Fréttatíminn - 13.01.2017, Blaðsíða 12

12 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 13. janúar 2017
Ísland gekk lengst allra landa í okkar heimshluta í
að lækka skatta á fjármagnstekjur. Skatturinn var
lækkaður fyrr og meira en í öðrum löndum. Áhrif
nýfrjálshyggjunnar urðu hér því meiri. En öfugt
við kenningu þessarar hugmyndastefnu dró ekki
úr skattaundanskotum eða fjárflótta út úr kerfinu.
Þvert á móti fluttu íslenskir fjármagnseigendur
fé sitt í meira mæli til aflandssvæða en auðfólk
annarra landa.
Saga Íslands á árunum fyrir Hrun er í raun afsönnun á
helstu kenningum nýfrjálshyggjunnar. Kenningin var
sú að lægri skattar myndu auka skattheimtu, efla efna-
hagslífið, draga úr skattaundanskotum og girða fyrir
fjárflótta. Þrátt fyrir að íslensk stjórnvöld hafi gengið
lengra í að lækka skatta á fjármagn varð fjárflótti ís-
lensks auðfólks slíkur á árunum fyrir Hrun að þegar
það reið yfir helmingaðist verðgildi íslensku krónunn-
ar með þeim afleiðingum að kaupmáttur almennings
stórskaðaðist. Þegar upplýsingar úr Panamaskjölun-
um lágu fyrir kom í ljós að íslenskir auðmenn voru
miklum mun líklegri en auðfólk annarra landa til að
fela fé sitt í skattaskjólum og að skattaundanskot var
víðtækara vandamál á Íslandi en annars staðar í okk-
ar heimshluta.
Fyrirmynd nýfrjálshyggjunnar
Þróun skatta á fjármagnstekjur dregur vel fram hversu
mikil áhrif hugmyndir nýfrjálshyggjunnar höfðu á Ís-
landi. Þótt þessi stefna hafi dregið úr skattheimtu á
fyrirtæki og fjármagn víða um var hvergi jafn hart
gengið fram og á Íslandi. Fjármagnstekjuskatturinn
var höggvinn niður í 10 prósent seint á síðustu öld og
var haldið þar fram yfir Hrun. Þetta var miklum mun
lægri skattprósenta en innheimt var annars staðar. Ís-
lensk stjórnvöld fóru því óhikað eftir kennisetningum
nýfrjálshyggjunnar, lækkuðu skattinn fyrr og meira en
nokkur önnur stjórnvöld.
Í upphafi aldarinnar var meðalskattprósenta aðildar-
ríkja OECD tæp 36 prósent. Þegar Hrunið reið yfir 2008
hafði þetta meðaltal lækkað niður í 28 prósent. Í upp-
hafi aldarinnar var skattprósentan í OECD ríkjunum
því vel rúmlega þrisvar sinnum hærri en á Íslandi og
við Hrunið tæplega þrisvar sinnum hærri. Ísland skar
sig því algjörlega frá öðrum löndum OECD. Íslensk
stjórnvöld vildu gera landið að fyrirmyndarríki ný-
frjálshyggjunnar.
Heill spítali á einu ári
Fjármagnstekjur voru gríðarháar hér á árunum fyrir
Hrun, mikið til út af uppblásnum og tilhæfulausum
hagnaði bólufyrirtækja. Skattstofn fjármagnstekju-
skatts einstaklinga fór hæst í 423 milljarða króna á
núvirði árið 2007. Mismunurinn á fjármagnstekju-
skatti á Íslandi og meðaltals Norðurlandanna það árið
hefði fært um 94 milljörðum meira í ríkissjóð. Skatta-
afsláttur íslenskra stjórnvalda, ef svo mætti kalla mis-
muninn skattheimtu hér og í helstu nágrannalöndum,
nam samkvæmt því á einu ári eins og einum nýjum
Landspítala.
Það má því fullyrða að engin frávik frá stefnu ríkis-
valdsins í okkar heimshluta hafi haft jafn afdrifaríkar
