Dagblaðið Vísir - DV - 19.06.2015, Qupperneq 26

Helgarblað 19.–22. júní 201526 Fólk Viðtal
pirraði suma karlana alveg óstjórn-
lega. Þeir lækkuðu ekkert í launum,
þeir þoldu bara ekki að konurnar
hefðu sömu laun.“
Þórhildur segir þó vissulega hægt
að ráða við vandamál, eins og launa-
mun kynjanna, með lagasetningu,
reglugerðum og kvótum. Enda hafi
töluvert áunnist í þeim efnum á síð-
ustu árum, það sé hins vegar mun erf-
iðara að eiga við kynferðislega kúgun
kvenna sem á sér svo djúpar rætur í
menningunni, að hennar mati.
Hefur mátt þola mikinn róg
Aðspurð hvort hún hafi mátt þola
neikvæðar athugasemdir í sinn
garð vegna skoðana sinna og bar-
áttugleði, segir Þórhildur það svo
sannarlega hafa gerst. En henni
hefur líka verið hrósað fyrir framlag
sitt í umræðuna. „Konur eru nán-
ast undantekningarlaust jákvæðar í
minn garð, en það liggur við að það
sé í skúmaskotum. Ég kalla það kló-
settsamstöðu kvenna. Þær hvíslast
á inni á klósetti og láta karlmenn
yfir leitt ekki heyra þegar þær eru að
hrósa öðrum konum. En ég hef líka
mátt þola alveg óskaplega mikinn
róg. Konur sem eru sýnilegar verða
fyrir því. Og þá er ráðist á persón-
una. Það er alltaf eitthvað gríðar-
lega mikið að konum sem gera sig
gildandi í samfélaginu. Þær eiga
gjarnan við mikla skapgerðarbresti
að stríða,“ segir Þórhildur sem hef-
ur sjálf mátt sitja undir slíkum
athugasemdum. „Ég hef verið svo
heppin að kynnast og vinna með
mjög mörgum konum sem eiga við
þessa „skapgerðarbresti“ að stríða.“
„Ég er ekki leiðinleg“
„Ég horfðist kannski ekki nógu mik-
ið í augu við rógburðinn fyrr en
honum fór að linna og andrúms-
loftið fór að breytast. Ég veit ekki af
hverju það gerðist. En það var talað
um að enginn gæti unnið með mér.
Það voru meira að segja skrifaðar
heilu blaðagreinarnar um það. En
samt hef ég nú sett upp fleiri stór-
ar leiksýningar en nokkur annar Ís-
lendingur. Hvernig hefði ég getað
það ef enginn gæti unnið með mér?
En þetta buldi á mér árum saman
og það er afskaplega erfitt að bera
svona af sér. Það fer enginn og segir:
„ég er ekki leiðinleg“ eða eitthvað í
þeim dúr. Þetta var hræðilega erfitt.“
Það tekur á Þórhildi að ræða um
rógburðinn og hún viðurkennir það
hiklaust fyrir blaðamanni. Henni
finnst erfitt að sitja undir alhæfing-
um um sjálfa sig og geta ekkert gert.
„Hvað sem maður kann að segja
og hvað sem maður reynir að bera
af sér, þá tekur maður þetta auð-
vitað inn á sig. Svo líður tíminn og
þá er eins og allt mýkist. Ég held
ég þyki ekki lengur leiðinleg. En
það þótti ég mjög lengi – óskaplega
leiðinleg og erfið. En ég veit ekki
hvernig ég varð allt í einu skemmti-
leg,“ segir hún og hlær. Þótt auðvit-
að sé umræðuefnið ekki hlægilegt.
En hláturinn undirstrikar hve fá-
ránlegt það er að fullorðið fólk skuli
haga sér með þessum hætti.
„Þetta er lamandi“
„Það er hægt að halda svona
rógsmaskínu gangandi, og henni er
haldið gangandi gagnvart konum.
