Dagblaðið Vísir - DV - 10.06.2016, Blaðsíða 15

Helgarblað 10.–13. júní 2016 Fréttir 15
Glæsibær · Sími: 571 0977 · Opið 10-18 · www.deluxe.is
Fjölbreyttar vörur
og úrval meðferða
Reitti Íslendinga til Reiði
n Viktor Kortsnoj fallinn frá n sterkasti skákmaður sögunnar sem ekki hefur hampað heimsmeistaratitlinum n Barðist einn gegn sovéska kerfinu
við Petru Leeuwerik, sem
einnig hafði flúið Sovét­
ríkin og hún varð hans stoð
og stytta. Meðal annars
fylgdi hún honum á nánast
hvert einasta skákmót og
sat þá iðulega í salnum og
las bók eða prjónaði.
Í fremstu röð
eftir frelsið
Að losna undan oki
sovéskra yfirvalda var afar
frelsandi tilfinning fyr­
ir Viktor Kortsnoj. Hann
gat ferðast um Evrópu
og teflt en á þessum
árum vann hann marga
glæsta sigra. Tvíveg­
is vann hann sér rétt
til þess að tefla einvígi
um heimsmeistaratitil­
inn gegn Karpov. Í fyrra
skiptið þurfti hann að
leggja helstu skákmenn
Sovétríkjanna að velli til
þess að vinna sér inn rétt­
inn. Fyrst Petrosian, síð­
an Polugaevsky og síðan
Spassky í undanúrslitum.
Sovésk yfirvöld gerðu
sitt besta til þess að ógilda þátttöku
Kortsnoj á þeim grundvelli að hann
væri án ríkisfangs. Það gekk ekki eft­
ir og því geta lesendur rétt ímynd­
að sér hversu sætir þessir sigrar hafa
verið fyrir Viktor Kortsnoj, mann
sem barist hafði einn gegn ofurefli
kerfisins en hjó nú til baka og hefndi
sín af offorsi.
Heimsmeistaraeinvígi Kortsnoj
og Karpov fór fram í Baguio í Filipps­
eyjum árið 1978 og var í alla staði
sögulegt. Sennilega hefur aldrei
verið jafnmikið hatur milli kepp­
enda í nokkru einvígi og neitaði Kar­
pov meira að segja að taka í hönd
Kortsnoj fyrir skák. Í sovéskum dag­
blöðum var Kortsnoj aldrei nefnd­
ur á nafn, aðeins var talað um „and­
stæðinginn“ eða „keppinautinn“. Lið
Karpov, sem meðal annars saman­
stóð af 17 leyniþjónustumönnum
frá KGB, réð til sín dávald að nafni
dr. Zukhar sem sat á fremsta bekk í
skáksalnum og starði í augu Viktors
sem svaraði með því að setja upp
stórkostleg speglagleraugu. Kortsnoj
beitti einnig ýmsum brögðum og réð
til sín tvo meðlimi í indverskum sér­
trúarsöfnuði sem voru tímabundið
lausir gegn tryggingu út af meintu
morði. Að sjálfsögðu urðu síðan
miklar deilur um hvers konar smá­
atriði eins og þjóðfánana á borðum
keppenda. Kortsnoj var neitað um
að tefla undir svissneskum fána en
fór þá fram á að tefla undir sjóræn­
ingjafána en var einnig neitað um þá
ósk, illu heilli. Ekki þarf að taka fram
að stólar keppenda voru gegnum­
lýstir vegna gruns um hvers kyns
aðskotahluti sem gætu haft áhrif
á frammistöðu keppenda. Eflaust
hefði Hollywood­myndin þegar litið
dagsins ljós ef ekki vantaði eitt mikil­
vægt atriði, endinn. Eftir 31 skák var
staðan í einvíginu 15½­15½ (5­5 ef
aðeins sigrar voru taldir) en kerfis­
kallinn Anatólí Karpov vann sigur
í síðustu skákinni og varði þar með
heimsmeistaratitilinn.
Þremur árum síðar, þá fimmtugur
að aldri, vann Kortsnoj sér aftur rétt
til þess að skora á Karpov en varð
enn og aftur að lúta í lægra haldi.
Þrátt fyrir að vera áfram í fremstu
röð næstu áratugi þá komst Viktor
Kortsnoj aldrei aftur í þá aðstöðu að
tefla um heimsmeistaratitilinn. Að
margra mati er hann sterkasti skák­
maður sögunnar sem aldrei hefur
hampað þeim titli.