afleiðingar og lækkun skatta á fjármagn og fyrirtæki.
Eitt er hversu mikið af bóluhagkerfinu sneiddi fram
hjá skattheimtu. Hitt er að minnkandi skattheimta af
fyrirtækjum og fjármagni jók bæði ójafnvægi í samfé-
laginu, gróf undan tekjuöflun ríkisins og skaðaði þar
með velferðarkerfið.
Það er ómögulegt til lengdar fyrir Íslendinga að
halda hér uppi velferðarkerfi, líku því sem tíðkast í
okkar heimshluta, en ætla eftir sem áður að innheimta
til þess mun lægri tekjur af fyrirtækjum og fjármagni.
Ef skattheimta af fyrirtækjum og fjármagni er lægra
en annars staðar verður annað hvort að innheimta
hærri skatt af einstaklingum eða draga úr þjónustu
velferðarkerfisins. | gse
Skattprósenta fjármagnstekjuskatts í löndum norðvestur Evrópu frá 2000 til 2016 samkvæmt upplýsingum OECD.
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
2000 2016
Eftir að íslensk stjórnvöld lækkuðu fjár-
magnstekjuskatt undir lok síðustu aldar var
þessi skattur lægri á Íslandi en á nokkru byggðu
bóli, þar sem skatturinn var á annað borð
innheimtur. Um aldamótin var fjármagnstekju-
skattur á Íslandi 10 prósent á sama tíma og
hann var 36 prósent að meðaltali í aðildar-
ríkjum OECD og 32 prósent að meðaltali á
Norðurlöndum. Og þótt áhrif nýfrjálshyggjunnar
hafi dregið skattprósentu fjármagnstekjuskatts
niður í öðrum löndum þegar leið að Hruni þá
var það enn svo 2008 að ekkert land innheimti
lægri skatt af fjármagnstekjum en Ísland. Þá var
meðaltal Norðurlanda enn vel yfir 30 prósent-
um, 32,8 prósent, en meðaltal OECD-ríkjanna
hafði lækkað niður í 28 prósent. Þá var fjár-
magnstekjuskattur á Íslandi 10 prósent. Í dag er
fjármagnsskattur aðeins lægri í Grikklandi og
Lettlandi, sem ekki innheimtu sérstakan fjár-
magnstekjuskatt áður, og Tékklandi, Ungverja-
landi og Póllandi. Þessi skattur hvergi lægri en á
Íslandi í okkar næsta nágrenni.
Lægsti fjármagnstekjuskattur í heimi
Gríðarlegur skattaafsláttur til fjármagnseigenda
Í tíð Halldórs Ásgrímssonar
virkaði Framsóknarflokk-
urinn ekki sem mótvægi við
nýfrjálshyggjuhugmyndir
Sjálfstæðismanna. Þvert á
móti. Í stuttri forsætisráð-
herratíð Halldórs skipaði
hann nefnd undir forystu
Sigurðar Einarssonar, stjórn-
arformanns Kaupþings, sem
leggja átti fram tillögur um
hvernig mætti ganga enn
lengra í að létta álögum af
fyrirtækjum og fjármagni.
Markmiðið var að breyta
Íslandi í skattaparadís fyrr
hina auðugu og ríku.
Það var í valdatíð Davíðs
Oddssonar sem mestar
umbyltingar urðu á skatt-
kerfinu í átt að hugmynd-
um nýfrjálshyggjunnar. Fyr-
irtækjaskattur var færður
niður í það allra lægsta
í okkar heimshluta og
fjármagnstekjuskattur var
lækkaður niður fyrir það
sem þekktist í heiminum.
Engin þjóð innheimti jafn
lítinn skatt af fjármagni og
Íslendingar.
Þegar bólan blés út fóru þess-
ar fjárhæðir allt upp í 119 milljarða
króna á núvirði. Að sjálfsögðu var
engin innistæða fyrir hagnaði banka
og annarra fyrirtækja né arðgreiðsl-
um til eigenda. Eftir sem áður drógu
eigendurnir þessa fjármuni til sín.
