Norðurslóð - 16.12.1980, Qupperneq 12

Þœttir úr
Svarfdœlu
Svarfdæla er á margan hátt óvenjuleg saga og leyndardómsfull,
enda hefur hún orðið vísindamönnum og listamönnum áleitið
umhugsunarefni. Gerðar hafa verið margar fræðilegar ritegrðir um
hana og upp úr henni hafa verið samdar sögur og kvæði. Sagan
komst þó ekki klakklaust yfir aldanna haf. Þau handrit hennarsem
varðveist hafa er öllum nokkuð ábótavant - heilu kaflarnir hafa
týnst og margt er úr lagi fært. Sagan mun skrifuð einhverntíma á 13.
öld eftir munnmælasögum úr Svarfaðardal. Sigurður Nordal hefur
sagt að efni hennar „muni hafa verið fjölbreytilegra en ella var vant í
svo gömlum sögum, fornaldarsagnaefni og erlendum minnum
blandað saman við íslenskar héraðssagnir og rammar drauga-
sögur.“
Á 14. öld var sagan endurrituð og henni breytt mjög.
Sagnaritarinn studdist við gömlu söguna svo langt sem hún náði en
dró þó sína sögu upp með miklu grófari dráttum og jók í heilu
köflunum. I meðförum hans virðist dagan hafa spillst stórlega. „Þó
má þar enn greina skældan svip hinnar týndu sögu sem hefur sómt
sér vel í flokki hinna sígildu íslendingasagna frá 13. öld“, segir Jónas
Kristjánsson handritafræðingur.
Ein mikilúðlegasta persónan í Svarfdælu er vafalaust Klaufi
Hafþórsson á Klaufabrekkum. Hann var frændi Þorsteins
Svarfaðar og hinn mesti vígahrotti. Þeir Karl hinn rauði höfðu með
brögðum vélað Ásgeir rauðfeld í Brekku til að fastna Klaufa dóttur
sína Ingveldi fögurkinn.
Hér verður gripið niður í söguna, þar sem Klaufa er lýst, og sagt
frá vígi hans og eftirmálum.
Vel samir at segja frá yfirlit-
um Klaufa. Hann var þverrar
handar ok fimm álna hár. Arm-
leggi hafði hann bæði langa ok
digra, kinnr miklar ok þrek-
ligar greipr. hann var úteygr ok
ennisbrattr, mjok munnljótr ok
neflítill, hálslangr ok höku-
mikill, skolbrúnn ok skarpleitr,
lágu hátt kinnarbeinin. Manna
var hann svartastr bæði á brýnn
ok hár. Hann var opinmynntr,
ok skögðu tvær tennr fram ór
hofðinu, ok allt var hann at áliti
sem hann væri krepptr ok
knvttr.
Klaufi Hafþórsson.
Þat var eitt sinn, at Yngvildr
fagrkinn settist í kné Klaufa ok
var við hann allblíð ok bað hann
lofa sér at fara ofan til Brekku á
kynni ok kvaðst eigi lengr
skyldu í brottu vera en hann
vildi ok bað, at Heklu-Skeggi
skyldi fara með henni. Klaufi
leyfði þat. Hon fórsíðan ok var
eigi lengr í brottu en han leyfði.
En er hon kom heim, settist hon
í kné honum ok var blíð við
hann ok mælti: „Eigi ætla ek, at
önnur kona sé betr gefinn en ek;
en þat líkar mér illa við bræðr
mína, er þeir hafa drepit yxni
mitt, er mest gersemi var, ok
vilda ek gjarna Klaufi minn, at
þú létir þér þetta mislíka ok
sækir yxnit, þar sem þat liggr til
gert í húðinni gegnt dyrum í
Brekku niðr.“ Klaufi svaraði:
„Hvat mun þat varða? Eigi mun
þik hér mat skorta.“ Hon
svarar: „Eigi varði mik þess, at
þú mundir vilja vera ræningi
bræðra minna.“ Klaufi spratt þá
upp ok gyrði sik sverðinu Atla-
naut ok var inn reiðasti ok gekk
ofan í Brekku ok kom ekki á
Grund ok fann þegar húðina
liggja í dyrunum ok tók upp allt
saman yxnisfallit ok kastaði á
12 - NORÐURSLÓÐ
„Eigi ætla ek, at önnur kona sé betr
gefin en ek“.
bak sér ok hugðist mundu
ganga út með, en þat gekk eigi,
því at við nam dyrigættunum,
ok frá hafði hann þau oll saman
ok gekk með þau suðr at garði
ok hristi þar af sér dyrigættin oll
ok þar hurðina með ok gekk
síðan heim. En er hann kom
heim, var langt af nótt; var þar
borinn mjök snjór at dyrunum;
gekk hann þá inn í snjóbyrgit.
