Lystræninginn - 01.05.1979, Qupperneq 9

k
þær. Ég man bezt eftir skáldsögu Nordahls Grieg, Ung
má verden ennu være, en hana las ég á dönsku. Það er
stórkostleg bók og áhrifarík. Allt þetta hafði sín áhrif,
enda var ég þá í örri mótun og opinn fyrir flestu sem
fyrir mig bar. Ég naut þar vafalaust veikindanna, sem
áreiðanlega gerðu mig næmari á margt en annars hefði
verið.
- Kynntist þú þeirri skáldakynslóð sem stóð að
Birtingi?
- Ég kom til Reykjavíkur 1954 og var i Kennaraskól-
anum um veturinn. Þetta var viðburðaríkur vetur.
Verkamenn háðu langt og frægt verkfall og þar kynnt-
ist ég fyrst verkalýðsbaráttu. Þennan vetur hóf líka
göngu sína tímaritið Birtingur. Ég keypti 1. heftið á leið
minni i skólann. Ég man enn að Broddi Jóhannesson
komst í heftið og eyddi heilli kennslustund í að skoða
það og tala um það. Það þótti nemendum sumum ein-
kennilegt uppátæki.
Birtingsmenn báru hingað ný og fersk viðhorf í
skáldskap, einkum ljóðagerð. Þessi viðhorf höfðu
umtalsverð áhrif á ritstörf mín. Birtingur hafði lengi
bækistöð sína í Unuhúsi en þar réðu þá húsum Einar
Bragi og kona hans, Kristín Jónsdóttir. A heimili þeirra
var eins konar samkomustaður ungra skálda og
annarra listamanna. Ég kom þar oft eins og fleiri, og
naut þar góðgerða, bæði andlegra og líkamlegra.
Unuhús er rómað í sögum frá fyrri tíð, ekki síst hefur
Þórbergur gert það frægt. Ég hygg að Unuhús í tíð
Einars Braga og Kristínar megi einnig lifa í sögunni.
Þetta var undarlegt blómaskeið, eins og Jóhannes úr
Kötlum komst að orði. í Unuhúsi kynntist ég mörgum,
m.a. Þórbergi. Þórbergur var ekki allra í viðkynningu,
en við mig talaði hann alltaf sem jafningja. Það fannst
mér stórkostlegt á þeim tíma. Þórberg hitti ég einnig
annars staðar, t.d. heima hjá þeim Margréti. Það var
„upplifelsi" fyrir mig að heimsækja þau.
Oft kom ég líka á efstu hæðina að Nesvegi 12, en þar
réðu ríkjum Ásta Sigurðardóttir og Þorsteinn frá
Hamri. Þar ríkti sérstakt menningarlegt andrúmsloft.
Nýr tími í listum samtvinnaður sögu þjóðarinnar og
pólitískri róttækni. Þar komu ýmsir og gerðu sér glaðan
dag á alþýðlega vísu. Ásta Sigurðardóttir var mikill
persónuleiki og stórgáfuð kona. Hún varlangtá undan
sinni samtíð og það háði henni á ýmsan hátt.
- Gekk þér erfiðlega að koma út þinni fyrstu bók?
- Nei. Það gekk fyrirhafnarlaust. Kunningjar mínir í
skáldahópi, einkum Jón úr Vör, Jón Óskar og Einar
Bragi, komu handritinu til Kristjáns Karlssonar, sem
vann á vegum Helgafellsútgáfunnar. Kristján talaði svo
við mig og sagði mér að hitta Ragnar í Smára á tilsettum
tíma í Listamannaskálanum vorið 1958. Ég hafði aldrei
séð Ragnar og vissi ekkert um hans hætti, en allt í einu
vék hann sér að mér þarna i skálanum, þar sem ég var
að leita hans. Hann bauðst til að gefa bókina út, ef ég
sætti mig við að fá helminginn af upplaginu í höfundar-
laun. Ég samþykkti það og bókin kom út um haustið.
Það var dálítið skrýtið að vera allt í einu orðinn skáld
hérna á götunum. Bjarni frá Hofteigi skrifaði ritdóm í
Þjóðviljann og sagði þar að mér væri gefinn neistinn og
hann gæti kviknað hvenær sem væri. Það þótti mér
góður ritdómur. Annars er þetta ekkert sérstök bók, en
hún er samt góður vitnisburður um áðurnefndan mót-
unartíma.
- Hvernig er að vera skáld á Islandi í dag?
- Það er afar misjafnt. Kjör skálda eru álíka misjöfn
og kjör annarra manna. Launasjóður rithöfunda er t.d.
ekki nógu sterkur og greiðslur úr honum koma alltof
fáum að gagni. Um hann gilda raunar svipaðar reglur
og alltaf hafa gilt um úthlutun listamannalauna. Ég er
sannfærður um að kauptrygging til lengri tíma myndi
skapa höfundum langtum meira öryggi, en svona
geðþóttaúthlutun þar sem enginn veit hver fær hvað
hverju sinni, fyrr en nefndin hefur lokið störfum ár
hvert.
En áhugi á bókum er mikill víða og margir hafa vit á
skáldskap og góðan smekk, ekki síður alþýðufólk. En
þeir sem ekki lesa eða kynna sér það sem skrifað er, hafa
vitaskuld litla þekkingu á því sem höfundar eru að gera.
Sjónvarpið hefur t.d. að mestu svikist um að kynna
þjóðinni höfunda sína. Þar heyrist aldrei upplestur eða
annað sem kynnir höfunda. Þar stendur útvarpið sig
betur. Fólk sækist eftir þeim höfundum sem það
þekkir, ef því líkar við þá.
9