Og góður hluti þeirra var fluttur í
skattaskjól.
Afsönnun kenninganna
Öfugt við það sem haldið hafði verið
fram héldust í hendur miklar skatta-
lækkanir og vaxandi skattaundan-
skot. Á Íslandi gerðist það að því
lægri sem skatturinn var því taum-
lausari varð fjármagnsflutningur-
inn til aflandseyja. Og þar með
skattaundanskotin. Kenningin um
að lægri skattar myndu draga úr
skattsvikum féll á Íslandi.
Vegna smæðar hagkerfisins magn-
aðist skaðinn af þessari skattastefnu
við fjármagnsflutninginn út úr kerf-
inu. Þegar bólan sprakk hafði ís-
lenskt auðfólk flutt gríðarlegar fjár-
hæðir út úr krónuhagkerfinu. Það
jók mjög á vandann og ýtti enn
frekar undir fall krónunnar. Geng-
isfallið leiddi til kjaraskerðingar al-
mennings, skaða sem meta má á
mörg hundruð milljarða króna.
Saga Íslands á þessari öld er því
klár afsönnun þeirra kenninga ný-
frjálshyggjunnar sem lágu til grund-
vallar lækkun á sköttum á fyrirtæki
og fjármagn. Þær leiddu ekki til
minni skattaundanskota, þær leiddu
ekki til aukinni tekna og þær leiddu
ekki til þess að fjármunir héldust
frekar innan kerfisins.
Bleiki fílinn
Þrátt fyrir hvaða áhrif breytingarn-
ar á skattkerfinu höfðu á rekstur
ríkissjóðs á Íslandi og samfélagið
allt, hefur stjórnmálaumræðan frá
Hruni að litlu leyti snúist um að færa
kerfið til fyrra horfs og nær því sem
tíðkast í nágrannalöndunum. Jafn-
vel þótt kosningabaráttan hafi að
miklu leyti snúist um eflingu heil-
brigðiskerfisins og uppbyggingu inn-
viða veigruðu flokkarnir sér við að
ræða tekjuöflunarkerfið. Þeir flokkar
sem vildu hækka veiðileyfagjöld létu
sem það, og aðrar kerfisbreytingar,
kynnu að skila inn nægum tekjum til
að standa undir væntingum lands-
manna um uppbyggingu velferðar-
kerfisins. Ekki var rætt um þann
viðvarandi skattaafslátt sem íslensk
fyrirtæki og fjármagnseigendur
njóta í samanburði við önnur lönd.
Helst mátt skilja á stjórnmálafólk-
inu að Íslendingum myndi takast að
halda uppi norrænu velferðarkerfi
fyrir almenning en nýfrjálshyggju
skattkerfi fyrir fyrirtæki og efnafólk.
Í stjórnarmyndunarviðræðunum
virtist enginn flokkur, nema Vinstri
græn, vera undirbúin undir við-
ræður um tekjur. Niðurstaðan varð
stjórn um óbreytt skattkerfi. Þegar
á reyndi völdu stjórnmálaflokkarnir
frekar að standa vörð um hagsmuni
fyrirtækja- og fjármagnseigenda en
almennings.
Miðað við 2 fullorðna og 2 börn (2-12 ára)
Ferðatímabil: 21.- 29.júní 2017
Hálft fæði innifalið

Salou
Palas Pineda ****

114.500 kr.Frá:
Miðað við 2 fullorðna og 2 börn (2-12 ára)
Ferðatímabil: 6.-13. maí 2017

Tenerife
Gran Oasis ****
77.500 kr.Frá:
Miðað við 2 fullorðna og 2 börn (2-12 ára)
Ferðatímbil: 10.-18. júlí 2017
Hálft fæði innifalið
Salou
Dorada Palace ****

115.500 kr.Frá:
Sól og sumar hjá Gaman Ferðum
GAMAN
Í SÓLINNI!
Innifalið í verði er flug, skattar, gisting í 7 nætur, 20 kg taska
og 10 kg handfarangur - sjá nánar á gaman.is
Miðað við 2 fullorðna og 2 börn (2-12 ára)
Ferðatímabil: 20.-27. maí 2017
Hálft fæði innifalið

Tenerife
Fanabe ****

93.900 kr.Frá: