Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1996, Blaðsíða 11

Hallveig Finnbogadóttir og Kolbrún Jónsdóttir
hj ú k ru narfræði ngar
Vernd
ungra barna
ur var falið að fjalla í örstuttu máli um það hvernig
hjúkrunarfræðingar á bamadeild Heilsuverndarstöðvar
Reykjavíkur vinna með fjölskyldum í ung- og smábarnavemd,
þar sem gmnur er um vanrækslu og/eða illa meðferð á börnum.
Ung- og smábarnavemd er einn af mörgum þáttum
heilsuvemdar sem hefur það að markmiði að efla og styrkja
heilbrigði einstaklingsins, fjölskyldunnar og þjóðfélagsins.
Unnið er að því að koma í veg fyrir sjúkdóma og slys svo hver
einstaklingur búi við þá bestu heilsu sem unnt er. I nýútkomn-
um leiðbeiningum Landlæknisembættisins um ung- og
smábarnavemd (maí 1996) kemur fram að tilgangur og
markmið hennar sé að fylgjast reglulega með heilsu og
þroskaframfömm bama, jafnt andlegum, líkamlegum og
félagslegum. Samhliða ung- og smábarnavemdinni er lögð
áhersla á stuðning við fjölskylduna í heild sinni. Samkvæmt
skilgreiningu Dr. Guðrúnar Marteinsdóttur hjúkmnarfræðings
er fjölskylda „hópur tveggja eða fleiri einstaklinga, sem em
tengdir tilfinninga- og/eða ættarböndum, hafa sérstök sam-
skipti, eiga oftast sameiginlegt heimili um lengri eða skemmri
tima og eru á einhvern hátt háðir hvor öðrum um uppfyllingu
grundvallarþarfa“.
A íslandi em hjúkmnarfræðingar í ung- og smábama-
vernd í þeirri sérstöku aðstöðu að koma inn á heimili allra
nýfæddra barna fyrstu þrjá mánuðina og hefur skapast sterk
hefð fyrir þeirri þjónustu. Eins og flestum er kunnugt starfa
hjúkrunarfræðingar að ung- og smábarnavernd í samvinnu við
bamalækna og heilsugæslulækna. Yfirleitt em hjúkrunarfræð-
ingarnir velkomnir inn á heimilin og em í lykilaðstöðu til að
styðja við bakið á ungum fjölskyldum, ekki síst ef upp koma
vandamál varðandi heilsu og þroska barnanna.
Mikilvægt er að uppgvöta sem fyrst frávik er varða heilsu
°g þroska barnsins. Þá er oftast hægt að gera viðeigandi
ráðstafanir, finna möguleg úrræði í samvinnu við fjölskylduna
°g vinna þannig á jákvæðan hátt að settum markmiðum. Oft
tengjast frávik varðandi heilsu og þroska bamsins, fjölskyldum
sem eru illa staddar félagslega eða þeim sem tilheyra ákveðn-
um áhættuhópi varðandi t.d. vanrækslu og/eða illa meðferð á
bömum. Þegar við tölum um áhættuhópa má nefna:
• Foreldra sem mynda lítil eða engin tengsl við barn sitt
af einhverjum ástæðum.
• Mjög unga foreldra með lítinn stuðning, sérstaklega þá
Barnavernd
sem koma úr „brotnum“ fjölskyldum.
• Foreldra með lélegan fjárhag t.d. vegna atvinnuleysis
eða mikilla skulda.
• Foreldra með áfengis- og/eða vímuefnaneyslu að baki og
ef til vill afbrot.
• Geðfatlaða foreldra.
• Greindarskerta foreldra.
• Foreldra fyrirbura, veikra eða óværra barna eða
foreldra „óvelkominna" barna.
Þegar við tölum um illa meðferð á börnum er átt við
vanrækslu hvers konar og líkamlegt, tilfinningalegt eða
kynferðislegt ofbeldi. Rétt er að benda á að erfitt getur verið að
greina vandamál sem tengjast vanrækslu og/eða illri meðferð
barna þar sem þau eru oft dulin en sjá má vísbendingar eins og
tengslamyndun móður og/eða föður og barns er ábótavant.
(Metið samkvæmt M.C. Stainton). Barn þyngist illa. Ráðlegg-
ingum hjúkrunarfræðings illa eða ekki framfylgt og oft fara
þessi þrjú atriði saman.
Áhersla lögð á gagnkvæmt traust
Hjúkrunarfræðingar barnadeildarinnar vinna með
bamalæknum deildarinnar og em í samvinnu við félagsráðgjafa
á Félagsmálastofnun Reykjavíkur og funda reglulega með þeim
varðandi sameiginlega skjólstæðinga og hafa oftar símasam-
band ef þöif er á. Oft er það svo að félagsráðgjafi er skjól-
stæðingum til stuðnings frá upphafi vegna félagslegra
vandamála þeima og í mörgum tilfellum eru aðstæður
fjölskyldunnar þekktar og fleiri fagaðilar vinna með henni.
Ekki er alltaf augljóst í upphafi að um áhættuhóp sé að
ræða en ef svo reynist er lögð áhersla á að heimsækja
fjölskylduna sem fyrst eftir heimkomuna bæði til að meta
aðstæður og ekki síst til að mynda gagnkvæmt traust milli
hjúkrunarfræðingsins og fjölskyldunnar. Slíkt traust er
gmndvöllur að áframhaldandi samstarfi þeirra. Veittur er
sérstakur stuðningur, farið í tíðari heimsóknir og ekki miðað
við að hætta heimavitjunum við þriggja mánaða aldur barnsins.
Rétt er að vekja athygli á því að foreldrar eru ekki síður í þörf
fyrir stuðning eftir því sem börnin eldast og gera meiri kröfur.
Fræðsla eða ráðgjöf er veitt eftir því sem við á í hverju lillelli
fyrir sig. Eitt það mikilvægasta er að ýta undir styrkleikaþætti
TtMARIT HJÚKRUNARFRÆDINGA 3 . tbl. 72. árg. 1996