Fréttatíminn - 20.01.2017, Blaðsíða 22

22 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 20. janúar 2017
Mexíkóska byltingin (1910)
Einræðisherranum Porfirio Díaz er
steypt af stóli. Hann var hliðholl-
ur Bandaríkjunum og opinn fyrir
fjárfestingum þaðan. Francisco
(Pancho) Villa og Emiliano Zapata
leiða byltingaröflin í norður- og
suðurhluta Mexíkó. Í norðri fara
bardagar fram svo nærri landa-
mærunum að bandarískir borgar-
ar geta fylgst með. Rósturnar reka
hátt í milljón Mexíkóa á flótta aust-
ur yfir landamærin.
Villa fer í víking (1916)
Byltingarleiðtoginn Pancho Villa
sendir hóp hundrað manna sem
ráðast á bæinn Columbus í Nýju
Mexíkó. Þeir ráðast á banda-
rískt riddaraherfylki, drepa átján
Bandaríkjamenn, brenna miðbæ-
inn og stela hestum, ösnum og
hergögnum. Wodrow Wilson for-
seti lætur gera út leiðangur til að
ná Villa sunnan landamæranna,
en það ber ekki árangur. Fyrir for-
setakosningar í Mexíkó árið 1923,
þar sem Villa ætlar sér í fram-
Stríðið gegn
eiturlyfjum
Síðasta áratuginn eða svo hefur
aðaláhersla mexíkóskra yfir-
valda í stríðinu gegn eiturlyfjum
verið að draga úr ofbeldisglæp-
um sem tengjast eiturlyfjasmygli.
Það hefur gengið upp og ofan, en
morðtíðni hefur sveiflast nokk-
uð. Glæpagengjum landsins hefur
vaxið mjög fiskur um hrygg eftir
að kólumbísku Cali og Medellín
glæpasamtökin drógust saman á
tíunda áratugnum. Landamæra-
borgir eins og Ciudad Juárez eru
taldar meðal hættulegustu borga
í heimi. Sem dæmi má nefna að
13 þúsund manns voru myrtir í
borginni árið 2011 en þar búa 1300
þúsund íbúar.
Árið 2007 var talið að 90 pró-
sent alls kókaíns sem kemur á
markaðinn í Bandaríkjunum komi
frá Mexíkó. Mikla athygli vakti í
fyrra þegar Joaquin „El Chapo“
Guzman, höfuðpaur Sinaloa geng-
isins, var handtekinn og færður í
bandarískt fangelsi. Engu að síð-
ur má líkja baráttunni við glímu
við marghöfða snák, þegar eitt
höfuðið er höggvið af spretta hin
upp til að berjast um yfirráð, með
tilheyrandi ofbeldi og blóðsútell-
ingum.
Mannfallið á undanförnum árum
hefur verið gríðarlegt. Fórnarlömb
stríðsins skipta tugum þúsunda á
síðasta áratug.
Eiturlyfjabaróninn El Chapo í haldi
mexíkóskra lögreglumanna í fyrra.
Hann hafði þá þegar verið hand-
samaður tvisvar áður. Ráðgert er
að flytja hann í bandarískt fangelsi
síðar á árinu.
Pancho Villa og menn hans.
boð, er hann hins vegar ráðinn af
dögum af pólitískum andstæðingi
sínum.
Stjórnarskrá (1917)
Ný stjórnarskrá samþykkt í Mexíkó
sem verður fyrirmynd stjórnar-
skrá bæði í Weimar lýðveldinu
árið 1919 og í Rússlandi 1918.
Lífseigt stjórnmálaafl (1929)
Byltingarflokkurinn PRI (Partido
Revolucionario Institucional)
stofnaður en hann stýrir landinu
næstu 70 árin.
Innflytjendur og kreppa (1921-1933)
Bandaríkjamenn fara að stemma
stigu við flæði flóttamanna, bæði
að sunnan og frá Austur-Evrópu,
en vegna hagsmuna landbúnað-
arins er litið fram hjá mexíkósku
vinnuafli. Árið 1930 eru sam-
kvæmt manntali 600 þúsund
mexíkóskir innflytjendur í Banda-
ríkjunum, aðeins 5 prósent vinnu-
aflsins sem kemur að utan.
Í kreppunni miklu á fjórða ára-
tugnum fer allt á flot og Banda-
ríkjamenn upplifa sig í samkeppni
við Mexíkóa um störf sem ekki eru
á hverju strái. Fjölmörgum Mexík-
óum er gert að snúa til baka til
heimalandsins eða ákveða að fara
af fúsum vilja.
Samhliða New Deal stefnu
sinni tekur Franklin Roosevelt
forseti upp stefnu um „góðan
granna.“ Þar segjast Bandarík-
in ætla að halda að sér höndum í
aðkomu sinni að málefnum landa
í latnesku Ameríku. Það dugir
skammt.
Bracero áætlunin (1942)
Eftir að Bandaríkin dragast inn
í seinni heimsstyrjöldina eftir
Pearl Harbour árásina gera löndin
með sér samning um vinnuafl, en
mikill skortur er á því í Banda-
ríkjunum vegna stríðsins. Laun,
aðbúnaður og læknisaðstoð fyrir
mexíkóska verkamenn eru meðal
samningsatriða en gagnrýnendur
halda því fram að arðrán Banda-
ríkjanna á mexíkóskum verka-
lýð sé þannig lögleitt. Kerfinu er
viðhaldið allt fram til ársins 1964.
