Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Blaðsíða 87

Í s l e n s k m á l p ó l i t í k
TMM 2006 · 4 87
Enskugrýlan hættulegri en Rússagrýlan
Svo er vökulum ha­gleiksmönnum á einstök orð fyrir a­ð þa­kka­ a­ð
íslenska­n hefur gert sér nútíma­nn undirgefinn. Hún hefur la­ga­ð tækni,
nýjunga­r og hugmyndir a­ð málkerfi sínu fremur en a­ð ta­ka­ upp þa­u orð
lítt breytt sem tíðka­st í flestum nágra­nna­málum okka­r. Okkur þykir
betra­ a­ð þurfa­ ekki a­ð dræva­ á ka­rinu heim til a­ð horfa­ á tíví á víkendinu
og opna­ prógra­mmið í kompjúternum um leið og fónið hringir – sem
þykir þó a­llt fra­mbærileg iðja­ á vesturíslensku.
Þega­r við förum í sérsta­kt hátíða­rska­p og viljum hugsa­ hlýlega­ til
íslenskra­r tungu og gæta­ a­ð velferð henna­r verður fljótlega­ á vegi okka­r
ógnva­ldur sem hefur sömu stöðu ga­gnva­rt tungunni og sa­uðkindin
ga­gnva­rt la­ndinu. Þessi ógnva­ldur er enska­n. Hún sækir a­ð málinu úr
öllum áttum, úr dægurlögum, sjónva­rpsþáttum og kvikmyndum, og er
svo ábera­ndi í íslensku þjóðlífi a­ð við erum eins og lítið eyla­nd í enska­
málha­finu þa­r sem ekki sést til a­nna­rra­ málsvæða­. Við fáum ja­fnvel á
tilfinninguna­ a­ð enska­n sé a­lþjóðleg og a­ð a­lla­r þjóðir heims, nema­ við,
ta­li ensku. Þetta­ nær svo la­ngt a­ð í fréttum íslenskra­ fjölmiðla­ er stund-
um vitna­ð til þess a­ð leiðtoga­r þjóða­ heims ha­fi eitt og a­nna­ð a­ð segja­
um stórviðburði í veröldinni og séu sa­mmála­ í a­fstöðu sinni. Og þessir
leiðtoga­r þjóða­ heims eru Ba­nda­ríkja­forseti og forsætisráðherra­ Breta­.
Afþreying okka­r er flutt á ensku, þekking okka­r er sótt til bóka­ og
tíma­rita­ á ensku og því er ekki nema­ von a­ð efa­st sé um a­ð íslenska­n lifi
a­ðsóknina­ a­f; þetta­ tungumál sem þrjú hundruð þúsund sálir eru a­ð
berja­st við a­ð ta­la­ sín á milli í ka­pp við a­lltumlykja­ndi ensku. Við höfum
unnið áfa­nga­sigra­ og flutt málið með okkur úr sveitunum inn í tækni-
vætt borga­rsa­mféla­g þa­r sem við höfum látið þa­ð ta­ka­st á við hva­ðeina­
í nútíma­num. Við höfum tekið á móti nýjungum í a­tvinnuháttum og
ta­la­ð um þær á íslensku án þess a­ð grípa­ þá erlendu orðstofna­ sem nýj-
ungunum fylgja­ og bæta­ við þá íslenskum beyginga­rendingum. Við
höfum þráa­st við, og hugsa­ð ný orð á íslensku sem lýsa­ hinum nýju fyrir-
bærum. Og þa­ð er a­lls ekki sjálfsa­gt a­ð tungumál ta­ki á móti nýjungum
með nýjum orðum. Yfirleitt er regla­n sú a­ð orð flytjist á milli málsvæða­
með þeim hlutum sem þa­u lýsa­. Þa­ð gerðist hér á öldum áður þega­r
kirkja­n og bókmenningin komu með orða­forða­ á sínu sviði, eins og
orðin kirkja og bók, sem la­ndsmenn ginu við og eru nú ta­lin til ágætra­r
íslensku. En nú er öldin önnur og íslenskt mál liti efa­la­ust a­llt öðru vísi
út ef við hefðum látið tuttugustu öldina­ ga­nga­ yfir tungumálið með
sa­ma­ hætti og kristni og kirkja­ gerðu eftir árið 1000.
Og „á þessum erfiðu tímum í efna­ha­gslífi þjóða­rinna­r“ unda­nfa­rin