Fréttatíminn - 09.07.2016, Side 14

14 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 9. júlí 2016
hringum síðar – og gæfa Ítala
var að hafa miklu meiri breidd auk
þess sem þeir voru að fá mikilvæga
leikmenn til baka úr meiðslum.
Ítalir gerðu því fimm breytingar
á byrjunarliðinu og Júgóslavar að-
eins eina – og unnu öruggan 2-0
sigur þar sem Gigi Riva var að-
alstjarnan, en hann hafði verið
meiddur í fyrri leiknum.
Gullöld Þjóðverja
Næstu þrír úrslitaleikir áttu eitt
sameiginlegt: Vestur-Þýskaland.
Óvænt jafntef li í Albaníu hafði
kostað þá sæti í fjórðungsúrslitun-
um 1968 en liðið var óstöðvandi
1972 og lék sér að Sovétmönn-
um í úrslitaleiknum í 3-0 sigri.
Franska blaðið L‘Equipe talaði um
fótbolta frá árinu 2000 og flestir
voru sammála um að þetta væru
langbestu Evrópumeistararnir
til þessa. Leikstíllinn var kallað-
ur Ramba Zamba fussball og það
voru þrjár súperstjörnur í liðinu;
Franz Beckenbauer sem var svo ró-
legur að hann spilaði fótboltaleiki
með hvíldarpúls, Gerd Müller
sem skoraði fleiri mörk en hann
lék landsleiki og gleymda stjarnan
Günter Netzer. Netzer var maður
mótsins – það mætti kannski kalla
hann George Best þýska boltans,
hann nennti varla að æfa en stjórn-
aði spilinu áreynslulaust þegar á
hólminn var komið. Netzer náði
sér hins vegar ekki á strik á HM
tveimur árum síðar og spilaði bara
einn leik – og þótt Þjóðverjar ynnu
titilinn þá voru það Hollendingar
sem allir elskuðu og skyndilega
var ramba-zambað flestum gleymt.
Evrópumótið 1976 reyndist svo
það dramatískasta í sögunni. All-
ir fjórir leikir lokakeppninnar
enduðu í framlengingu og Þjóð-
verjar virtust algerlega ódrep-
andi. Þeir lentu 2-0 undir á móti
Júgóslavíu en unnu 4-2 og svo lentu
þeir 2-0 undir á móti Tékkóslóvak-
íu en jöfnuðu og knúðu fram víta-
spyrnukeppni. Við erum flest vön
því að vítakeppni þýði sjálfkrafa
þýskan sigur – en sú hefð kom síð-
ar. Tékkinn Antonín Panenka skor-
aði sigurmarkið með frægasta víti
knattspyrnusögunnar, vítaspyrn-
utækni sem hefur verið kennd við
hann allar götur síðan. Þetta byrj-
aði allt með veðmálum. Panenka
var vanur að veðja um bjór eða
súkkulaði við markmanninn á æf-
ingavellinum – og hann tapaði ít-
rekað. Þangað til honum datt í hug
að gabba markmanninn með því
að skjóta í háum boga í mitt mark-
ið eftir að hann var búinn að skutla
sér – tækni sem hann fullkomn-
aði þessa sumarnótt í Belgrad.
Panenka var einn af fáum Tékkum
í liðinu, þetta var gullöld slóvakís-
ka fótboltans og þaðan voru 8 leik-
menn af 11, en samt fengu Tékkar
að erfa heiðurinn af þessum eina
titli Tékkóslóvakíu.
Vestur-Þjóðverjar endurheimtu
titilinn fjórum árum síðar, en
það er minni glans yfir þessum
hálf-gleymdu Evrópumeistur-
um frá 1980. Gömlu stjörnurnar
voru flestar hættar og Karl-Heinz
Rumenigge og Bernd Schuster
voru nýstirnin – Rumenigge átti
eftir að vera helsta stjarna þýska
boltans næstu árin en Schuster var
hins vegar andlegur arftaki Günt-
er Netzer. Hann var besti mað-
ur keppninnar – en spilaði svo
aldrei aftur á stórmóti eftir deil-
ur við þjálfara, leikmenn og þýska
knattspyrnusambandið. Liðið
var þó ekki nærri því jafn sterkt
og áður og náði aðeins að tryggja
sér 2-1 sigur á spútnikliði Belga á
lokamínútunum. Úrslitaleikurinn
skipti þó jafnvel meira máli fyrir
Belga – þeir voru hálfgerðir ný-
græðingar á stórmótum og mark-
vörðurinn frægi Jean-Marie Pfaff
sagði seinna: „Fyrir EM 1980 vor-
um við amatörar.“ En það gjör-
breytist og Belgar voru fastagestir
á stórmótum næstu tuttugu árin.
Michel og Marco sigra Evrópu
Evrópukeppnin hefur alið af sér
ófáar stjörnur en engar hafa átt
heilu mótin með húð og hári eins
og Michel Platini og Marco van
Basten árin 1984 og 1988. Það voru
samt engar skussar með þeim í
liði. Franska liðið státaði af gullna
ferhyrningnum í miðjunni – þeim
Alain Giresse, Luis Fernández,
Jean Tigana og Platini sjálfum –
en þegar miðjumaður skorar níu
mörk í fimm leikjum þá er óhætt
að nota hástemmd lýsingarorð.
Dramað var mest í undanúrslitun-
um og úrslitaleiksins gegn Spán-
verjum er aðallega minnst fyrir
klaufaskap spænska markvarðar-
ins Arconada þegar Platini skoraði
fyrra markið í 2-0 sigri.
