SÍBS blaðið - 01.03.2000, Qupperneq 25

Sj_ELS±d a ð i ð
Gildi forvarna
Einstæð
ætti
reynsla okkar í berklavörnum á fyrri
að vera okkur hvatning til forvarna í
hluta 20. aidar
framtíðinni
Sveinn
Indriða son
með því að Guðmundur Björnsson
landlæknir gekkst fyrir stofnun
Heilsuhælisfélags til byggingar berkla-
hælis. Framkvæmdin tókst svo vel að
berklahælið tók til starfa á Vífils-
stööum 1910. Áfram var haldið baráttunni og
hjúkrunarfélagið Líkn kom á fót berklavarna-
stöð 1919. Kvenfélagið Hringurinn hóf
byggingu Kópavogshælis 1926 og árið 1927
tók Kristneshæli til starfa, en það var reist
fyrir forgöngu heilsuhælisfélags þar nyrðra.
í þessu viðtali rifj'aði Helgi það upp að hann
eignaðist gegnlýsingartæki skömmu eftir
1930 og gegnlýsti í því þúsundir manna á
stofu í Reykjavík. Þetta bar þann árangur að
hann fann allt að sjötíu manns berklaveika á
ári og kom þeim á sjúkrahús, áður en þeir
næðu að smita meira umhverfið.
Fyrir forgöngu sjúklinga tók svo Reykjalundur
til starfa 1945 og þá átti sú stofnun engan
í viðtali sem Jónas Jónasson endur-
flutti í þætti sínum „Kæri þú“ í
útvarpinu nýlega talaði hann við
Helga Ingvarsson, fýrrverandi yfir-
lækni á Vífilsstöðum, skömmu eftir
að hann lét af störfum.
í þessu viðtali fór Helgi yfir þróum
berklaveiki hérlendis. Baráttan hófst
Churchill sagöi eitt sirm eitthvað á
þessa leiö: „Því lengra sem þú litur
aftur því framsýnni verður þú.“
sinn líka í víðri veröld. Þess ber að geta að
Oddur Olafsson yfirlæknir á Reykjalundi og
Helgi Ingvarsson yfirlæknir á Vífilsstöðum
höfðu báðir veikst af berklum á námsárunum
og þekktu því vandann frá öllum hliðum.
Þessar forvarnir skiluðu þeim árangri að
dauðsföllum af völdum berkla fækkaði úr 200
af 100 þúsund íbúum 1925-1930 í um það bil
50 af 100 þúsund um það leyti sem berklalyfin
Streptomycin 1947 og Isonaizid 1952 komu til
sögunnar. Þá og alla tíð síðan hafa íslendingar
verið fremstir meðal þjóða í berklavörnum og
telja verður vafasamt að annað eins forvarnar-
starf hafi veriö unnið hérlendis.
Það er full ástæða til að rifja þetta upp til að
minna á fortíðina. Churchill sagði eitt sinn
eitthvað á þessa leið: „Því lengra sem þú lítur
aftur því framsýnni verður þú.“
Á gigtarþingi í París fýrir næstum 20 árum
hlustaði ég á erindi heilbrigðishagfræðings.
Hann hélt því fram að hinar svonefndu þróuðu
þjóðir mundu ekki sætta sig við að láta stærri
sneið af þjóðarkökunni til heilbrigðismála en þá
var raunin. Þetta hefur að mestu gengið eftir.
Nú er svo komið víða um lönd að rætt er um
forgangsröðun, einkavæðingu, niðurskurð og
jafnvel að hætta við dýrar lækningar við vissan
aldur. Þarna ættu forvarnir að geta gert gagn.
Það er þekktur góður árangur forvarna gegn
hjarta- og æðasjúkdómum og einnig krabba-
meinum. Einn af hverjum fimm landsmönnum
fær gigt á lífsleiðinni. Þar hefur náðst árangur,
en þar má vafalaust gera betur. Nýjustu fréttir
frá sjúkraþjálfurum eru af músargigt. Hún
kemur af því að börn og unglingar sitja löngum
við tölvur og hreyfa ekkert nema hendina á
músinni, fá síðan gigt og þurfa þjálfun.
Baráttu gegn reykingum og ofdrykkju þekkja
allir, en þar má endalaust gera betur. Á sama
tíma og menn hérlendis tala sig hása um
aukið frelsi og fleiri vínútsölustaði er stærsta
heilsuvandamál Frakka biluð líffæri vegna
sídrykkju vína. Líffærin hafa ekki undan að
vinna úr þeim eðalvínum sem þeir láta í sig.
Stærsta heilbrigðisvandamál þessara svo-
nefndu menningarþjóða er reyndar ofneysla.
Einn ijórði íbúanna er alltof feitur, og meðal
þeirra vanþróuðu eru þeir sem hafa náð sér i
góðæri hreinlega að éta sig í hel.
Ofdrykkja gosdrykkja er þar stór þáttur og
þessu fylgir svo að hreyfa sig ekki eða geta
ekki hreyft sig. Til forvarna gegn þessum
ósköpum ætti að byrja að kenna börnum á
ungum aldri skaðsemi hverskonar ofneyslu og
fylgja því svo eftir til fullorðinsára.
I öllum forvörnum ætti Reykjalundur að geta
gegnt stóru hlutverki. Þar er meira en hálfrar
aldar reynsla í forvörnum og endurhæfingu
og vel menntað starfsfólk. Mannauður okkar
íslendinga á heilbrigðissviði er nefnilega
ótrúlega mikill. í læknatali frá 1984 eru
skráðir læknar 1193. Við lauslega athugun
hafa 90 af hverjum 100 þeirra lært erlendis
um lengri eða skemmri tíma og venjulega á
bestu háskólum eða sjúkrahúsum. Svipað er
vafalaust að segja um aðrar heilbrigðisstéttir.
Þetta fólk eigum við að virkja til forvarna og
ná þeim árangri, eins og í berklavörnum, að
verða fremstir meðal þjóða. Máltækið segir:
„Betra er heilt en vel gróið.“
Nýtt kjörorð Reykjalundar gæti þá hljóðað
þannig: „Styðjum fríska til forvarna."
Sveinn Indriðason
^5
Lunanasiúkdómar