Morgunblaðið - 10.06.2016, Blaðsíða 25

Morgunblaðið - 10.06.2016, Blaðsíða 25
MINNINGAR 25 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. JÚNÍ 2016 ✝ Jón Ágústssonvar fæddur 28. júlí 1924 í Ána- staðaseli á Vatns- nesi. Hann lést á Heilbrigðisstofnun Vesturlands á Hvammstanga 4. júní 2016. Foreldrar hans voru Ágúst Frí- mann Jakobsson, f. að Neðri-Þverá í Vesturhópi 1895, og Helga Jóns- dóttir, f. á Ánastöðum á Vatns- nesi sama ár. Helga lést árið 1973 en Ágúst árið 1984 og eru þau jarðsett í Kirkjuhvammi. Systkin Jóns eru Unnur, f. 1920, d. 2002, Jakob Gísli, f. 1921, d. 1994, Ósk, f. 1923, d. 2008, Þóra, f. 1927, d. 2014, Alma, f. 1929, Sigurbjörg Lilja, f. 1931, d. 1999, Jóhanna Birna, f. 1934, d. 2013, og Anna, f. 1936. Þann 31. desember árið 1951 kvæntist Jón eftirlifandi eigin- konu sinni, Ástu Þórhallsdóttur, f. í Stöpum á Vatnsnesi 9. sept- ember árið 1933. Foreldrar hennar voru Þórhallur Bjarna- son, f. 1899, d. 1989, og Þóra Sigvaldadóttir, f. 1899, d. 1981. Börn Jóns og Ástu eru: Jón gekk í barnaskóla á Vatnsnesi og á Hvammstanga. Lífsins skóli varð honum og notadrjúgur því snemma fór hann að sækja sjóróðra með föður sínum. Eignaðist hann ungur vörubifreið og um tíma vann hann á jarðýtu við tún- ræktun. Jón og Ásta tóku við búskap í Gröf eftir að foreldrar Jóns fluttu að Hamri árið 1954. Jak- ob bróðir Jóns var einnig þar með sinn bústofn þar til hann byggði býlið Lindarberg úr landi Grafar árið 1964. Árið 1968 fluttu þau með börn sín til Hvammstanga þar sem Jón stundaði vörubif- reiðarakstur næstu 20 árin. Þau byggðu sér íbúðarhús að Höfðabraut 5 með bílskúr þar sem dvalið var löngum stundum við smíðar. Í Ánastaðaseli fékk Jón landskika handa sér og systkinum sínum til að byggja timburþiljaðan torfbæ þar sem gamli bærinn stóð. Selið var formlega tekið í notkun á 60 ára afmæli Jóns. Ungur fékk Jón sinn fyrsta hest og átti hann hesta allt þar til hann var kominn fast að ní- ræðu. Hann var einn af stofn- félögum Hestamannafélagsins Þyts. Útför Jóns fer fram frá Hvammstangakirkju í dag, 10. júní 2016, klukkan 14. 1) Þórhallur, f. 16.12. 1952, eigin- kona hans er Hólm- fríður Ósmann Jóns- dóttir. Börn þeirra eru Birta, f. 1989, og Sindri, f. 1995. Eiginmaður Birtu er Juan Carlos Pere- grina Guarneros. Dóttir Þórhalls og Hebu Sigurgeirs- dóttur er Auður, f. 1974, gift Erni Hreinssyni. Barn þeirra er Dagur Nói, f. 2010. Barn Auðar og Björgvins Ívars Guðbrandssonar er Bjarki, f. 1992, sambýliskona hans er Stef- anía Þorsteinsdóttir. Barn þeirra er Eik, f. 2014. 2) Helga, f. 31.8. 1954, sam- býlismaður er Þorbjörn Gísla- son. Synir þeirra eru Birkir Þór, f. 1990, og Stefán, f. 1991, d. 2001. Eiginkona Birkis er El- ísabet Eir Steinbjörnsdóttir. Dætur Helgu og Ólafs H. Guð- mundssonar eru Margrét Unnur, f. 1973, og Hafdís, f. 1980. Sam- býlismaður Margrétar er Bragi Páll Bragason og eiga þau fjög- ur börn, Bryndísi Helgu, f. 2000, Emilíu Rós, f. 2007, Daníel Andra, f. 2009, og Ragnar Snæ, f. 2012. Ég sit við skrifborðið þitt í miðherberginu og horfi á mynd- irnar sem hanga á veggnum. Líf- ið í myndum, augnablik sem fest hafa verið