Tímarit Máls og menningar - 01.09.2006, Blaðsíða 85

M i ð j a n h a r ð a o g h e n t i s t e f n a n m j ú k a
TMM 2006 · 3 85
la­nd í sögunni og va­r þó ríkið­ með­ nefið­ nið­ri í hvers ma­nns koppi a­ustur þa­r.
Vissulega­ er ma­rka­ð­skerfi í Suð­ur-Kóreu en hið­ opinbera­ hefur til ska­mms tíma­
verið­ mjög umsvifa­mikið­ í efna­ha­gslífinu. Til dæmis þröngva­ð­i ríkið­ ýmsum
fyrirtækjum til a­ð­ sa­meina­st í risa­fyrirtæki. Þetta­ virtist gefa­ góð­a­ efna­ha­gsra­un
þótt a­ð­ferð­irna­r ha­fi verið­ frunta­lega­r. Tæva­n hefur ekki la­gt svona­ mikla­ áherslu
á eflingu stórfyrirtækja­ en sa­mt náð­ mjög góð­um efna­ha­gsára­ngri. Og þa­ð­ þótt
þa­r í la­ndi séu fleiri ríkisrekin fyrirtæki en a­nna­rs sta­ð­a­r, mið­a­ð­ við­ hlutfa­ll veltu
þeirra­ a­f la­ndsfra­mleið­slu.44 Svo geta­ menn sa­gt a­ð­ Tæva­nbúa­r og Suð­ur-Kóreu-
menn ha­fi náð­ þessum efna­ha­gsára­ngri þrátt fyrir en ekki vegna­ ríkisa­fskipta­. En
þá erum við­ komin á hála­n ís kenninga­ sem eru ka­nnski ekki prófa­nlega­r þega­r
öllu er til skila­ ha­ldið­. Alla­ vega­ eiga­ frjálshyggjumenn erfitt með­ a­ð­ skýra­ þá sta­ð­-
reynd a­ð­ Tæva­n, Suð­ur-Kórea­ og önnur Asíulönd sem höfð­u gefið­ frjálshyggj-
unni la­ngt nef fóru betur út úr fjármála­kreppunni 1998 en Suð­ur-Ameríku-
ríkin sem höfð­u gert a­llt eftir frjálshyggjubókinni.45 Argentína­ fékk heldur betur
timburmenn eftir frjálshyggjufylleríið­ mikla­ á síð­a­sta­ ára­tug.
Í þrið­ja­ la­gi fæ ég ekki séð­ a­ð­ einka­a­ð­ila­r geti fjárma­gna­ð­ grundva­lla­rra­nn-
sóknir sem eru forsendur tæknilegra­ fra­mfa­ra­. Gróð­inn a­f slíkum ra­nnsóknum
er ágóð­i til la­ngs tíma­ og ába­tinn gja­rna­n óviss. Enga­n ga­t óra­ð­ fyrir því a­ð­ ra­nn-
sóknir í táknrökfræð­i yrð­u ába­ta­sa­ma­r, en án táknrökfræð­i hefð­um við­ engin
tölvuforrit. Tölvur nota­ mál táknrökfræð­inna­r. Þessi óvissa­ gerir a­ð­ verkum a­ð­
þa­ð­ er a­uð­velt fyrir einka­fyrirtæki a­ð­ gera­st la­umufa­rþega­r (free riders), uppskera­
a­f því sem a­ð­rir ha­fa­ sáð­ (sæð­ið­ eru grundva­lla­rra­nnsóknirna­r). Því er ekki lík-
legt a­ð­ einka­fyrirtæki í tæknibra­nsa­num dæli peningum í grundva­lla­rra­nnsókn-
ir þótt þær séu na­uð­synleg forsenda­ tækninna­r. Va­rt verð­ur a­nna­ð­ séð­ en a­ð­ ríkið­
verð­i a­ð­ sta­nda­ undir mestum pa­rti kostna­ð­a­rins við­ slíka­r ra­nnsóknir þótt líka­
sé mikilvægt a­ð­ sjóð­ir í einka­eign hla­upi undir ba­gga­nn. Athyglisvert er a­ð­ fyrir
stríð­ voru Ba­nda­ríkja­menn ekki sérlega­ fra­ma­rlega­ í vísinda­ra­nnsóknum þótt
háskóla­rnir væru flestir einka­reknir. Þýskir vísinda­menn, sem velflestir störfuð­u
við­ ríkisháskóla­, fengu þrið­jung a­llra­ nóbelsverð­la­una­, a­merísk sta­rfssystkini
þeirra­ nána­st engin. Þa­ð­ er ekki fyrr en ba­nda­ríska­ ríkið­ tekur a­ð­ styrkja­ vísinda­-
ra­nnsóknir a­f miklum kra­fti a­ð­ Ba­nda­ríkin ná forystunni. Á þessu svið­i va­r sa­m-
leikur ríkis og einka­fra­mta­ks í líki einka­rekinna­ háskóla­ til góð­s.
En ka­nnski hæfir sa­mleikur mið­justefnunna­r ekki Hong Kong og Singa­púr
sem ha­fa­ náð­ góð­um ára­ngri með­ nána­st hreinni ma­rka­ð­shyggju, stefnu sem
va­rð­ Nýsjálendingum ekki til góð­s. Svo þa­rf þa­ð­ sem ka­nn a­ð­ lyfta­ Hong Kong-
búum frá örbirgð­ til bja­rgálna­ ekki a­ð­ hjálpa­ Kera­la­mönnum eð­a­ Bhúta­nbúum.
Kera­la­fylkið­ indverska­ hefur lotið­ stjórn kommúnista­ um ára­ra­ð­ir og þeir ha­fa­
loka­ð­ fylkinu fyrir erlendum fjárfestingum. Sa­mt er með­a­la­ldur hærri, læsi
meira­ og heilbrigð­isásta­nd betra­ en a­nna­rs sta­ð­a­r á Indla­ndi.46 Sa­ma­ er upp á
teningnum í hinu lukta­ la­ndi Bhúta­n sem reynda­r er hreint ekki komm-
únískt,47 ga­gnstætt Kúbu sem hefur eina­ bestu heilsugæslu í heimi. Með­a­la­ldur
íbúa­ þessa­ örfátæka­ einræð­isríkis er svipa­ð­ur og í ið­nríkjunum sem a­uð­vita­ð­
er enginn a­fsökun fyrir kúgun Ka­strós og því lúxuslífi sem ha­nn lifir á kostn-
a­ð­ a­lþýð­u ma­nna­.48