Víkurfréttir - 21.03.1989, Blaðsíða 15

yfiKun
{tittU
Þriðjudagur 21. mars 1989 15
Tæring og tæringavarnir
í varmaveitu Hitaveitunnar
INNGANGUR:
Tilefni þessa greinarkorns er, að
vart hefur orðið tæringar í ofnum
húsa á veitusvæði Hitaveitunnar.
Þessum skrifum er ætlað að lýsa i
grófum dráttum tæringu í varma-
veitu Hitaveitunnar svo og hvað
hún hefur gert til að draga úr
henni.
MEGINMÁL:
Árið 1976 hóf Hitaveitan sölu á
heitu vatni til Grindavíkur. Þetta
vatn var framleitt í lítilli tilrauna-
stöð þar sem reyndar voru ýmsar
hugmyndir og búnaður sem síðar
var notaður í endanlegri gerð
orkuversins.
I þessari tilraunastöð vorugerð-
ar hefðbundnar tæringatilraunir á
stálplötum í hitaveituvatni. Þess-
ar tæringatilraunir sýndu litla sem
enga tæringu þrátt fyrir að sýru-
stig vatnsins hafi verið of lágt á
stundum og súrefni í vatninu of
hátt vegna ónógrar afloftunar. Á
árunum 1976 og 1977 voru gerðar
hefðbundnar tæringatilraunir á
stálplötum í Grindavík og var nið-
urstaðan lítil sem engin tæring.
Á árunum 1978-1981 verður
vart við ryðlit í hitaveituvatninu
og er hann rakinn til ryðmyndun-
ar í miðlunargeymum og frá-
rennslislögnum geymanna. Orsök
þessa er innstreymi súrefnis í hita-
veituvatnið um öndunarop miðl-
unargeymanna.
Árið 1981 hófust tilraunir með
flotábreiður í miðlunargeymum í
því augnamiði að hindra súrefnis-
innstreymið. Einnig hefur verið
reynt að loka öndunaropum
geymanna með sérstökum loku-
búnaði. Umfangsmiklar tilraunir
með flotábreiður hafa einnig verið
gerðar í tilraunatönkum í Svarts-
engi.
Um áramótin 1982-1983 er til-
kynnt um leka á ofni í Grindavík.
Árið 1983 er hafin íblöndun
natríum súlfits til eyðingar súrefn-
is í vatninu og ryðlitur hverfur.
Súrefnismælingar á vatninu sýna
að vatnið er yfirleitt súrefnissnautt
með öllu.
Blöndun natríum súlfits í vatn-
ið, sem hófst árið 1983 stöðvaði
ekki ofnatæringu í Grindavík þó
svo að vatnið væri orðið súrefnis-
laust. Ofnlekar sem fram komu
eftir að íblöndun natríum súlfits
hófst voru taldir stafa af gamalli
tæringu vegna ófullkomins rekstr-
ar ofannefndrar tilraunastöðvar
og vegna súrefnis í vatni eftir að
miðlunargeymar voru teknir í
notkun.
Þess ber að geta hér að ofnatær-
ing var hjá Hitaveitu Akureyrar
fram til ársins 1983, er hún var
stöðvuð með íblöndun natríum
súlfits í hitaveituvatnið.
Á árunum 1984 og 1985 voru
gerðar prófanir á áhrifum mis-
munandi súlfitmagns á ofnatær-
ingu. Þessar prófanir voru gerðar,
því reynsla var af því annars stað-
ar frá, að súlfitmagn umfram það
sem nauðsynlegt er til að eyða súr-
efni vatnsins getur í sumum tilvik-
um stöðvað ofnatæringu.
Árið 1985 er fyrst tilkynnt um
tærða ofna í Kefiavík. í Kefiavík
hafa verið gerðar miklar mælingar
á súrefni í hitaveituvatni við inn-
tak og frárennsli húsa. Súrefni í
vatni hefur hvergi mælst við inn-
tak húsa. Orsakir ofnatæringar-
innar hefur í mörgum tilvikum
mátt rekja til gerð og frágangs hús-
kerfanna sjálfra, en í öðrum tilvik-
um hefur engin skýring fundist.