á filmu. Dreg út skúffuna og tek upp litlu spiladósina sem ég gaf þér fyrir mörgum árum, líklega eru komin yfir 35 ár en hún virkar enn. Ég trekki hana upp, hlusta á lagið og hugsa til þín. Kannski sast þú stundum hér og hugsaðir til mín. – Afi, stígvélin eru að detta kalla ég til þín þar sem ég sit fyr- ir framan þig á hnakknum. Þú teygir þig niður og togar upp rauð gúmmístígvélin. Við ríðum niður Lækjargötuna og ég sé hvar langafi og langamma standa fyrir utan litla húsið sitt og veifa. Ég veifa á móti í rönd- óttu ullarvettlingunum sem amma Ásta prjónaði handa mér. Ég er fimm ára og ég er gífur- lega stolt af okkur afa sem ríðum eins og þjóðhöfðingjar um götur Hvammstanga. Ferð mín endar á Höfðabrautinni hjá ömmu sem tekur á móti mér úti við dyr. Hún er búin að steikja kleinur og ég segist ætla að borða margar. Það er fátt betra fyrir litla sál en að eiga ömmu og afa. Þau eiga alltaf tíma og rúm í hjarta sínu til að taka á móti börnum, líka þeim sem óvænt skjóta upp kollinum. Það eru rólegheitin og hlýjan sem aðeins er að finna hjá ömmu og afa sem veita öryggi og vissu um að allt sé eins og það á að vera. Hér breytist ekkert og tíminn stendur í stað. Faðmurinn er alltaf opinn og hurðin aldrei í lás. Nú stend ég úti við dyr og horfi á son minn leika sér í garð- inum. Lít svo út götuna og sé þig þar. Þú veifar til mín og ég veifa á móti. Sonur minn raular lag sem hann lærði á leikskólanum og ég hlusta á textann um leið og ég horfi á eftir þér ríða glófextum hesti inn í ljósið. Sunnan yfir sæinn breiða sumarylinn vinda leiða. Draumalandið himinheiða hlær og opnar skautið sitt. Vorið kemur, heimur hlýnar, hjartað mitt! Gakk þú út í græna lundinn, gáðu fram á bláu sundin. Mundu, að það er stutt hver stundin, stopult jarðneskt yndi þitt. Vorið kemur, heimur hlýnar, hjartað mitt! Allt hið liðna er ljúft að geyma, láta sig í vöku dreyma. Sólskinsdögum síst má gleyma, segðu engum manni hitt! Vorið kemur heimur hlýnar, hjartað mitt! (Jóhannes úr Kötlum) Þín, Auður. Leita ég afdreps um sléttunnar slóð; slétturnar engu leyna. Ég þarf að fela mig fyrir þjóð, finna mig sjálfan og yrkja ljóð, minnast við mold og steina. Þess vegna kýs ég að flýjaá þinn fund, fjallið mitt góða, eina, láta þig geyma mig, styttamér stund, stirðnuðu vængjunum lyfta’ yfir grund, gróðurreit mannlegra meina. Þegar ég hungraður bið um brauð, býður mér heimurinn steina. Hjá þér finn ég minn falda auð, fegurstu blómin, sem hugði ég dauð, fjallið mitt, fjallið eina! (Grétar Ó. Fells.) Sagnamaðurinn, selsbóndinn, náttúruunnandinn, besti vinur minn og afi er fallinn frá. Afi Jón í Seli hefur alla tíð verið mín helsta fyrirmynd. Af honum lærði ég að þekkja hljóðin í fugl- unum, hlusta eftir gutlinu í bæj- arlæknum, suðinu í fiskiflugun- um við suðurveginn í Selinu og njóta angans af nýslegnu grasi. Margar af mínum bestu minn- ingum tengjast afa mínum og mér verður alltaf hugsað til hans þegar ég heyri spóann vella graut eða sé lítið folald á spretti á vorin, því mér finnst eins og hann hafi verið með mér þegar ég upplifði þetta í fyrsta sinn. Hann afi minn var stálminn- ugur og góður