðisflokksins.
Auðvitað skal skjóta sendiboðann