Fréttatíminn - 21.01.2017, Blaðsíða 6

6 | FRÉTTATÍMINN | Laugardagur 21. janúar 2017
Norðmenn eru hættir að gefa út
laxeldisleyfi vegna umhverfis-
áhrifa eldisins en Íslendingar eru
stórhuga í uppbyggingu laxeldis.
Norsk blaðakona, sem hefur
skrifað bók um laxeldið, segir að
Ísland eigi að nota Noreg sem víti
til varnaðar. Íslendingar stefna á
margföldun á framleiðslu á laxi
á meðan Norðmenn eru byrjaðir
að leita að öðrum framleiðsluað-
ferðum. Er laxeldið næsta álið á
Íslandi, atvinnugreinin sem á að
bjarga landsbyggðinni?
Ingi F. Vilhjálmsson
ingi@frettatiminn.is
Á eyjunni Lovund í Nordland-fylki
í Noregi hefur íbúafjöldinn aukist
um þriðjung frá árinu 2000 vegna
laxeldisins sem þar er stundað. Í
þorpinu á eyjunni búa nú 473 íbú-
ar en fyrir tíma laxeldisins í byrj-
un áttunda áratugarins var íbúa-
fjöldinn kominn niður í 230. Síðan
þá hefur íbúafjöldinn vaxið og vax-
ið vegna laxeldisins sem fyrirtækið
Nova Sea stendur fyrir í þorpinu.
Framleiðslan nemur 150 til 230
tonnum á dag og síðastliðin ár hef-
ur ríkt góðæri í þorpinu: Allir 290
starfsmennirnir fengu rúmlega
1300 þúsund króna bónus í fyrra
og hluthafarnir í Nova Sea greiddu
sér vel á annan milljarð króna í arð.
Einn af eigendunum, Hans Petter
Melands, segir í bók norsku blaða-
konunnar Kjersti Sandvik, Und-
er overflaten: En skitten histor-
ie om det norske lakseeventyret,
um laxeldið í Noregi að markmiðið
snúist ekki um peninga. „Það var
aldrei nokkurt markmið hjá okkur
að verða ríkir. […] Það mikilvæg-
asta var að halda eyjunni í byggð.
Laxapeningarnir á Lovund eiga að
renna til baka til samfélagsins hér
og til þeirra sem búa á eyjunni.“
Bókin kom út í fyrravor og vakti
talsverða athygli þar sem um er
að ræða ítarlega greiningu á „lax-
eldisævintýrinu“ í Noregi eins og
Kjersti kallar það.
Lovund og Tálknafjörður
Samfélagslegu áhrifin af þessari
stefnu Nova Sea eru þau að ungt
fólk kemur til eyjunnar til að vinna
og búa, samkvæmt því sem stend-
ur í bók Kjersti. „Íbúarnir á Lovund
eru ungir. Leikskólinn er að verða
of lítill, það sama á við um barna-
og gagnfræðaskólann. Síðustu
árin hefur búið fólk af 12 til 15 mis-
munandi þjóðernum á eynni. Hér
standa engin hús auð, það er hús-
næðisskortur og íbúðakjarni hefur
verið byggður á litlu eyjunni. Ný
fúnkishús úr síberísku lerki standa
alveg við sjávarkambinn. Það er
Nova Sea sem sér um að redda hús-
næði fyrir starfsmenn sína.“
Ísland hefur auðvitað glímt við
fólksfækkun á landsbyggðinni í
áratugi og hafa tilraunir til að snúa
þeirri þróun við og halda smábæj-
um og þorpum í byggð almennt séð
ekki skilað miklum árangri. Í sam-
anburði við þorp eins og Tálkna-
fjörð á Vestfjörðum, þar sem fyrir-
huguð er margföldun á framleiðslu
á eldislaxi upp í tugþúsundir tonna,
er þessi þróun í Lovund gerólík.
Íbúafjöldinn á Tálknafirði hefur
minnkað stöðugt, meðal annars
vegna sölu á kvóta stærsta út-
gerðarfyrirtækisins í þorpinu, og
er nú kominn vel niður fyrir 300.
Eins og skólastjóri grunnskólans á
Tálknafirði, Helga Birna Berthel-
sen, sagði við Fréttatímann fyrir
skömmu: „Yngstu börnin í þorpinu
eru fædd árið 2014 og eru því rúm-
lega tveggja ára. Það er ekki vitað
til þess að nein kona í bænum sé
ólétt þannig að okkur fækkar rosa-
lega hratt. Þarna er tveggja ára gat
í skólanum hjá okkur því það er
Norska ævintýrið sem á
að bjarga bæjum Íslands
Sér samfélags-
breytingar út um
gluggann sinn
Víkingur Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Arnarlax á Bíldudal,
segir að samfélagslegu áhrifin
af laxeldinu séu nú þegar orðin
talsverð á sunnanverðum Vest-
fjörðum. 110 starfsmenn vinna hjá
Arnarlaxi á Bíldudal, Tálknafirði
og Patreksfirði.