Fjórum árum síðar unnu Hol-
lendingar sinn fyrsta titil – og þótt
það kæmi lítið á óvart bjuggust
flestir við að þetta yrði mótið hans
Ruud Gullit. Og Gullit var þræl-
góður á mótinu – en þeir töpuðu
þó opnunarleiknum gegn Sovét-
mönnum. Þá var Marco van Basten
á bekknum, enda hafði hann ver-
ið meiddur mestallan veturinn –
og var heldur ekki ennþá orðin sú
stórstjarna sem við munum í dag.
En það breyttist fljótt, þrenna gegn
Englendingum og mark þegar þeir
náðu fram hefndum gegn Þjóð-
verjum í undanúrslitunum þýddi
að þeir mættu Sovétmönnum aft-
ur í úrslitaleiknum. Þar mættust
tveir guðfeður – Rinus Michels,
guðfaðir hollenska total football
skólans, var aftur orðinn lands-
liðsþjálfari og Valeri Lobanovsky,
hugsuðurinn á bak við veldi Dyna-
mo Kiev, stjórnaði Sovétmönnum.
Þeir mættu í raun til leiks með
hálf-úkraínskt landslið, eftir á að
hyggja, en sjö Úkraínumenn, tveir
Rússar og tveir Hvít-Rússar byrj-
uðu úrslitaleikinn. En ómögulegt
galdramark van Basten tryggði
Hollendingum 2-0 sigur, skömmu
eftir að Sovétmenn höfðu misnot-
að víti.
Öskubuskuævintýri og gullmörk
Þjóðverjar snéru aftur í úrslitaleik-
inn 1992 – í fyrsta skipti sem sam-
einað Þýskaland – en það dugði
ekki til þess að stoppa danska
Öskubuskuævintýrið. Danir höfðu
komist á EM bakdyramegin eftir
að Júgóslavíu var hent út vegna
borgarastyrjaldar, þeir höfðu kom-
ist naumlega upp úr riðlakeppn-
inni og lifðu af undanúrslitaleik-
inn gegn Hollendingum á einhvern
ótrúlegan hátt – þar sem hálft
danska liðið virtist vera að spila
framlenginguna í gegnum krampa.
En þegar í úrslitaleikinn var komið
var eins og Þjóðverjar hefðu sætt
sig við að það væri þegar búið að
skrifa handritið – og 2-0 sigur Dana
var furðu þægilegur á endanum.
Það leit svo út fyrir að Þjóðverjar
ætluðu að tapa aftur fyrir spútnik-
um fjórum árum síðar – ungu og
upprennandi tékknesku liði sem
enginn hafði búist við neinu af. En
þegar tuttugu mínútur voru eftir
kom Olivier Bierhoff inn á, fram-
herji sem hafði ekki náð neinni
fótfestu í Bundesligunni áður en
hann varð aðalmarkaskorari Udi-
nese á Ítalíu. Hann jafnaði fljótlega
og skoraði svo gullmark á fimmtu
mínútu framlengingar.
Gullmörkin voru skammlíf og
umdeild tilraun til þess að lífga
upp á framlengingar – þar sem
það dugði til sigurs að skora fyrsta
markið í framlengingunni. Þá
var einfaldlega flautað af. Frakk-
ar unnu líka á gullmarki fjórum
árum síðar í 2-1 sigri á Ítölum og
urðu þar með aðeins annað liðið
á eftir Þjóðverjum til þess að vera
bæði heims- og Evrópumeistarar
í einu.
Næsta Evrópumót fór fram í
Portúgal og gullaldarlið Portú-
gala, sem hafði bæst liðsauki í
ungum Cristiano Ronaldo, ætlaði
sér mikla hluti en tapaði óvænt
fyrir Grikkjum í opnunarleiknum.
Það virtist þó ekki ætla að koma
að sök, þar sem þeir rifu sig upp
og marseruðu nokkuð örugglega
í úrslitaleikinn – þar sem Grikkir
biðu þeirra á ný. Grikkland hafði
aldrei unnið nein afrek á fótbolta-
vellinum áður og landsliðsmenn
þess höfðu verið niðurlægðir á
HM tíu árum áður – markatalan þá
var 0-10. En í útsláttarkeppninni
2004 tókst engum að skora gegn
fjölmennri grískri vörninni, ekki
Evrópumeisturum Frakka, ekki
Tékkum, líklega besta liði keppn-
innar, og ekki heldur Portúgölum,
sem töpuðu úrslitaleiknum 1-0.
Flestum sparkunnendum er
svo vafalaust í fersku minni gulla-
ldarlið Spánverja, sem urðu fyrst-
ir allra til að verja Evrópumeist-
aratitilinn og voru raunar ekki í
neinum vandræðum í úrslitaleikj-
unum tveimur. Fernando Torres
skoraði eina markið gegn Þjóðverj-
um 2008 en sigurinn var miklu ör-
uggari en þær tölur gáfu til kynna.
Svo slátruðu þeir Ítölum 4-0 fyr-
ir fjórum árum. En þeir ná ekki
að verja titilinn – og núna bíðum
við bara eftir að sjá arftaka þeirra
krýnda. Vonandi eftir skemmti-
legan og dramatískan fótboltaleik.
Stjörnurnar Marco Van Basten og Michel Platini voru yfirburðamenn á Evrópumótum níunda áratugarins, sem skilaði þjóðum þeirra sínum fyrsta titli.
Evrópukeppnin hefur alið af sér ófáar
stjörnur en engar hafa átt heilu mótin
með húð og hári eins og Michel Platini
og Marco van Basten árin 1984 og 1988.