Tímarit hjúkrunarfræðinga - 01.07.1996, Side 35

heilsugæslustöð, (nr. 119/1980), er mælt
fyrir um að hjiikrunarforstjóri annist eða
hafi umsjón með heimilishjúkrun.
3. Lög um
almannatryggingar
Skv. k-lið 1. mgr. 36. gr. laga um
almannatryggingar greiða sjúkratrygg-
ingar fyrir hjúkrun í heimahúsum vegna
alvarlegra og langvinnra sjúkdóma og
slysa skv. samningum sem
Tryggingastofnun gerir og reglum sem
tryggingaráð setur. Hér er átt við heima-
hjúkrun á vegum sjálfstætt starfandi
hjúkrunarfræðinga.
4. Hjúkrunarlög
og lög um sjúkraliða
Það fyrirkomulag sem að framan er
rakið, að hjúkrunaríræðingar annist og
beri ábyrgð á heimahjúkrun, er í fullu
samræmi við hjúkrunarlög (nr. 8/1974
með síðari breytingum). Þar segir í 4. gr.:
„Ekki má ráða aðra en hjúkrunar-
frœðinga skv. 1. gr. til sjálfstœðra
hjúkrunarstarfa við sjúkrastofnanir,
elliheimili, heilsuvernd eða hjúkrun í
heimahúsum. “
Heimahjúkrun, sem framkvæmd er
af öðrum en hjúkrunarfræðingi, er
þannig ætíð á ábyrgð hjúkrunarfræðings-
ins. Þetta kemur og skýrt fram í lögum
um sjúkraliða (nr. 58/1984 með síðari
breytingum) en þar segir í 1. málsgr.
5. gr.:
„Sjúkraliði starfar á hjúkrunarsviði
og vinnur undir stjórn þess hjúkrunar-
fræðings sem fer með stjóm viðkomandi
stofnunar, deildar eða hjúkmnareiningar
°g ber ábyrgð á störfum sínum gagnvart
honum.“
5. Lög um mólefni aldraðra
Aður hefur verið vikið að 1. gr. laga
um heilbrigðisþjónustu sem er m.a.
®tlað að tryggja jafnt aðgengi allra
landsmanna að heilbrigðisþjónustu,
þ-á.m. heimahjúkrun, hvort sem þeir em
ungir eða aldnir, íslenskir að uppruna
eða erlendir, heilbrigðir eða sjúkir.
Þrátt fyrir þetta var talin ástæða til í
byrjun níunda áratugarins að setja sérlög
um málefni aldraðra og þá þjónustu sem
þeir skulu njóta, m.a. heilbrigðisþjón-
ustu. Það vekur á hinn bóginn athygli að
a sama tíma voru sett sérlög um málefni
fatlaðra. Þar voru ýmis sérákvæði um
þjónustu fyrir fatlaða, þó ekki heima-
hjúkmn. í gildandi lögum um málefni
fatlaðra (nr. 59/1992) segir f 7. gr.:
„Fatlaðir skulu eiga rétt á allri
almennri þjónustu ríkis og sveitarfélaga.
Ávallt skal leitast við að veita fötluðum
þjónustu samkvæmt almennum lögum á
sviði menntunar og heilbrigðis- og
félagsþjónustu. Reynist þjónustuþörf hins
fatlaða meiri en svo að henni verði
fullnœgt innan almennrar þjónustu skal
hinn fatlaði fá þjónustu samkvœmt
lögum þessum. “
Sjálfsagt endurspeglar þessi
framsetning það ástand sem var annars
vegar í öldrunarmálum á þessum tíma og
hins vegar málefnum fatlaðra.
Brotalömin í þjónustunni við aldraða var
fyrst og fremst skortur á samræmingu
heimaþjónustu.
I gildandi lögum um málefni
aldraðra (nr. 82/1989 með síðari breyt-
ingum) er sett fram markmið um það að
aldraðir eigi völ á þeirri heilbrigðis- og
félagslegu þjónustu sem þeir þurfa á að
halda og að hún sé veitt á því þjónustu-
stigi sem er eðlilegast og hagkvæmast
miðað við þörf og ástand liins aldraða.
