Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1996, Blaðsíða 21

Barnavernd
Kenna sér um vímuefnaneyslu foreldranna
Björk: „Andfélagsleg hegðun bama er oft hróp á hjálp en
oft em þau ekki greind rétt. Hér gæti verið um að ræða „reiða“
barnið í alkóhólistafjölskyldunni sem er líklega „heilbrigða"
barnið. Þetta em börnin sem hjúkrunarfræðingamir ættu að
leita að í skólunum. Einnig er ástæða til að líta líka á
fyrirmyndarbarnið -barnið sem lærir svo vel og er alltaf með
háar einkunnir. Stundum væri athugandi fyrir hjúkrunar-
fæðinga að tala við þessi börn og adiuga hvernig þeim líður
andlega/ tilfinningalega/félagslega. Það er algengt að börn frá
þessum fjölskyldum tali ekki um sig og þekki ekki tilfinningar
sínar. Claudia benti á að skólahjúkrunarfræðingar eigi að
leggja áherslu á að ná til þessara bama til að leyfa þeim að
tala, kenna þeim að treysta og finna til.“
Þóra: „Þetta yrði mjög stórt skref því það ríkir svo mikil leynd
um fjölskylduna. í öllum fjölskyldum er eitthvað að og við
eigum ekki að þegja yfir því. En hvernig geta skólahjúkmnar-
fræðingar nálgast þessi böm; þeir em t.d. ekki í fullu starfi.
Það þarf að efla starf þeirra og breyta áherslum þannig að
hjúkrunarfræðingar verði sýnilegri í skólastarfinu. Þeir eiga að
geta komið inn í kennslustundir og opnað á þessa umræðu, t.d.
þegar verið er að kenna um mannslíkamann. Þá er liægt að fara
nánar út í ákveðna þætti og fá börnin um leið til að tala um sig
sjálf og hjúkmnarfræðingurinn er þá til staðar til að svara
spurningum. í öllum skólum þyrfti að gera ráð fyrir stund í
viku hverri þar sem talað væri um líðan „hvernig líður mér í
dag“, það gæti hjálpað mörgum. Sumir kennarar em mjög
meðvilaðir um nauðsyn þessa og sumir em jafnvel nteð slökun
sem hluta af skólastarfinu.“
-Hve gömul eru börnin þegar þau fara að sýna einkennandi
hegðun?
Björk: „Oft eru þau mjög ung. Jafnvel ekki nema 8-9 ára.
Fjölskylda þeirra er svo lokuð og þau læra mjög fljótt að gefa
skilaboð um að þar sé allt í lagi. Það er algengt að þessi börn
fari að kenna sér um áfengis- og vímuefnaneyslu foreldranna,
eða aðra vanlíðan. Þau segja sem svo:„Mömmu líður svo illa
afþví ég er ekki nógu stillt eða nógu dugleg. Ef ég legg mig
fram þá lagast þetta kannski.“ Það þarf að kenna þeim að þau
bera ábyrgð á líðan sinni en ekki líðan annarra og leggja
mikla áherslu á að áfengið og vímuefnaneysla foreldranna sé
ekki þeim að kenna. Stundum þróast svo það
hegðunarmunstur hjá börnum alkóhólista að þau em mjög
glaðlynd og kát; fara í einhvers konar trúðshlutverk.“
Það á að vera eðlilegt
að spyrja um ófengisneyslu
Þóra: „Bandarísku hjúkmnarfræðingamir sem við hittum
á ráðstefnunni sögðu okkur frá því að hjúkrunarfræðingar sem
starfa við áfengismeðferð fæm markvisst á heilsugæslustöðv-
arnar og kenndu öðrum hjúkrunarfræðingum hvernig þeir gætu
þekkt þessi börn úr. Það þarf að fræða íslenska hjúkmnar-
fræðinga mun betur um þetta og taka þennan þátt inn í
kennsluna við námsbrautina. Við Björk höfum áhuga á því að
fara af stað í haust og koma á heilsugæslustöðvarnar með
fræðslu. Það þarf að þjálfa sig í að tala við alkóhólista og
komast í gegnum vamir þeirra. Strax í mæðraeftirliti þurfum
við að spyrja ófrískar konur út í neyslu þeirra -en án þess að
dæma þær sem alkóhólista- og á það að vera hluti af
heilbrigðisskoðun. Það á ekki að vera svona mikið feimnismál
hvemig áfengi er notað. Hjúkrunarfræðingar spyrja um kynlíf,
hægðir og hvað sem er -hvers vegna ekki þetta? Síðan þarf að
vita hvert á að vísa þessu fólki og við, hjúkmnarfræðingar,
eigum að hafa meiri samskipti símleiðis þar sem við getum
fengið svör þegar við emm í vafa um hvernig taka eigi á
ákveðnu máli. Hvernig á t.d. að meðhöndla konu sem komin er
átta mánuði á leið og sprautar sig daglega? En þannig er
íslenskur raunveruleiki."
Þeir sem þola mikið magn
eiga að vera á verði
Björk: „Það er ekki sama hvernig tekið er á því að fræða
ófrískar konur. Það þarf að leggja áherslu á að þær hugleiði
hvernig þær nota áfengi og aðra vímugjafa og þau áhrif sem
þeir geti haft á fóstrið. Margt bendir til þess að stór hluti þeirra
kvenna sem neyta áfengis og annarra vímugjafa á
meðgöngutímanum eignist ekki heilbrigð börn. Þetta er það
sem við sjáum, sérstaklega ef konur hafa verið í mikilli neyslu
á fyrstu mánuðunum.“
-Kemur unga fólkið sem er í meðferð yfirleitt úr alkóhólista
Jjölskyldum?
Þóra: „Ekki endilega. Mjög mörg þeirra koma þó úr
sundmðum fjölskyldum. Onnur koma svo úr þvf sem kallast
„sóma“ fjölskyldum -en hvað er sóma fjölskylda? En svo má
líka spyrja sig að þvf hvað þessi böm sem koma svona ung til
meðferðar -sá yngsti er fæddur 1980- séu að biðja okkur um.
Björk og Þóra eru reiðubúnar til að koma á heilsugœslustöðvarnar með
sérstaka frœðslu um afleiðingar vímuefnaneyslu á fjölskylduna.
Em þessi börn sem em að sýna andfélagslega hegðun ekki
einfaldlega „heilbrigða" barnið í alkóhólistafjölskyldunni sem
er að leita hjálpar fyrir fjölskylduna? Það þarf að fara miklu
nánar ofan í fjölskylduhagi þessara barna.“
Björk: „Það þarf að líka að hafa í huga að alkóhólistar virðast
hafa aukið þol fyrir áfengi strax frá byrjun. Unglingar, og þeir
sem um þá hugsa, sem finna að þeir þola að drekka mun meira
af áfengi en jafnaldrar þeirra ættu að vera sérstaklega á
varðbergi.“
Fáum blandast um það hugur að oft hefur verið þörf að
taka betur á málefnum áfengissjúklinga og að nú sé nauðsyn.
Slíkt er ástandið í þjóðfélaginu. Þær Björk og Þóra vildu að
lokaorðin yrðu þessi: „Það er hlutverk okkar hjúkrunar-
fræðinga, hvar sem við störfum, að láta okkur þessi mál
varða.“
B.K.
TÍMARIT HJÚKRUNARFRÆÐINGA 3 . tbl. 72. árg. 1996