Á nokkrum stöðum á Kefiavík-
urfiugvelli hafa orðið tæringa-
skemmdir á bakrennslislögnum
Hitaveitunnar. Súrefnismælingar
við inntak og frárennsli bygginga á
þessum svæðum hafa ótvírætt sýnt
súrefnisinnstreymi í húskerfunum
sjálfum.
Tæring málmhluta í hitaveitu-
vatni er mjög flókið fyrirbrigði og
háð mörgum þáttum svo sem: efni
hlutarins, gerð hans og smíðaað-
ferð, hitastigi vatnsins, sýrustigi,
súrefnismagni og efnainnihaldi
þess. Tæringin er einnig háð því
með hvaða hætti vatnið streymir
um hlutinn og þar með straum
hraðanum.
Tæring er margskonar, en sú
tæring sem mest ber á í hitaveitum
er jöfntæring þar sem yfirborð
hluta tærist allt nokkuð jafn hratt,
pyttatæring þar sem tæringin er
mjög staðbundin og myndar gróp-
ir sem síðar verða að götum, ör-
smáum. í þessar grópir safnast
óhreinindi og að sest kyrrstætt og
mjög tærandi vatn. Að lokum er
svo glufutæring, þar sem tæring
kemur fram í þröngum glufum
sem eru um og innan við einn
millimetra að vídd. í þessum gluf-
um er kyrrstætt vatn sem dregur til
sín óhreinindi og verður mjög tær-
andi.
Tæring í ofnum er fyrst og
fremst glufu og pyttatæring. Af
þeim sökum hversu fiókin og
margslungin tæringin er þá er
mjög erfitt að koma við stöðugum
mælingum sem gefa sanna og trú-
verðuga mynd af tæringarmætti
vatnsins. Það eru einungis örfá
fyrirtæki i heiminum sem fram-
leiða tæringarmælibúnað, sem
gefa á vísbendingu um ofnatær-
ingu. Það eru einungis örfáar hita-
veitur í Evrópu sem reynt hafa og
stunda þessar mælingar. Hitaveit-
an hefur nú um nokkurra ára s keið
framkvæmt umræddar tæringa-
mælingar og tekur jafnframt þátt í
norrænu samstarfi um prófun á
tæringaskynjurum, sem eiga að
gefa til kynna tæringahraða í ofn-
um og ofnglufum. Mælinganiður-
stöður hafa ekki verið einhlítar og
því ekki ennþá á mælingarnar að
treysta.
Árið 1988 var leitað til rann-
sóknarstofnunar í Kaupmanna-
höfn (Korrosionscentralen), sem
er sérhæfð í málmtæringu, til að fá
úr því skorið hvort efnisgæði í
tærðum stálofni voru næg og
reyndist svo vera. Korrosions-
centralium úrskurðaði tæringu
ofnsins af völdum súrefnis.
Staðlar og vinnureglur erlendis
frá leyfa mun meira súrefni í vatni
en okkar revnslasegir til um. Hita-
veitan hefur nú um árabil gert þá
kröfu til heitaveituvatnsins að það
sé súrefnislaust með öllu. Þrátt
fyrir þessa ströngu kröfu tærast
ofnar og hefur engin einhlít skýr-
ing enn fundist á tæringunni.
Reynsla erlendis frá, tæringar-
fræðin svo og úrskurður Korro-
sionscentralsins í Kaupmanna-
höfn hafa sagt tæringuna vera af
völdum súrefnis. íblöndun súrefn-
iseyðandi efnis þ.e. natríum súl-
fits hefur ekki stöðvað ofnatæring-
una og hefur því verið leitað ann-
ara skýringa. Ein hugsanleg skýr-
ing á tæringarmætti hitaveitu-
vatnsins er klóríðinnihald þess
samfara helst til lágu sýrustigi þess
við hitastigið 60-80°C.