að segja sögur en hann hafði þó sérstaklega gaman af því að segja mér frá liðnum tíma, frá því hann var lítill drengur í Selinu eða frá búskap- arárunum í Gröf. Hann var hag- mæltur og ljóðelskur og vísurnar sem hann kunni utanbókar töldu um þúsund. Mest af öllu var hann þó gjafmildur maður. Fyrir sextugsafmæli sitt endurreisti hann Ánastaðaselið, þar sem hann fæddist og langafi og langamma bjuggu, svo við fjöl- skyldan gætum kynnst þeirri einstöku ró og kyrrð sem þar ríkir og fágæt er í dag. Í Selinu hef ég átt mínar bestu stundir og ég verð Jóni, afa mínum, ævin- lega þakklát fyrir þá dýrmæt- ustu arfleifð sem nokkur maður getur fært afkomendum sínum. Þegar ég hugsa um afa þá sé ég hann fyrir mér í sólskininu með orfið og ljáinn að slá blettinn í Selinu og ég get líka kallað fram í hugann minningar um það þeg- ar hann sýndi mér maríuerlu- hreiðrið í hlöðunni í Glaðheimum eða þegar við fundum sandlóu- hreiðrið á milli hjólfaranna á vegslóðanum í Freysvík. Afi var ánægður þegar ég sagði honum, stuttu fyrir andlátið, að ég hefði hlotið styrk til útgáfu minnar fyrstu bókar. Margar af þeim sögum sem þar munu birtast eru innblásnar af ýmsu því sem Jón afi sagði mér og verður bókin til- einkuð honum. Ég er afa mínum þakklát fyrir svo ótal margt, góðu minningarnar sem ég mun alltaf geyma í hjarta mínu ásamt öllum sögunum sem hann sagði mér. Eins mun ég aldrei gleyma hvað það var gott að fá að halda í mjúku höndina hans þegar hann dró síðasta andardráttinn og hélt ferð sinni áfram. Ég veit líka fyr- ir víst, að þurfi ég að finna hann Jón, afa minn, þá mun ég leita hans í Ánastaðaseli þar sem andi hans og sála verður allt um lykj- andi. Birta Þórhallsdóttir. Ég sit við skrifborðið þitt í miðherberginu og horfi á mynd- irnar sem hanga á veggnum. Líf- ið í myndum, augnablik sem fest hafa verið á filmu. Dreg út skúff- una og tek upp litlu spiladósina sem ég gaf þér fyrir mörgum ár- um, líklega eru komin yfir 35 ár en hún virkar enn. Ég trekki hana upp, hlusta á lagið og hugsa til þín. Kannski sast þú stundum hér og hugsaðir til mín. – Afi, stígvélin eru að detta! Kalla ég til þín þar sem ég sit fyrir framan þig á hnakknum. Þú teygir þig niður og togar upp rauð gúmmístígvélin. Við ríðum niður Lækjargötuna og ég sé hvar langafi og langamma standa fyrir utan litla húsið sitt og veifa. Ég veifa á móti í rönd- óttu ullarvettlingunum sem amma Ásta prjónaði handa mér. Ég er fimm ára og ég er gífur- lega stolt af okkur afa sem ríðum eins og þjóðhöfðingjar um götur Hvammstanga. Ferð mín endar á Höfðabrautinni hjá ömmu sem tekur á móti mér úti við dyr. Hún er búin að steikja kleinur og ég segist ætla að borða margar! Það er fátt betra fyrir litla sál en að eiga ömmu og afa. Þau eiga alltaf tíma og rúm í hjarta sínu til að taka á móti börnum, líka þeim sem óvænt skjóta upp kollinum. Það eru rólegheitin og hlýjan sem aðeins er að finna hjá ömmu og afa sem veita öryggi og vissu um að allt sé eins og það á að vera. Hér breytist ekkert og tíminn stendur í stað. Faðmurinn er alltaf opinn og hurðin aldrei í lás. Nú stend ég úti við dyr og horfi á son minn leika sér í