Þar kemur og fram að tilgangur laganna
er að aldraðir geti svo lengi sem verða
má búið við eðlilegt heimilislíf en að
jafnframt sé tryggð nauðsynleg stofnana-
þjónusta þegar hennar gerist þörf. Eftir
því sem kostur er skal sjálfsákvörðunar-
réttur aldraðra í því efni virtur og
möguleikar þeirra til ráðstöfunar eigin
eigna og lífeyris ef þess gerist þörf.
Stjórn öldrunarmála á starfssvæði
hverrar heilsugæslustöðvar er í höndum
öldrunamefndar sem er sameiginleg
undirnefnd stjórnar heilsugæslustöðvar
og félagsmálanefndar.
Öldmnamefnd skal kveðja menn til
starfa í þjónustuhópi aldraðra, sem er
samstarfshópur starfsliðs heilsugæslu og
félagslegrar þjónustu sveitarfélaga á
starfssvæði hlutaðeigandi heilsugæslu-
stöðvar. Þar skulu vera læknir með
sérmenntun á sviði heimilislækninga,
lyflækninga eða öldrunarlækninga,
hjúkmnarfræðingur með þekkingu á
öldrunarþjónustu eða heilsugæslu og
tveir starfsmenn félagslegrar þjónustu á
svæðinu og skal annar vera
félagsráðgjafi ef unnt er.
I öllu starfi sínu skal þjónustu-
hópurinn hafa að leiðarljósi það mark-
mið laganna að aldrað fólk geti sem
lengst búið við eðlilegt heimilislíf.
Hlutverk þjónustuhópsins er:
• að fylgjast með heilsufari og
félagslegri velferð aldraðra á
starfssvæðinu
• að meta vistunarþörf
•að setja upp í samvinnu við hinn
aldraða samþætta áætlun um
heimaþjónustu sem byggist á
samræmdu faglegu mati
• að leitast við að tryggja að
aldraðir á starfssvæðinu fái þá
þjónustu sem þeir þarfnast.
í III. kafla laganna um málefni
aldraðra er sérstaklega fjallað um
heimaþjónustu. Þar er heimaþjónusta
skilgreind þannig:
„Með heimaþjónustu er átt við þá
þjónustu sem veitt er öldruðum sem búa
heima. Sú þjónusta byggist á hjálp til
sjálfslijálpar og tekur mið af heilsufars-
legu og félagslegu ástandi
einstaklingsins og er hún tvíþœtt. Annars
vegar er heilbrigðisþáttur heimaþjónustu
sem er í höndum starfsliðs
heilsugæslustöðva. Hins vegar er
félagslegur þáittur heimaþjónustu sem er í
liöndumfélagslegrar þjónustu
viðkomatuli sveitarfélaga eða aðila sem
sveilarfélög semja við. ”
Lögin leggja þá skvldu á sveitar-
félög að þau reki heimaþjónustu fyrir
aldraða. Jafnframt er hvatt til samvinnu
milli sveitarfélaga um rekstur heima-
þjónustu, a.m.k. milli þeirra sveitar-
félaga sem standa saman að rekstri
öldrunarnefndar. Þá gera lögin ráð fyrir
að heimaþjónusta sé veitt um kvöld,
nætur og helgar þegar þess er þörf. Loks
er svo fyrir mælt að skipulag hinna ýmsu
þátta heimaþjónustu sé í höndum
viðkomandi sveitarfélaga að fengnum
tillögum öldrunarnefndar og þjónustu-
hóps aldraðra á starfssvæðinu.
Kostnaður af rekstri heimaþjónustu
skal skiptast þannig að sveitarfélög beri
kostnað af félagslegum þætti hennar en
ríkissjóður heilbrigðisþættinum. Sveitar-
stjórnum er gefin heimild til að setja
gjaldskrá vegna heimaþjónustu sem þeir
veita en þó undanþiggja lögin gjald-
skyldu þá sem ekki hafa aðrar tekjur en
ellilífeyri og tekjutryggingu almanna-
trygginga.
Lögin um málefni aldraðra gengu í
gildi I. janúar 1990. Skv. gildistöku-
ákvæði þeirra skal endurskoða þau
innan fimm ára frá gildistöku.
Væntanlega mun nauðsyn sérákvæða um
heimaþjónustu aldraðra sérstaklega
TlMARIT IIJÚKRUNARFRÆÐINGA 3 . tbl. 72. árg. 1996
155