Til þess að ganga endanlega úr
skugga um hvort ofnar séu að tær-
ast af völdum súrefnis í vatninu þá
hefur miðlunargeymirinn fyrir
Grindavík verið tekinn úr notkun
til að koma í veg fyrir súrefnisupp-
töku í honum. Hitaveituvatnið,
sem nú fer til Grindavíkur, er
sannanlega súrefnislaust með öllu
og mun svo verða fram á sumarið
1989. Samfara þessum aðgerðum
er fylgst með tæringu ofna í
Grindavík af gaumgæfni.
Það skal tekið fram hér að í að-
veitu og dreifikerfi Hitaveitunnar
hefur einungis orðið vart við mjög
væga jafna tæringu og hefur veitu-
kerfið aldrei bilað vegna tæringar
af völdum hitaveituvatnsins.
A þeim stöðum þar sem Hita-
veitan hefur átt þess kost að at-
huga rör að og frá ofnum hefur
það sýnt sig að rör eru lítið tærð og
ekki er vitað um hitaveiturör sem á
hefur komið tæringargat.
Reynsla frá öðrum hitaveitum á
landinu sýnir einnig að vissar gerð-
ir ofna standast betur tæringu en
aðrar og eru einnig vísbendingar
um þetta hér á Suðurnesjum.
Til marks um það hversu marg-
slungnir þessir ofnskaðar eru þá er
þess getið hér að dæmi er um tvö
nánast jafngömul hús er standa í
sömu götu og því næst hlið við hlið
þ.e.a.s. hitaveituvatnið er við sama
hitastig þegar það kemur inn í hús-
in. í öðru þessara húsa hefur engin
ofn tærst en í hinu nokkrir og eru
ofnar sömu gerða í báðum þessum
húsum að því best er vitað.
Sem áður sagði er tæring í
ofnum mjög háð efnisvali, efnis-
þykkt, framleiðsluaðferð og hönn-
un ofna m.t.t. steymis, glufa o.fl.
NIÐURLAG:
Sem kunnugt er þá er hitaveitu-
vatnið ferskvatn úr hraunum
Lágasvæðis sem hitað hefur verið
upp og soðið til að losa það við súr-
efni og aðrar lofttegundir. Súrefni
kemst síðan í hitaveituvatnið í
miðlunargeymum en því er eytt
með íblöndun natríum súlfits.
Efnasamsetningu vatnsins sem er
neysluvatn verður ekki breytt, því
nær öll efnaíblöndun er bönnuð.
Af framansögðu má ljóst vera
að Hitaveitan getur ekki ábyrgst
að hitaveituvatnið tæri ekki lagnir,
ofna og ofnhluta eða önnur efni og
hluti er koma í snertingu við hita-
veituvatnið.
Tæring ofna í hitaveitum hér-
lendis og erlendis er staðreynd og
hjá henni verður seint komist. Af
þessum sökum hafa hitaveitur
ekki séð sér fært að ábyrgjast að
hitaveituvatn tæri ekki.
Þessu til skýringar skal þess get-
ið hér að tæringar stálofna hefur
orðið vart í a.m.k. 14 hitaveitum á
landinu og hefur engin þessara
hitaveitna bætt notendum ofn-
skaða. Frá Danmörku segir
Danska Hitaveitusambandið
sömu sögu þ.e.a.s. hitaveitur í
Danmörku greiða notendum ekki
ofnatjón. Árið 1977 skemmdust
um 60.000 ofnar í Danmörku af
völdum tæringar. Hér á landi hafa
einungis tvær hitaveitur svo vitað
sé, þ.e.a.s. á Akureyri og á Suður-
nesjum, bætt notendum að hluta
ofnskaða. Hjá báðum þessum veit-
um komu upp tímabundnarrekstr-
araðstæður sem vitað var um eða
sjá mátti fyrir, sem olli tæringu
ofna og ofnkerfa notenda.
Að lokum skal þess getið að
Hitaveitan mun kanna umfang og
útbreiðslu ofnaskemmda á öllu
veitusvæði sínu svo fá megi sem
gleggsta mynd af vandanum og
freista þess að finna lausn þessa
margþætta, fiókna og tilfinnan-
Albert Álbertsson (t.v.) ásamt fyrr-
verandi iðnaðarráðherra, Eriðrik
Sophussyni.
lega vandamáls.
