Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.2015, Side 13

Vikublað 10.–12. mars 2015 Fréttir 13
Girðingar um
veikan gjaldmiðil
n Vill rýmri reglur um gengistryggingu lána n Algert bann samrýmist ekki EES
B
jarni Benediktsson, fjár-
mála- og efnahagsráð-
herra, mælti nýverið fyrir
frumvarpi um rýmkun
gengistryggingar lána.
Markmið frumvarpsins sagði hann
vera að „styðja við áform íslenskra
stjórnvalda um losun fjármagns-
hafta og draga úr óstöðugleika sem
íslensku fjármálakerfi stafar af er-
lendum lánum.“
Tilurð frumvarpsins má rekja til
sjónarmiða Eftirlitsstofnunar EFTA
(ESA) en stofnunin álítur að for-
takslaust bann við gengistryggingu
lána í íslenskum krónum sé ekki
í samræmi við meginreglu EES-
samningsins um frjálst fjármagns-
flæði. Í frumvarpinu er því lagt til að
opnað verði á heimildir til að veita
umrædd lán og að þau verði fram-
vegis meðhöndluð sem erlend lán.
Hrunið og gengistryggðu lánin
Hér er vert að rifja upp að árið 2010
komst Hæstiréttur Íslands að þeirri
niðurstöðu að gildandi lög stæðu í
vegi fyrir að lánveitendur veittu lán í
íslenskum krónum um leið og láns-
upphæð væri bundin við gengi er-
lendra gjaldmiðla. Þetta voru geng-
istryggðu lánin sem ollu heimilum
og fyrirtækjum miklum búsifjum
þegar íslenska krónan féll í hruninu
um 40 og allt upp í 60 prósent gagn-
vart sumum gjaldmiðlum.
Upp risu fjölmörg dómsmál
þar sem lántakar freistuðu þess að
hnekkja efni skuldbindinga sinna á
þeirri forsendu að lánin sem þeim
hefðu verið veitt væru gengistryggð
og teldust því ekki lögmæt erlend
lánveiting. Málaferlin voru oft flók-
in og ákvæði lánasamninga gátu
gefið mismunandi niðurstöðu.
„Frumvarpið felur í sér að heim-
ildir eftirlitsaðila verði styrktar nú
í aðdraganda afnáms fjármagns-
hafta til að takmarka gjaldeyris-
áhættu innlendra aðila með það að
markmiði að áhættan verði ásætt-
anleg fyrir lántaka og lánveitanda
sem og þjóðarbúið,“ sagði Bjarni er
hann fylgdi frumvarpinu úr hlaði.
Árni Páll Árnason, Samfylk-
ingunni, sagði frumvarpið athyglis-
vert í ljósi reynslu síðustu ára af
gengistryggingum og þeim „hörm-
ungarafleiðingum sem gengis-
tryggð lán höfðu á fjárhag sveitar-
félaga, einstaklinga og fyrirtækja í
kjölfar hrunsins. Það lætur nærri
að 70 prósent lána til fyrirtækja hafi
verið í erlendum gjaldmiðli eftir
hrunið. Fyrir vikið voru svo að segja
öll fyrirtæki landsins bókhaldslega
séð gjaldþrota í kjölfar hrunsins, öll
fyrirtæki landsins. Gengistryggð lán
voru þar af leiðandi grunnþátturinn
í því hversu alvarleg áhrif efnahags-
hrunið hafði á íslenskt efnahagslíf.“
Endurspeglar veikleika
gjaldmiðilsins
Árni benti jafnframt á að gengis-
trygging væri vörn geng veikburða
og sveiflukenndum innlendum
gjaldmiðli og væri í raun eitt form
verðtryggingar. „Þetta er flóttaleið
frá veikburða gjaldmiðli. Ásóknin
í gengistryggð lán, þegar fólk sótti í
erlend lán, endurspeglaði háa vexti
á þeim tíma. Fólk flýði sem sagt
innlendar stýrivaxtaákvarðanir og
innlent vaxtastig með töku geng-
istryggðra lána. Hugmyndin á bak
við aðild okkar að EES felur auð-
vitað í sér að fólki sé þetta frjálst
vegna þess að gengið er út frá því
að grunngjaldmiðillinn, þjóðar-
gjaldmiðillinn, sé nógu sterkur til
að þola slíkar sveiflur og að flóttinn
undan honum verði aldrei svo stór-
tækur að hann grafi undan þeim
grundvelli peningastefnunnar sem
innlendi gjaldmiðillinn skapar.“
Rís skaðabótaskylda?
Árni Páll furðaði sig á því að Bjarni
Benediktsson skyldi bera mál-
ið fram og spurði hvort ekki væri
ástæða til að láta reyna á þá túlk-
un ESA hvort „bannið sem nú er í
gildi samkvæmt íslenskum lögum
og Hæstiréttur hefur nýverið haldið
uppi gagnvart þúsundum fyrir-
tækja og heimila standist ekki EES-
samninginn“. Hér spurði Árni Páll
hvort Hæstiréttur hafi þá dæmt eftir
lögum sem brjóta gegn EES-samn-
ingnum þegar dómar féllu um
ólögmæti gengistryggingar lána í
íslenskum krónum. „Það skap-
ar væntanlega ríkinu skaðabóta-
skyldu gagnvart bönkum sem hafa
þurft að þola að gengistrygging
þeirra hafi verið dæmd ólögmæt.“
Bjarni svaraði um þetta atriði að
menn stæðu frammi fyrir tveim-
ur valkostum: „Annar er sá að
leggjast í dómsmál gegn Eftirlits-
stofnun EFTA og reyna að verja þá
stöðu að gengistryggð lán séu al-
farið bönnuð eða að horfa til þess
sem stofnunin segir og hún er bara
að segja þetta: Fortakslaust bann
við gengistryggingu gengur ekki.
Hún er ekki að segja að hvers kon-
ar bann gangi ekki upp, heldur for-
takslaust bann. Þar með er ekki
búið að lýsa því yfir þannig að út-
kljáð sé að þeir dómar sem hér hafa
gengið hafi byggst á ólögum. Það er
verið að segja: Fortakslaust bann
gengur ekki.
Í frumvarpinu er brugðist við
því áliti og í stað þess að reyna að
verja hið fortakslausa bann er verið
að sníða löggjöfina að því að geng-
istryggð lán geti í afar takmörkuð-
um mæli og undir ströngum skil-
yrðum gengið upp og þá eingöngu
ef menn standast greiðslumat eða
sérstakar ástæður réttlæta það.“ n
Jóhann Hauksson
johannh@dv.is
„Þar með er ekki
búið að lýsa því
yfir... að þeir dómar sem
hér hafa gengið hafi
byggst á ólögum. Það er
verið að segja: Fortaks-
laust bann gengur ekki.
Hrægammar! Umsjón: Henry Þór Baldursson
Rýmri reglur Bjarni Benediktsson: „Frumvarpið felur í sér að heimildir eftirlitsaðila verði
styrktar nú í aðdraganda afnáms fjármagnshafta …“ Mynd SigtRyggUR ARi
Veikleikinn Árni Páll Árnason: „Þetta er
flóttaleið frá veikburða gjaldmiðli. Ásóknin
í gengistryggð lán, þegar fólk sótti í erlend
lán, endurspeglaði háa vexti á þeim tíma.“
Mynd SigtRyggUR ARi
gengistrygging ESA telur ekki sam-
rýmast EES-samningi að banna algerlega
gengistryggingu lána.