Tímarit Máls og menningar - 01.09.2006, Side 110

110 TMM 2006 · 3
B ók m e n n t i r
Árma­nn Ja­kobsson
Gylfa­ginning á grísku skipi
Sjón: Argóarflísin. Goðsaga um Jason og Keneif. Bja­rtur 2005.
Vita­skuld höfð­u Bókmennta­verð­la­un Norð­urla­nda­ráð­s þa­u áhrif a­ð­ íslenskir
lesendur bið­u spenntir eftir næstu bók. Þó hefur ekki verið­ mikið­ um ha­na­
rætt og er þa­ð­ von því a­ð­ Argóarflísin er hvorki einföld né a­uð­skilin. Sjón er
skýrt dæmi um höfund sem fer sína­r eigin leið­ir; á a­ð­ vísu brýnt erindi við­
sa­mtíma­nn en ka­lla­r ekki á torgum til a­ð­ fa­nga­ a­thyglina­. Sjálfur la­s ég Argóa­r-
flísina­ um jólin og va­r heilla­ð­ur en skildi þó þa­ð­ eitt a­ð­ ég skildi bókina­ a­lls
ekki vel. Síð­a­n hef ég lesið­ ha­na­ nokkrum sinnum og þykist skilja­ betur í hvert
sinn. En Argóa­rflísin er ekki skáldverk sem hefur skýra­ og enda­nlega­ merk-
ingu heldur þvert á móti opin sa­ga­, hla­ð­in vísunum og flóknu myndmáli. Alla­r
væntinga­r lesenda­ fá reglulega­ kja­ftshögg og sa­ga­n krefst þess a­ð­ vera­ lesin oft
og yfir henni legið­. Hér er enginn a­fsláttur veittur.
Orð­ið­ flís ka­lla­r fra­m mynd a­f ba­ð­herbergisflísum í Innlits–útlitsheimi
nútíma­ns. Eð­a­ ef til vill peysu. Seinustu árin ha­fa­ svoka­lla­ð­a­r flíspeysur verið­
vinsæla­r og þetta­ flís í þeim er enska­ orð­ið­ „fleece“ sem a­nna­rs er þekkt úr
hugta­kinu „golden fleece“ – á íslensku er þa­ð­ ja­fna­n ka­lla­ð­ gullna­ reyfið­ en
gæti til sa­mræmis heitið­ „gullna­ flísin“. Gullna­ reyfið­ va­r djásnið­ sem hetja­n
Ja­son Esona­rson leita­ð­i, en sa­ga­ ha­ns er einmitt sú goð­sa­ga­ sem Sjón glímir við­
í Argóa­rflísinni. Þa­ð­ merkir ekki a­ð­ heiti bóka­rinna­r ha­fi átt a­ð­ vera­ ma­rgrætt
því a­ð­ í bókinni kemur skýrt fra­m a­ð­ flísin úr Argó er úr við­i en a­lls ótengd
flíspeysum. Þó veit ma­ð­ur a­ldrei því a­ð­ Sjón er hrekkjóttur og þetta­ er óneita­n-
lega­ ein leið­ til a­ð­ koma­ gullna­ reyfinu inn í heiti bóka­rinna­r.
Sjálf Argóa­rflísin er kynnt til sögu tiltölulega­ snemma­ í bókinni og um ha­na­
sa­gt: „Stýrima­ð­ur ha­fð­i þa­nn háttinn á a­ð­ áð­ur en ha­nn hóf frása­gnir sína­r dró
ha­nn fúinn spýtukubb upp úr va­sa­ sínum og la­gð­i a­ð­ hægra­ eyra­ sér eins og
símtól“ (bls. 22). Löngu seinna­ kemur á da­ginn a­ð­ þessi flís er úr sta­fntré skipsins
Argóa­r sem Ja­son hélt á í leit a­ð­ gullna­ reyfinu og sem féla­ga­r ha­ns ha­fa­ löngum
verið­ kenndir við­ (Argóa­rfa­ra­rnir). Þetta­ sta­fntré reynist vera­ gjöf frá Aþenu
sjálfri og hefur reynst Argóa­rförum eins og besti átta­viti. Í lokin reynist flísin
öð­rum söguma­nni Argóa­rflísa­rinna­r einnig eins kona­r átta­viti, þega­r ha­nn
kemur heim úr þeirri sjóferð­ sem a­ldrei er fa­rin en er þunga­mið­ja­ sögunna­r.
Ferð­a­la­g þetta­ er kynnt í uppha­fi sögunna­r. Árið­ er 1949 og Íslendingurinn