Hann segist ekki þurfa að gera
annað en að líta út um gluggann
á skrifstofunni sinni. „Á þessum
stöðum þar sem er fiskeldi í gangi,
bæði í þorpum hér á Íslandi og
annars staðar, er fjölgun á barna-
fólki, það er fjölgun í barnaskólun-
um og svo framvegis. Á Bíldudal
og Patreksfirði er þetta augljóst:
Fjölgun íbúa, hærra húsnæðis-
verð, tekjur sveitarfélagsins hafa
aukist. […] Ef ég horfi hérna út um
gluggann minn sé ég flutningabíla
sem eru í eigu nýs fyrirtækis sem
ungur maður stofnaði hérna til að
keyra lax úr bænum. Þetta skap-
ar líka afleidd störf því fyrirtæki
verða til sem vinna fyrir laxeldis-
fyrirtækin. Þetta eru bara jákvæð
áhrif sem ég get séð út um glugg-
ann: Það er verið að lesta bílana
með laxi og svo verður laxinn bara
keyrður í burtu í kvöld.“
Víkingur segir að auk þess sé
miklu meiri trú á samfélaginu á
sunnanverðum Vestfjörðum en
fyrir nokkrum árum. „Þetta er
svæði sem búið var að afskrifa.“
Aðspurður um hvað honum
finnist um byggðarökin fyrir mik-
ilvægi laxeldis segir hann að á
endanum þá snúist þetta bara um
það hvort laxeldið gangi vel eða
ekki, en ekki hvar það sé stundað.
„Ég held að við þurfum aðeins að
taka umræðuna um laxeldið á vit-
rænt stig. Það gengur vel að reka
þessi fyrirtæki; fjárfestar eru ekki
að leggja peninga í laxeldið út af
byggðasjónarmiðum og til að hafa
atvinnu úti á landi. Þetta skapar
störf, þetta skapar fjölbreytt störf
og þetta skapar störf sem krefjast
alls kyns menntunar. Og svo er
eitt í þessu sem er afar skemmti-
legt: Þetta skapar bæði karla- og
kvennastörf.“
Aðspurður um hvað hann telji
raunhæft að hægt sé að framleiða
mikið af laxi á Íslandi segist hann
ekki telja við hæfi að nefna tölur.
„Ég vil ekkert vera að blása það
út sem hægt er að gera í laxeldi
á Íslandi. Það er fullt af leyfum
sem verið er að sækja um en það
er ekki víst að það verði allt að
veruleika. Hafrannsóknarstofnun
á eftir að greina burðarþol fjarða
og það þarf að vinna þetta með
eftirlitsstofnunum.“
Arnarlax stefnir á 30 til 40 þús-
und tonna framleiðslu á eldislaxi,
þar með 10 þúsund tonn í Ísa-
fjarðardjúpi sem og framleiðslu-
aukningu í Arnarfirði og á sunnan-
verðum Vestfjörðum.
Mynd | Janus Traustason
Björt Ólafsdóttir umhverfisráðherra vill fara varlega í sakirnar í uppbyggingu
laxeldis á Íslandi. Myndin er frá Bíldudal á Vestjförðum þar sem nú þegar er
talsvert laxeldi.
Víkingur Gunnarsson, fram-
kvæmdastjóri Fjarðalax, segir að
samfélagslegu áhrifin af laxeldinu
leyni sér ekki á Bíldudal. Hann sést
hér við flutningabíl með eldislaxi í
kössum sem verið var að flytja frá
Bíldudal á fimmtudaginn.
Sími 412 2500 - sala@murbudin.is - www.murbudin.is
Kletthálsi Reykjavík
Reykjanesbæ
Eldhúsvaskar og -tæki
Schutte Hoga eldhústæki
11.590
Oulin Stálvaskur 0304
2 hólf 62x47cm 0,8mm*
17.890
Oulin Stálvaskur F201
2 hólf 87x49 1,2mm*
39.990
Oulin Stálvaskur F301A
1 hólf 50x45cm 1,2mm*
18.890
Oulin Stálvaskur FTR101R
89x51cm 1,2mm*
25.890
Oulin Florens
eldhústæki
11.890
Schutte Falcon
eldhústæki
7.790
Oulin stálvaskur F302A
1 hólf 59x53cm 1,2mm*
19.790
SCHÜTTE
* þykkt á stáli
product
design
award