garð- inum. Lít svo út götuna og sé þig þar. Þú veifar til mín og ég veifa á móti. Sonur minn raular lag sem hann lærði á leikskólanum og ég hlusta á textann um leið og ég horfi á eftir þér ríða glófext- um hesti inn í ljósið. Sunnan yfir sæinn breiða sumarylinn vindar leiða – draumalandið himinheiða hlær og opnar skautið sitt. Vorið kemur, heimur hlýnar, hjartað mitt. Gakk þú út í græna lundinn gáðu fram á bláu sundin – mundu að það er stutt hver stundin stopult jarðneskt yndið þitt. Vorið kemur, heimur hlýnar, hjartað mitt. Allt hið liðna er ljúft að geyma láta sig í vöku dreyma. Sólskinsdögum síst má gleyma – segðu engum manni hitt. Vorið kemur, heimur hlýnar, hjartað mitt. (Jóhannes úr Kötlum) Þín Auður. Nú þegar heiðursmaðurinn Jón Ágústsson hefur kvatt leita ljúfar minningar á hugann. Þegar við vorum börn var eft- irsóknarvert að fá að fara til þeirra góðu hjóna, Jóns og Ástu, móðursystur okkar, þegar þau bjuggu í Gröf á Vatnsnesi og fá að dvelja hjá þeim jafnvel í nokkra daga ef þannig stóð á. Þar var vel tekið á móti öllum, ekki síst okkur börnunum. Eftir að verkum var lokið á kvöldin var stundum gripið í spil eða set- ið og hlustað á útvarp. Ósjaldan bar aðra gesti að garði og þá var stundum slegið upp balli í litlu stofunni, sá siður fylgdi bænum, en Jón var sjálfur uppalinn í Gröf ásamt stórum hópi systk- ina. Gestrisni hjónanna í Gröf var einstök og ekki minnkuðu gesta- komur eftir að þau reistu sér fal- legt heimili við Höfðabrautina á Hvammstanga, þangað var ljúft að koma og njóta samvistanna. Það nutu allir þess að hlusta á Jón segja frá liðinni tíð, en hann var framúrskarandi sögumaður. Oft fór hann með ljóð og stökur og engan þekkjum við sem kunni annan eins fjölda af lausavísum. Hann var snilldar hagyrðingur, eins og fleiri systkin hans, en flíkaði því ekki. Þó bar við að hann leyfði okkur að heyra eitt- hvað sem hann hafði sett saman við ýmis tækifæri. Jón og Ásta áttu stóran vina- hóp sem ferðaðist saman um landið. Þau gistu í tjöldum og oft var glatt á hjalla þegar komið var í náttstað, kviðlingum kastað fram og sungið. Einnig hafði hann geysilega gaman af hesta- ferðalögum sem hann fór í ásamt vinum til margra ára. Hann var náttúrubarn eins og öll Grafar- systkinin. „Hvenær ætlið þið í Selið?“ var oft viðkvæðið, en pabbi, mamma, Krummi, Þóra, Birna og fleiri úr fjölskyldu okkar höfðu heimsótt Ánastaðasel árið 1986 og sumarið 2014 kom loks- ins að því að við Ína og Eggert drifum okkur með þeim Hadda, Fríðu og Birtu á staðinn. Þetta er unaðsreitur sem Jón og fjölskylda byggðu upp á fæð- ingarstað hans. Þar ber allt handbragð vitni um vandvirkni og sést að unnið hefur verið að byggingunni með alúð. Handlagni Jóns er mjög róm- uð – hún sést á og við heimili þeirra Ástu en ekki síður er vert að geta myllunnar og annars sem hann kom að í Kirkju- hvammi og prýðir m.a. þann fal- lega stað. Eftir að foreldrar okkar hættu búskap á Melum fóru þau meðan heilsan leyfði á hverju ári norður og dvöldu hjá Ástu og Jóni, stundum í nokkra daga. Þá var farið í heimsóknir til gömlu kunningjanna og á æskuslóðir systranna á Vatnsnesinu. Alltaf komu