Pípulagningarmönnum ogsam-
tökum þeirra verður á næstunni
gerð grein fyrir allri vitneskju
Hitaveitunnar um tæringarvanda-
málið og leitað verður eftir víð-
tæku samstarfi við pípulagningar-
menn um lausn vandans.
ATVINNA
Annan vélstjóra vantar á 160 lesta
skip sem er að hefja togveiðar.
Upplýsingar í síma 11987.
Virðingarfyllst,
Albert Albertsson
MESSUR
Keflavíkurkirkja
Skírdagur: Fermingarmessur kl.
10.30 og 14.
Föstudagurinn langi: Lesmessa kl.
14.
Laugardagur, 25. mars: Árnað
heilla. Guðný Sigríður Magnús-
dóttir og Hilmar Theódór Björg-
vinsson, Háteigi 14, verða gefin
saman í hjónaband kl. 16.
Páskadagur: Hátíðarguðsþjónusta
kl. 8 árdegis og kl. 14. Hátíðar-
guðsþjónusta á sjúkrahúsinu kl.
10.30. Kór Kefiavíkurkirkju syng-
ur. Organisti Örn Falkner.
Sóknarprestur
Útskálakirkja
Föstudagurinn langi: Kvöldguðs-
þjónusta kl. 20.30. Lesið verður úr
Passíusálmum Hallgríms Péturs-
sonar. Fermingarbörn sýna helgi-
leikinn Hendur.
Páskadagur: Hátíðarguðsþjónusta
kl. 9.00 _f.h. Heitt verður á könn-
unni í Utskálahúsinu að lokinni
guðsþjónustu.
Garðvangur: Helgistund verður kl.
13.30. Kirkjukór Hvalsneskirkju
syngur. Organisti Jónína Guð-
mundsdóttir.
Ytri Njarðvíkurkirkja
SKÍRDAGUR:
Fermingarguðsþjónusta kl. 10.30.
Altarisganga. Organisti Gróa
Hreinsdóttir.
FÖSTUDAGURINN LANGI:
Sameiginleg messa kl. 14 fyrir
Innri og Ytri Njarðvíkursóknir.
Lesið úr píslarsögunni. Tignun
krossins. Kirkjukórar sóknanna
syngja undir stjórn organistanna
Steinars Guðmundssonar og
Gróu Hreinsdóttur. Einsöng
syngja Þorgerður Einarsdóttir og
Guðmundur Sigurðsson.
PÁSKADAGUR:
Hátíðarguðsþjónusta kl. 8 árdegis,
sameiginleg fyrir báðar sóknir.
Kirkjukórar sóknanna syngja
undir stjórn organistanna Stein-
ars Guðmundssonar og Gróu
Hreinsdóttur. Morgunkaffi eftir
messu í safnaðarsal kirkjunnar.
ANNAR í PÁSKUM:
Fermingarguðsþjónusta kl. 10.30.
Altarisganga. Kór Innri Njarðvík-
urkirkju syngur undir stjórn Gróu
Hreinsdóttur organista.
Hjörtur Magni Jóhannsson KÍrkjllVOgskÍrkja
Páskadagur: Hátíðarmessa kl. 11.
Sóknarprestur
Hvalsneskirkja
Föstudagurinn langi: Guðsþjón-
usta verður kl. 14.00. Lesið verður
úr Passíusálmum Hallgríms Pét-
urssonar. Fermingarbörn sýna
helgileikinn Hendur.
Páskadagur: Hátíðarguðsþjónusta
kl. 11.00. Börn verða borin til
skírnar.
Hjörtur Magni Jóhannsson
Grindavíkurkirkja
Skírdagur: Messa kl. 20.30. Altar-
isganga.
Föstudagurinn langi: Messa kl. 14
(án prédikunar). Lesið úr Píslar-
sögunni og Passíusálmunum.
Páskadagur: Hátíðarmessa kl. 8
árdegis. Kaffi og súkkulaði í safn-
aðarheimilinu að messu lokinni.
Sóknarprestur