SÍBS blaðið - 01.03.2000, Blaðsíða 14

vítahring sem lýst var, aðlagast lífi með skerta
lungnastarfsemi og vinna gegn áframhaldandi
skaða og skerðingu. Markmiðin gætu hljóðað
svo: hætta að reykja, auka áreynsluþol og
göngugetu, minnka mæði, auka sjálfsöryggi
og bæta lífsgæði. Aðferðirnar felast í þjálfun,
fræðslu, stuðningi og hvatningju. Svipaðar
aðferðir hjálpa einnig lungnasjúkum með
aðrar sjúkdómsgreiningar og aðrar ævisögur,
fólki eftir skyndileg en erfið veikindi eða
skurðaðgerðir, fólki með meðfædda sjúkdóma
eða sjúkdóma í mörgun líffærum; það sem
máli skiptir er að endurhæfing sé sniðin að
hverjum einstaklingi og að aðferðir og
þekking lungnaendurhæfingar nýtist. Þessum
aöferðum verður nú í stuttu máli lýst.
Þjálfun og leikfmi
Það þarf líkamsþjálfun til að snúa við
vítahring hreyfingarleysis og mæði. Áhrif
hreyfingar eru margvisleg, þeirra gætir ekki
aðeins á vöðva og blóðstreymi heldur batnar
öndunartæknin og mæðin minnkar. Reglu-
bundin hreyfing hefur einnig áhrif á streitu,
andlega líðan og ánægju manna. Þolþjálfun
bætir úthald og afkastagetu með því að
vöðvarnir venjast aftur hreyfingu og þjálfast
til að nýta betur súrefnið í blóðinu, um leið
og líkaminn liökast og hreyfingin verður
léttari. Vöðvastyrk má líka auka mikið með
þjálfun, en þá verður áreynsluminna og
Leikfimin hjálpar til aö liöka stiröan
líkama og vinnur því meö þjálfun
þols og styrks auk þess aö vera holl
hreyfing og streitulosandi.
öruggara að hreyfa sig og æfa. Hreyfing
hjálpar þeim sem eru of feitir til að grennast
og blóðfiæði til vöðvanna batnar, en margir
stórreykingamenn líða íyrir tregt blóðflæði
vegna æðakölkunar. Ótti við mæði og uppgjöf
dvín þegar fólk kynnist betur likama sínum
og álagsviðbrögðum hans, samtímis því að
framfarir þess sem þjálfar eykur ánægju og
sjálfstraust. Leikfimin hjálpar til að liðka
stirðan likama og vinnur því með þjálfun
þols og styrks auk þess að vera holl hreyfing
og streitulosandi. Ýmiss önnur þjálfun en
líkamsþjálfun og leikfimi er notuð viö endur-
hæfingu lungnasjúkra. Öndunarþjálfun er til
dæmis mikilvæg, en eins og söngvarar eða
leikarar þurfa að læra að beita önduninni
rétt, þurfa lungnasjúklingar einnig að læra
sína öndunartækni til að geta fullnýtt lungun
og brugðist við andnauð. Þjálfun líkams-
beitingar og vinnuaðferða sem henta fólki
með lungnasjúkdóma er einnig dæmi um
þjálfunarþátt endurhæfingarinnar og kennsla
í slökunartækni og streytustjórnun annað.
Frœðsia
Fræðsla er máttugt tæki, hún færir fólki
skilning og ábyrgð sem er forsenda þess
frumkvæðis og sjálfsöryggis sem stefnt er að
með endurhæfingu. Góð endurhæfing er þess
vegna kennsla frá upphafi til enda og í henni
taka allir þátt. Fagfólkið fræðir á mismunandi
formlegan eða meðvitaðan hátt um ýmsar
hliðar þess að lifa með lungnasjúkdóma:
orsakir, meðferð, afleiðingar, áhrif og ýmis-
legt fleira, og fjölskylda og aöstandendur eru
heldur ekki undanskildir fræðslu. Þá er ekki
síst sú fræðsla sem felst i því að kynnast
öðrum sem eru í sömu sporum og eiga
svipaða sögu, þvi enginn kennari tekur þeim
fram, sem miðlar af eigin reynslu.
Stuðningur, umönnun og rannsóknir
Ekkert er reykjandi lungnasjúklingi jafn
mikilvægt til heilsubata og að hætta og því er
stuðningur til reykbindindis einn af grund-
vallarþáttum lungnaendurhæfingar. Ráðgjöf
um notkun nikótínlyija, fræðsla og stuðn-
ingur fagfólks og samherja í baráttunni hefur
ótvírætt gildi, en reynslan hefur einnig sýnt
að samtvinnuð reykingameðferð og alhliða
endurhæfing bætir árangurinn. Allir þurfa
stuðning sem ætla að breyta lífsháttum
sínum, hvort sem það er til að hætta að
reykja, megrast, þjálfast eða annars og slíkan
stuðning reynir endurhæfingin að veita, sem
og þá umönnun, hjúkrun og læknismeðferð
sem nauðsynlegt er að veita fólki sem glímir
við erfiða sjúkdóma. Margvíslegar rannsóknir
fylgja endurhæfingu lungnasjúklinga, iyrst og
fremst lifeðlisfræðilegar rannsóknir ætlaðar
til að fá gleggri mynd af lungnastarfsemi,
þoli og viðbrögðum við álagi. Þolpróf eru
notuð til að sniða þjálfunina að þörfum hvers
einstaklings og meta árangur þjálfunarinnar
og ýmiss konar önnur próf á starfsemi lungna
hjálpa til að meta eðli og þróun sjúkdómsins,
gildi meðferðarinnar og framtíðarhorfur.
í örstuttu máli fjallar lungnaendurhæfing um
aðlögun að skertri lungnastarfsemi og varnir
gegn frekari framgangi sjúkdómsins. Mark-
miðin eru að auka færni, bæta lífsgæði og
framtíðarhorfur. Aöferöirnar felast í margvís-
legri þjálfun, fræðslu og stuðningi og kalla á
samvinnu fagfólksins innbyrðis, en þó ekki
siður samvinnu þess og sjúklinganna sjálfra,
því aukin virkni og ábyrgö á eigin heilsu eru
lykilatriði.
Hans Jakob Beck yfirlæknir,
lungnaendurhæfingu, Reykjalundi