þau ríkari til baka eftir þessar heimsóknir því að kær- leikar voru á milli systranna og þeir svilar, pabbi og Jón, afar góðir vinir. Það var einnig eft- irvænting og tilhlökkun þegar þau Jón og Ásta áttu leið í bæinn og nutu foreldrar okkar þess að fá að endurgjalda móttökurnar fyrir norðan að einhverju leyti. Við vitum að það voru góðar stundir sem þau áttu saman í Sólheimunum. Nú er komið að leiðarlokum og tími til að kveðja og þakka fyrir allar góðu stundirnar og vináttuna. Elsku Ásta, Haddi, Helga og fjölskyldur, minningarnar munu lifa með okkur. Elsa, Ína, Þóra og Birna frá Melum. Jón var á sjöunda ári þegar foreldrar hans reiddu búsmuni sína á klakki ofan úr Ánastaða- seli og héldu síðan með þá á hestakerru inn að Gröf. Sextug- ur reisti hann svo nýjan torfbæ í Selinu og góðvinirnir fóru að kalla hann Selbóndann. Léttfær og brattasækinn átti hann mörg spor upp í Selið, stundum á skíð- um, oft ríðandi og undir það síð- asta þvældist hann slóðina á svo- litlum traktor. Jón og Ásta tóku við búskap í Gröf og meðfram keyrði hann steypumöl úr Grafarmelnum. Á miðjum aldri fluttu þau til Hvammstanga og stundaði Jón þar lengst af vörubílaakstur. Þangað tók hann með sér hest- ana og fram undir nírætt fór hann á bak og hafði yndi af um- stanginu sem þeim fylgdi. Síðast hafði hann þann starfa að hirða kirkjugarðinn í Kirkjuhvammi og hlóð þar torfgarð úr klömbru- hnaus og myllukofann við ána. Fyrst kynntist ég Jóni við eld- húsborðið í Gröf. Þá var systur- dóttir Ástu að heimsækja frænku sína með mig í fartesk- inu. Seinna urðum við vinir. Við byggðum hesthúsið Glaðheima ásamt fleirum og ferðuðumst saman á hestum með Heiðavina- félaginu. Tilhafður mætti hann með glampa í auga, var svolítið eins og á iði og tilhlökkunin var auðsæ. Hann hafði líka stungið fleyg í vasann. Þrennt sagðist hann hafa gert merkilegast: Að fljúga yfir Klettafjöllin, að troða dansinn með Færeyingum á Ólafsvöku og ríða í kring um Langjökul. Það síðastnefnda taldi hann þó fræknast sinna afreka. Þetta var margra daga ferð, suður Kjöl, á Þingvelli og norður gamla Ok- veginn og Arnarvatnsheiði. Þá var nú létt yfir kalli, sem orti vísu á hverjum degi og stundum margar. Minnisstætt er þegar vísna- gerðarmaðurinn stóð við borð- sendann í skálanum við Hvítár- vatn og þuldi upp úr sér kvæðið Hvítur hestur eftir Guðmund Böðvarsson. Til hinstu stundar hélt hann afburða minni, hafði sögur á hraðbergi og þó einkum vísur. Nú hverfur það flest í glat- kistuna. Best tókst honum upp í baðstofunni í Selinu eða á gró- inni þúfu undir bláum himni og hringhendan var hans uppáhald, enda orti hann margar slíkar. Iðjusemi og elja voru Jóni eðl- islægir eiginleikar og lagtækur var hann og natinn við alla hluti. Kominn fast að níræðu smíðaði hann nýja glugga í hesthúsið. Síðasta sumar barði hann ljá í orfið og sló í kringum Selið. Í fyrra var hann eitthvað að bauka uppi á húsþakinu og ná- grannarnir héldu niðri í sér and- anum. Þrotinn kröftum greip hann í að slá lóðina og keyra burtu heyið örfáum dögum fyrir andlátið. Eljan og verkáhuginn voru enn til staðar þó hjartað segði að nú væri nóg unnið. Það