Wetback aðgerðin (1954)
Eisenhower forseti setur á fót
Wetback aðgerðina í samvinnu við
yfirvöld í Mexíkó. Hún snýst um
að flytja ólöglega innflytjendur
frá Bandaríkjunum og suður fyrir
landamærin. Landamæraverðir
safna saman mexíkóskum innflytj-
endum sem síðan eru sendir úr
landi, djúpt inn í Mexíkó.
Aðgerðirnar eru gríðarlega um-
fangsmiklar. Um milljón handtök-
ur eru gerðar og Mexíkóar flytja
suður á bóginn í hundraða þús-
unda tali. Brot eru einnig framin
á nokkur hundruð bandarískum
borgurum sem fluttir eru ólöglega
suður á bóginn.
Ólympíuleikar og fjöldamorð
(1968)
Ólympíuleikarnir eru haldnir í
Mexíkóborg í skugga fjöldamorða
sem öryggissveitir fremja í mið-
borginni á Tlatelolco torgi. Þar
er aukinni misskiptingu auðs í
landinu mótmælt en atburðirnir
tengjast líka pólitískri valdabar-
áttu í landinu. Tölur um fallna eru
enn á reiki en af mörgum talið
líklegt að bandaríska leyniþjónust-
an hafi vitað af aðgerðunum fyrir
fram.
Stríð gegn eiturlyfjum (1969)
Nixon forseti lýsir því yfir að stríð
gegn eiturlyfjum sé hafið. Stefnt er
að 100 prósent leit á einstakling-
um og bifreiðum við landamær-
in, en fljótlega er dregið úr þeirri
kröfu. Segja má að stríðið standi
enn.
NAFTA samningar (1994)
Með aukinni milliríkjaverslun á
níunda áratugnum tekur Mexíkó
upp opnara viðskiptaumhverfi.
Dregið er úr regluverki og iðnað-
ur í ríkiseigu einkavæddur. Með
NAFTA tolla- og viðskipta samn-
ingnum taka ríkin tvö upp ýmis
konar samstarf á sviði herþjálfun-
ar, viðskipta og eftirlits á landa-
mærunum. Fljótlega rísa upp
skæruliðar í Mexíkó sem berjast
gegn alþjóðavæðingunni og telja
þjóð sína tapa á öllu saman.
Samhliða sker Clinton stjórnin
upp herör gegn glæpum á landa-
mærunum og undir lok kjörtíma
síns semur forsetinn bandaríski
um sameiginlegar aðgerðir þjóð-
anna í þeim efnum.
Hryðjuverk (2001)
Í kjölfar hryðjuverkanna 11. sept-
ember er landamæraeftirlit hert
mjög á fyrsta áratug aldarinn-
ar. Eftirlitið þýðir einkum að
mexíkóskir verkamenn, sem eru
ólöglega í Bandaríkjunum, draga
úr reglulegum ferðum til heima-
landsins og halda frekar til norðan
landamæranna af ótta við eft-
irlitið.
Eiturlyfjabaráttan hert (2006-2010)
Calderon, forseti Mexíkó, legg-
ur aukna áherslu á baráttuna við
glæpasamtök um allt landið og
stofnar nýja alríkislögreglu, með
takmörkuðum árangri. Morð-
tíðni sem tengd er glæpum á
landamærasvæðum nær nýjum
hæðum í kjölfarið.
Hillary Clinton, utanríkisráð-
herra Obama, kemur á nýju sam-
starfsverkefni þjóðanna sem hefur
ekki bara að markmiði að auka
löggæslu heldur bæta félags- og
efnahagslegar aðstæður fólks á
landamærasvæðunum.
Donald Trump (2017)
Eftir að hafa meðal annars lofað
nýjum vegg í kosningabaráttu
sinni, til að aðskilja ríkin tvö á
landamærunum, tekur Donald
Trump við embætti forseta Banda-
ríkjanna. Nú þegar eru ýmsar
girðingar og veggir til staðar, en
Trump ætlar að láta byggja ramm-
gerðan vegg og senda reikninginn
til yfirvalda í Mexíkóborg. Forseti
Mexíkó, Enrique Peña Nieto, telur
hugmyndina fjarstæðukennda.
APOTEK KITCHEN+BAR Austurstræti 16 apotek.is
GERÐU
VEL VIÐ
BÓNDANN!
FORRÉTTIR
BLEIKJA Á SALTBLOKK FRÁ HIMALAYA
Hægelduð bleikja, yuzu mayo, truŒu mayo,
stökkt quinoa, epli
NAUTARIF
24ra tíma hægelduð nautarif, reyktur Ísbúi,
gulrætur, karsi
AÐALRÉTTUR
KOLAGRILLUÐ NAUTALUND
Jarðskokka og hvítsúkkulaði-purée, steiktar næpur
með sveskjum og heslihnetum, bjór-hollandaise
EFTIRRÉTTUR
BÓNDASÆLA
Súkkulaði-marengsbotn, möndlumulningur,
mangóhlaup og mjólkursúkkulaði-pralínmousse
4ra rétta
bóndadagsseðill
8.500 kr.
Borðapantanir
í síma 551 0011
Aðeins framreitt fyrir allt borðið.