Þá kom Yngvildr í mót honum
ok var allblíð við hann, ok svá
rann Klaufa þá reiðin, at hann
gat þá þeim bagga eigi valdit,
sem hann hafði áðr lengi borit.
Hann laut mjök í dyrunum, er
hon fagnaði honum, ok renndi
sverðit Atlanautr fram ór slíðr-
unum, ok tók hon þat ok
kastaði út í snjóbyrgit ok mælti:
„Neyti sá, sem neyta. jrorir.“
Hon dvaldi fyrir Klaufá, þar til
at hann var laginn í gegnum, svá
at hann fekk þegar bana. Þessu
verki ollu þeir Asgeirssynir, ok
tóku þeir Klaufa ok drógu undir
heygarð at húsbaki. Yngvildr
fór þá í rekkju sína, en þeir
bjuggust brott. Þegar kom
Klaufi til sængr Yngvildar er
þeir váru brottu. Hon lét þá
kalla á þá bræðr, ok hjuggu þeir
þá af honum höfuð ok lögðu
neðan við iljarnar.
Eftir vígið leituðu þeir bræð-
ur frá Brekku til Gríss bónda á
Steindyrum og leyndust þar, því
Ljótólfur goði á Hofi treystist
ekki til að hafa þá.
Það var á öðru kveldi, at Karl
inn rauði sat við eld ok fylgdar-
menn hans átta; þeir heyra, at
nokkurt gnauðar á húsinu, ok
kom kviðlingr:
Sitk á húsi,
sék til þess,
heðan munu vér
oss hefnda vænta.
Karl mælti: „Alllíkt er þetta
róm þeim, er Klaufi, frændi vár,
hafði, þá er vér heyrðum til
hans, ok má vera, at hann
þykkist nokkurs mikils við
þurfa. Fellr mér svá í hug
kveðskapr sjá; at víst er þetta
fyrir stórtíðendum, hvárt sem
þau eru fram komin eða eigi.“
Ok fara þeir út eptir þetta
alvápnaðir ok ætla at snúa yfir
til Hofs. Þá sá þeir lítinn grepp
suðr við garðinn, ok var þat
Klaufi ok hafði höfuðit í hendi
sér ok mælti:
Suðr er, ok suðr er,
svá skulum stefna.
f
Þeir snúa nú þangat eptir
Klaufa ok fara til þess, er þeir
koma til Steindyra, ok nam
Klaufi þar staðar ok laust
hofðinu á dyrnar ok mælti:
Hér er, ok hér er,
hví skulum lengra?
Þá snýr Karl heim til húsanna
ok kom þar at opnum dyrum,
ok váru inni eldar;trápiza stóð á
gólfinu, en mikit slátr var fært
upp ok so ðit.
Hér verður að fara hratt yfir
sögu. Þeir Karl verða þess varir
að Brekkubræður leynast í hús-
unum. Karl vegur Gríss og
mælir hin frægu orð: „Svá
brytjum vér grísina Grundar-
menn“ - en ekki gefst tóm ti að
eltajrá bræður uppi.
„I urð ætla ek nokkurum í
kveld, Karl frændi,“ sagði
ok hjuggu þeir þá af honum höfuð ok lögðu neðan við iljarnar.
.... Þá kom Klaufi í bardaga ok barði blóðgu höfðinu á báðar hendur.
Klaufi. Ok nú sjá þeir, at
fimmtán menn fara frá Bakka-
vaði. Þeir mætast þar, sem heitir
Krummahóll eða Krummateigr.