var mikill gestagangur í Gröf og á Höfðabrautinni. Í ára- raðir var þar stórveisla að lok- inni gáskafullri heimreið úr Hamarsrétt. Selið er líka öllum opið og aldrei læst og þannig komið í veg fyrir innbrot. Kvöldvökurnar þar í baðstofunni eru minnis- stæðar. Flöktandi ljóstýran, Sel- bóndinn í frásagnarham á rúm- bríkinni og hestarnir að rífa í sig góðgresi í hólfinu. Það er ljúft að ylja sér við minningar um glaðar stundir með Jóni Ágústssyni. Við Ella sendum Ástu og að- standendum innilegar samúðar- kveðjur. Þórður Skúlason. Það var gróin vinátta á milli bernskuheimilis míns á Hvammstanga og heimilis þeirra Ágústs og Helgu í Gröf. Afi minn hafði hagagöngu fyrir fáeinar kindur sínar og hesta í Gröf og með fyrstu minningum mínum eru þær er farið var út að Gröf þegar tekið var af. Þá voru dýrð- ardagar sem nú, 70 árum síðar, eru enn í fersku minni. Heimilið þar var mannmargt, elztu börnin komin á fullorðinsaldur en hin yngstu á mínu reki. Góðgerðir voru ekki sparaðar í Gröf og kaffiborðið svignaði í stofunni, og síðan fengum við krakkarnir að ólmast í leik en fullorðna fólk- ið var við rúninginn. Eftir Ágúst og Helgu tóku Jón, sonur þeirra, og Ásta Þór- hallsdóttir, kona hans, þar við búi og bjuggu um þrettán ára skeið en fluttust þá til Hvamms- tanga þar sem Jón stundaði vörubílaakstur um skeið, og hafði gert jafnframt búskapnum í Gröf. Þá endurnýjaðist gömul vinátta og á ferðum norður kom ég síðan ævinlega við hjá þeim hjónum, og oft var mér búinn þar næturstaður á þeirra hlýlega og alúðlega heimili. Hjónin voru bæði Vatnsnesingar og þekktu vel héraðið og mannlífið og um margt var þá rætt. Jón var sagnafróður, stálminnugur og sagði vel frá, var þó ekki mál- gjarn og sagði það eitt sem hann taldi rétt vera. Hann var hag- mæltur en lét lítt á því bera, enda var hann hógvær að eðlis- fari. Hans yndi allt fram á síðustu ár var að bregða sér á hestbak, átti enda góða hesta. Jón Ágústsson er borinn til grafar í dag. Hann fæddist í Ánastaðaseli en foreldrar hans reistu þetta fjallabýli úr auðn og bjuggu um sjö ára skeið og voru síðustu ábúendur þar. Jón tók sér fyrir hendur síðla á ævinni að byggja upp bæinn í Selinu, sem tíðast var nefnt svo, lítið baðstofuhús eins og verið hafði í búskapartíð foreldra hans og síðan lágu leiðir þeirra hjóna, og margra annarra, tíðum upp í Selið. Þau hjónin tóku ástfóstri við Selið og oft var farið þangað upp eftir, genginn sneiðingurinn upp frá Ánastöðum um 20 mínútna leið, en á stundum farið á yfir- byggðu fjórhjóli yfir torfærurn- ar, en bílvegur er enginn að bæn- um. Jón var bráðhagur til hand- anna, hvort sem var við smíðar eða hleðsluverk, og ekki fyrir löngu hlóð hann kirkjugarðs- vegginn í Kirkjuhvammi úr klömbruhnaus á tvo vegu, snilld- arverk á að líta. Nú verður líklegast tómlegra á Tanganum er Jón Ágústsson er horfinn á braut. Ekki verður oftar setið á sama hátt og svo oftsinnis áður og tek- inn þáttur í skemmtilegu spjalli og hlýtt á frásagnir frá fyrri tíð- um eða samtímanum. En góðar minningar geymast enn um sinn. Þór Magnússon. Jón Ágústsson

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.