Ég veit sosum ekkert hvort það hef-
ur minnkað. En þetta er eitt af því
sem hefur hamlað konum í því að
beita sér. Þær vita meira og minna
að þær verða fyrir ótrúlegu umtali
og aðkasti. Það er mjög erfitt. Svo
erfitt að það er erfitt að tala um það.
Þetta er lamandi. Sérstaklega þegar
maður er yngri og óöruggari, sem
maður getur verið langt fram eftir
aldri. Maður er alltaf að hugsa hvað
sé að manni. Hvað maður geri rangt.
Maður verður mjög meðvitaður um
þetta í vinnu og fer í sjálfsritskoðun
til að forðast allt þetta umtal, líkt og
Guerilla Girls, sem nýlega sóttu Ís-
land heim, þær eru alltaf með gór-
illugrímur þegar þær koma fram
svo ekki sé ráðist á þeirra persónu.“
Þórhildur segir að auðvitað
geti gustað á milli fólks í því erfiða
og flókna ferli að setja upp leik-
sýningu. „Leikhúsið er þrunginn
vinnustaður, miklar tilfinningar
og oft mikil spenna í lofti. Það sem
helst kemur mér úr jafnvægi er
þegar mér finnst einhver slá slöku
við, ekki vera á tánum. En oftast
gengur þetta átakalaust og gleðin í
fyrirrúmi.“
Ellefu ára í Þjóðleikhúsinu
Þórhildur er fædd á Ísafirði en flutt-
ist til Reykjavíkur þegar hún var sjö
ára. Hún byrjaði ung að dansa ball-
ett og það eru komin 58 ár síðan hún
stóð fyrst á sviði Þjóðleikhússins.
Þegar talið berst að æskunni stendur
hún upp og sækir úrklippubók um
starf sitt í leikhúsinu, heimildir sem
til stendur að nota í bók sem á að
rita um leikstjóraferil hennar, sem
og myndir frá því hún var ung. Ein
myndanna sýnir hana ásamt stall-
systur á sviði Þjóðleikhússins, ellefu
ára montna og sperrta í tindátabún-
ingi. „Það var ótrúlegt ævintýri og
ballettkennarinn innrætti mér svo
mikla virðingu og ábyrgðartilfinn-
ingu að mér fannst Þjóðleikhúsið
hvíla á mínum herðum.“
Þórhildur átti sér draum um að
verða atvinnudansari, en áttaði sig
fljótlega á því að dansinn var henn-
ar leið inn í leikhúsið, frekar en ann-
að. „Ég var tiltölulega fljót að gera
mér grein fyrir því að ég væri ekki til-
vonandi stórstjarna í ballett. Ég hafði
hreinlega ekki réttan vöxt í það.“
Á deit með Brian Jones
Hún fór þó í listdansnám í Royal Ball-
et School í London og segir námsárin
hafa verið einstaklega dýrmætan og
skemmtilegan tíma, sem hún hefði
alls ekki viljað missa af. „Ég fór korn-
ung út og bjó í mestu menningar-
borg veraldar. Heimurinn opnaðist
fyrir mér. Ég sá svo mikið og margt.
Við fengum skólaafslátt á ballett- og
óperusýningar. Svo fór ég heilmikið
í kvikmyndahús og leikhús,“ segir
Þórhildur sem verður hálf dreymin
á svip þegar hún rifjar þetta ævintýri
upp. Hún hverfur í huganum aftur
um nokkra áratugi, í hringiðu menn-
ingar og lista í miðri Lundúnaborg.
„Skemmtanalífið var allt öðru-
vísi. Við vorum mikið í heimapar-
tíum og maður þurfti alltaf að vera
með deit. Sem var ekki menningin
hérna heima. Við þekktum auðvit-
að ekki marga en reyndum að finna
okkur deit. Ég fór meira að segja einu
sinni á deit með Brian Jones í Roll-
ing Stones. Ég vissi það reyndar ekki
fyrr en mörgum árum seinna,“ segir
hún kímin. Unga íslenska stúlkan
drakk í sig heimsmenninguna í stór-
borginni, og sneri heim til Íslands
reynslunni ríkari.
