Ráðunautafundur - 12.02.1979, Blaðsíða 40

120
RÁÐUNAUTAFUNDUR 1979.
PLÖNTUSJÚKDÖMAR OG MEINDÝR A ISLANDI,
Sigurgeir ólafsson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
I. Inngangur.
Menn hafa um alllangt skeið átt í erfiðleikum með skaðvalda á gróðri
hér á landi. Grasmaðkurinn herjaði allt frá byrjun 17. aldar, en eftir því,
sem tímar liðu og samgöngur við útlönd jukust, fjölgaði þeim sjúkdómum, er
skaða plöntur. Telja má víst, að dýr og smitefni hafi í flestum, ef ekki
í öllum, tilfellum borist hingað til lands með innfluttum plöntum eða plöntu-
hlutum, þótt ekki sé hægt að útiloka flutning með vindi eða fuglum í einstaka
tilfellum.
Sá sjúkdómur, sem hvað mestum búsifjum hefur valdið hér á landi, er án
efa kartöflumyglan, eða kartöflusýkin eins og hún var kölluð. Hennar varð
vart síðast á 19. öld og 1890 er talað um, að hún sé landlæg við Faxaflóa.
Má segja, að hún hafi gert skaða á hverju ári fram að 1953, en mismikið eftir
árferði. Myglan olli eingöngu tjóni á syðri hluta landsins, en hennar varð
þó vart fyrir norðan og vestan. Um 1920 var fyrst reynd notkun sveppaeiturs
gegn myglunni og eftir 1930 var slík notkun algeng og dró verulega úr skað-
semi hennar.
Annar alvarlegur plöntuskaði, sem að vísu á sér að mestu ólífrænar
orsakir er kalið. Ekki er ástæða til að gera því nánari skil hér, en það
hefur margoft verið gert.
II. Ástandið í dag.
Ef við lítum í kring um okkur í dag, sjáum við sjúkdóma og meindýr á
plöntum alls staðar. Á trjám eru blaðlýs og skógarmaðkar mikið vandamál og
valda skaða í flestum görðum, ef ekkert er að gert. Tilfinnanlegast er það
tjón, sem ýmsar lýs valda á barrtrjám,en segja má, að furulúsin útiloki
ræktun á skógarfuru og sitkalúsin hefur víða eyðilagt falleg sitkagreni.
Á barrtrjám er einnig spunamaur er kallast barrköngulingur, er skemmt getur
útlit trjánna. Sveppasjúkdómar ásækja einnig tré, t.d. ryðsveppir,reyni-
átan, lerkisveppur, tjörublettur o.fl. Við ræktun grænmetis og jarðávaxta