Var þar kominn Ljótolfr goði,
ok váru engar kveðjur með
þeim; hlupust menn þer at, ok
varð inn harðasti bardagi.
Þá kom Klaufi í bardaga ok
barði blóðgu hófðinu á báðar
hendr bæði hart ok tíðum, ok þá
kom flótti í lið Ljótólfs; því var
líkast, þá er Klaufi kom til
bardagans, sem þá er melrakki
kemr í sauðadún. Þeir Ljótólfr
heldu nú undan, ok eru nú níu
eptir, en fimmtán heldu til, en
sjau váru hinir, ok ætlar Ljót-
ólfr at snúa ofan Bleikudal fyrir
utan Bakkagarð, en þar var
Klaufi fyrir ok bannaði þeim at
fara. Út snúa þeir undan ok ætla
ofan Nafarsdal fyrir utan teig-
inn; eigi var þess kostr; Klaufi
var þar fyrir. Þá bar Karl at, ok
tókst bardagi í annat sinn.
Undan varð Ljótólfrathalda, er
þeir höfðu skamma stund bar-
izt, því at Klaufi var þá í
bardaganum; sjau váru þeir
Ljótólfr, er þeir heldu undan, en
hinir fjórir. Allt fór Ljótólfr til
þess, er hann kom heim at
garðinum at Hofi; eigi var þá
kostr at fara í hliðit, því at
Klaufi var þar fyrir. Þá bar Karl
at, ok urðu þeir at berjast it
þriðja sinn. Þegar er þeim laust
Saman, þá kvað Klaufi vísu:
Dynr er um allan
dal Svarfaðar,
eru vinir várir
vals of fylldir.
Knýjum, knýjum,
Karls um liðar,
látum liggja
Ljótólf goða
í urð
ok í urð.
Þá mælti Ljótólfr, at þeir
skyldi æpa upp allir senn, - „því
at þá mun Skíði heyra, ok mun
hann koma til liðs við oss með
þá menn, sem hann hefir til.“
Skíði heyrði ópit ok stökk upp
ok út í garðinn við inn þriðja
mann, ok átti hann þó eigi kost
at fara til bardagans; Klaufi var
þar fyrir ok varði þeim stíginn.
Heim fór Skíði ok fekk sér eldi-
brand mikinn ok vafði at næ-
frum ok hljóp upp í garðinn, ok
við þetta stökk Klaufi til bardag
ans. Skíði hljóp ok þangat við
þriðja mann ok sá, at bæði var á
grundinni göltr ok hvítabjörn,
ok gengust þeir at; en Skíði gekk
at ok skildi með þeim ok lét eigi
kost at berjast lengr, því at tveir
eru hvárir. Ljótólfrhófst undan,
ok hlífði Skíði honum, ök þeir
þrír saman forunautar, en horf-
inn var bæði g'óltrinn ok svá
bersi. Nú f-ara þeir svá, þar til er
Ljótólfr náði dyrunum á útibúri
sínu, því er hann átti þar í
túninu. Þeir váru með Ljótólfi
Ásgeirs synir rauðfelds. Karl
bar þá at dyrunum, ok var hann
við annan mann; hann átti eigi
kost inngöngu, því at Skíði var
þar fyrir. Karl eggjar Ljótólf
útgöngu ok lét honum eigi
vænna í annat sinn til afburðar.
Ljótólfr kveðst nú mundu vera
láta at sinni, ok ferr Karl heim
eptir þetta ok Ögmundr með
honum.
Árni Hjartarson valdi kafl-
ana og tengdi saman.
Sigrún Eldjárn gerði mynd-
irnar.
Heilsugæslustöðin
Dalvík
Gert er ráð fyrir opnun Heilsugæslustöðvarinnar
mánudaginn 5. janúar 1981.
Athugið breytta opnunartíma*
Alla virka morgna kl. 9-11.
Símatími kl. 11-12 alla virka daga.
Ungbamaeftirlit kl. 1-4 mánudaga.
Mænusóttarbólusetning
fyrir fullorðna kl. 4-5 mánudaga.
Aiæðraeftirlit kl. 2-4 miðvikudaga.
Athugið að panta þarf tíma í sima 61147.
Stjórn Heilsugæslustöðvarinnar Dalvik.