Varð smám saman leikstjóri
Þórhildur aðstoðaði við uppsetn-
ingu fjölda sýninga, ýmist sem dans-
höfundur eða ráðgjafi, áður en hún
fór að spyrja sig að því af hverju hún
leikstýrði ekki sjálf. Henni fannst
hún hafa næga þekkingu til þess.
Reyndar lék hún aðeins á sviði áður
en til þess kom og var með fyrstu
fastráðnu leikurunum hjá Leikfélagi
Akureyrar. En hún fann sig ekki sem
leikari. „Mér fannst ekki gaman að
leika. Ég fékk ágætishlutverk og end-
aði feril minn sem leikkona á því að
neita hlutverkum. Það tekur mikinn
toll af fólki að vera leikari. Það þarf
að gefa svo gríðarlega mikið af sjálfu
sér og veita öllum aðgang og aðild.
Öðruvísi verður leikari aldrei góð-
ur. Hann getur verið sæmilegur, en
ekki góður. En ég kærði mig ekki um
þetta. Ég dáist hins vegar að þeim
leikurum sem geta þetta. Það er svo
mikið örlæti að hleypa fólki inn í sál-
arlíf sitt, en þangað verður leikarinn
að sækja list sína.“
Þrátt fyrir að Þórhildi langaði til
að leikstýra þá hafði hún kannski
ekki nógu mikla trú á sér í fyrstu.
Hjá Leikfélagi Akureyrar hitti hún
hins vegar læriföður sinn, Magnús
Jónsson, sem hjálpaði henni að öðl-
ast þá trú. „Hann byggði mjög mik-
ið upp sjálfsmynd mína. Hann hafði
svo mikla trú á mér og fól mér leik-
stjórn. Hann var mjög uppörvandi
og uppbyggjandi á allan hátt. Ég á
honum óskaplega mikið að þakka,“
segir Þórhildur einlæg. Hún segist í
raun aldrei hafa tekið ákvörðun um
að verða leikstjóri þótt hugur henn-
ar hafi leitað þangað, heldur hafi það
gerst smám saman.
Dregin út í ævintýri
En það var annar maður sem kom
inn í líf Þórhildar á fyrstu árum henn-
ar í leikhúsinu, sem hafði alltaf trú
á henni, og hefur enn. Það er mað-
urinn hennar til fimmtíu ára, Arnar
Jónsson leikari. „Arnar var ofurhugi
og mikil stjarna. Og hann dró mig
út í alls konar ævintýri sem ég hefði
annars aldrei tekið þátt í, því ég er
svo mikil skynsemismanneskja,“ seg-
ir hún kímin. „Mér fannst allt sem
hann var að gera algjört glapræði
en honum ekki.“ En meðal þess sem
Arnar fékk Þórhildi með sér í var að
stofna, ásamt fleirum, Leiksmiðju
sem reyndist mikið gæfuspor og
skemmtilegt ævintýri. „Alþýðuleik-
húsið var næsta glapræðisævin týrið
en þannig mjakaðist ég út í leik-
stjórn,“ segir hún glöð í bragði, stolt
af sínu framlagi til íslensks leiklistar-
lífs. Og hún er enn að leikstýra þó að
vissulega hafi dregið úr því með ár-
unum. „Þetta er svo óskaplega gjöfult
starf og það eru mikil forréttindi að
hafa fengið að starfa við leikstjórn,“
segir hún þakkát að lokum. Og bætir
við: ,,Gleðilegan baráttudag.“ n
„Ég held ég þyki
ekki lengur leiðin-
leg. En það þótti ég mjög
lengi – óskaplega leiðin-
leg og erfið.