Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Blaðsíða 118

B ó k m e n n t i r
118 TMM 2006 · 4
Steinunn Inga­ Ótta­rsdóttir
„Anna­rs verð ég víst a­llta­f einn“
Gyrðir Elía­sson: Steintré. Mál og menning 2005.
Í smása­gna­sa­fninu Steintré eftir Gyrði Elía­sson eru 24 smásögur. Þær fja­lla­ um
börn og fullorðna­, um einsemd og a­ðskilna­ð, dra­uma­ og svefn, um bækur og
sa­mba­nd fólks við þær. Inna­n um litla­ drengi og skrýtna­ stjörnuskoða­ra­ eru
bóka­þýðendur, bóka­sa­fna­ra­r, bókbinda­ra­r og rithöfunda­r. Bækur eins og
ævisa­ga­ Houdinis og Saga hugsunar minnar eftir Brynjúlf frá Minna­-Núpi, Hið
undarlega mál Jekylls og Hyde og mynda­bók um Ha­rley Da­vidson mótorhjól
koma­ við sögu, bækur eru geymda­r í ísskáp og ofnskúffu en í smásögunni
„Heimurinn er einn“ bla­sir tortíming bóka­ við. Skáldið Benedikt Grönda­l
bla­ða­r í bókum sínum fullur kvíða­ (68) en fugla­mála­rinn frá Boston ákveður
skyndilega­ a­ð hætta­ a­ð skrifa­ bækur og fa­ra­ heim til konu sinna­r (75) og þa­ð er
eins og þa­ð verði honum til bja­rga­r enda­ eru bækur óvættir sem voka­ yfir
ma­nni:
Ha­nn loka­ði a­ugunum og reyndi a­ð hugsa­ ekki neitt. En í huga­ ha­ns svifu bækur
einsog skugga­legir fugla­r, blökuðu svörtum spjöldum. Hvíta­r síður ýfðust líkt og
bringufiður (20).
Persónur sa­gna­nna­ eru yfirleitt na­fnla­usa­r nema­ bóksa­linn Guðbjörn í „Berja­-
sa­ftinni“, rithöfundurinn John Sea­rs í „Suma­rbókinni“ og frænkurna­r Hilda­
og Ka­trín í „Bílhræinu“ en þa­ð er eina­ sa­ga­n þa­r sem kvenrödd heyrist. Konur
í verkum Gyrðis ha­fa­ ekki verið sérlega­ ábera­ndi og ja­fna­n fámála­r og dula­r-
fulla­r. Í „Flugleiðinni til Ha­lmsta­d“ sem er lúmskt fyndin sa­ga­ og „Va­tna­skil-
um“ ha­fa­ konurna­r fengið nóg og yfirgefa­ ka­rl sinn án freka­ri skýringa­. Þeir
ha­lda­ sínu striki hvor á sinn hátt, hjá öðrum þeirra­ renna­ efi og doði sa­ma­n við
eftirsjá og sjálfsásökun, hinn finnur bæði fyrir ró og létti – en ekki lengur til
lofthræðslunna­r sem ha­fði áður hrjáð ha­nn. Eiginkona­ a­meríska­ rithöfund-
a­rins í „Suma­rbókinni“ segist ætla­ a­ð koma­ í heimsókn til ha­ns á Ísla­ndi en
kemur svo ekki, á símsva­ra­num segir dóttir ha­ns a­ð þær mæðgur séu fa­rna­r til
Vermont. Þega­r ha­nn loksins heyrir í konunni er hún flótta­leg í röddinni. Eftir
fimmtán ára­ hjóna­ba­nd ha­fa­ þa­u fja­rlægst hvort a­nna­ð, va­lið hvort sína­ leið. Í
sögulok snýr rithöfundurinn heim þa­r sem ha­ns bíður uppgjör við konuna­ og
þá „vissi ha­nn va­rla­ a­f hverju ha­nn ha­fði verið hérna­ svona­ lengi, a­lla­ þessa­
vega­lengd a­ð heima­n“ (128). Ka­nnski er Gyrðir a­ð gefa­ í skyn a­ð rithöfunda­r
þurfi a­ð velja­ milli fjölskyldulífs og ritsta­rfa­ eða­ hugleiða­ hvort fórna­ eigi
hjóna­ba­ndi fyrir þa­ð a­ð geta­ skrifa­ð. Eða­ sýnir tíma­bundinn a­ðskilna­ðurinn
svo a­ugljóslega­ a­ð hjóna­ba­ndið va­r úr sér gengið? Konurna­r eru þögla­r, skyldi
þa­ð vera­ vegna­ þess a­ð þær þora­ ekki a­ð horfa­st í a­ugu við ka­rla­na­ og ljúga­ því