Andhetjan Viktor Kortsnoj
Líf Viktor Kortsnoj var síður en svo
dans á rósum og hann þurfti að berj­
ast hatrammlega fyrir sínu. Hann var
ekki viðkunnanlegur maður, nema
við sérstakar aðstæður og átti fáa vini
meðal kollega sinna og kunni
betur við að að líta á kollega
sína sem andstæðinga og
halda sæmilegri fjarlægð. All­
ir báru þó virðingu fyrir ótrú­
lega öflugri taflmennsku hans
en á henni voru fáir veikleik­
ar. Hann var kallaður „Vikt­
or hinn grimmi“ enda víl­
aði hann ekkert fyrir sér til
þess að bera sigur úr býtum,
eins og sást í einvíginu gegn
Jóhanni Hjartarsyni. Þó átti
hann stundum til mýkri hlið­
ar og ef hann viðhafði hrósyrði
þá var litið á það sem mikla
vegsemd. Á Evrópumótinu í
skák í Ohrid í Makedóníu árið 2001
gekk hann upp að hinum efnilega
Stefáni Kristjánssyni, sem síðar
varð stórmeistari, og hrósaði hon­
um í hástert fyrir taflmennsku
hans gegn rússneska stórmeistar­
anum Pavel Smirnov. „Ég sá aldrei
neinn af leikjum þínum fyrir,“
sagði Viktor kumpánlega og veitti
þar með Stefáni mikla hvatningu
sem honum þótti gríðarlega vænt
um.
Seirawan og hjónaherbergið
Í bók sinni „Chess Duels: My
games with the World Champ­
ions“ skrifar bandaríski stórmeist­
arinn Yasser Seirawan sérstak­
an kafla um Kortsnoj, þrátt fyrir að
hann hafi aldrei hampað titlinum.
Þar lýsir Seirwan því hvernig að
Kortsnoj hafi beðið hann um að
hjálpa sér við undirbúning fyrir ein­
vígi sitt gegn Karpov. Hinn grimmi
bauð Bandaríkjamanninum á heim­
ili sitt í Sviss þar sem ætlunin var að
setja upp æfingabúðir. Þeir þekktu­
st ekkert sérstaklega vel og því kom
það Seirawan mjög á óvart þegar
Kortsnoj sýndi einstaka gestrisni og
bauð honum að dvelja í hjónaher­
berginu. Seirawan þáði það góða
boð með þökkum og á meðan gerði
Kortsnoj sér svefnbekk að góðu í
látlausu gestaherberginu. Mörg­
um árum síðar komst Seirawan að
því að Kortsnoj var á þessum árum
fullviss um að sovéska leyniþjónust­
an, KGB, áformaði að koma honum
fyrir kattarnef. Ef af því yrði, til dæm­
is að næturlagi, þá er alveg ljóst að
sá sem fengi fyrstu byssukúluna í
höfuðið væri sá sem lægi sofandi í
hjónaherberginu!
Lagði vofu Maroczy
Fleiri magnaðar sögur eru til af Viktor
hinum grimma. Árið 1988 vakti skák
Kortsnoj og ungverska meistarans
Gela Maroczy verulega athygli.
Ástæðan var sú að Maroczy, sem var
einn af allra sterkustu skákmönn­
um heims þegar hann var upp á sitt
besta, hafði látist árið 1951, tæplega
þrjátíu árum fyrr! Forsagan var sú að
ungverski miðillinn Robert Rollans
hafði samband við Kortsnoj og sagð­
ist vera í sambandi við skákmenn
handan heims og vildi gjarnan hafa
milligöngu um skák milli Kortsnoj og
einhvers látsins meistara. Kortsnoj
vildi helst tefla við Capablanca, fyrr­
verandi heimsmeistara, en sætt­
ist á Maroczy þegar hann fékk þau
skilaboð að ungverski meistarinn
væri klár í slaginn. Í frægu viðtali
við Tímann, sem fjölmiðlar heims
vitnuðu í, sagði Kortsnoj að hann
væri með talsvert betri stöðu eftir
30 leiki því Maroczy hefði leikið af
sér manni. „Ástæðan fyrir því að ég
tók þátt í þessu var einföld. Ég trúi
á líf eftir dauðann,“ sagði Kortsnoj
við blaðamann Tímans. Viktor hinn
grimmi var ekki vanur að sleppa
mönnum þegar hann var kominn
með þá í heljargreipar. Vofa Maroczy
gafst upp eftir 47 leiki. n
Sígarettureykur
og bellibrögð
Árið 1988 mætti stórmeistarinn Jóhann Hjartarson Kortsnoj í undankeppni
heimsmeistaramótsins í skák. Einvígið fór fram í St. John í Kanada og segja má að hálf-
gert skákæði hafi runnið á landann. Fjölmiðlaumfjöllun var gríðarleg og síðustu skákir
einvígisins voru sendar út í beinni útsendingu. Íslenska þjóðin hataðist við Kortsnoj
sem gerði allt sem í sínu valdi stóð til þess að koma ungum og óreyndum andstæðingi
sínum úr jafnvægi. Ekki hafði hann erindi sem erfiði því Jóhann vann sigur í einvíginu,
4½-3½ eftir bráðabana við mikinn fögnuð Íslendinga.
Í samtali við DV minnist Jóhann andstæðing síns af mikilli virðingu og hlýju. „Ég
tefldi fyrst við Kortsnoj í IBM-mótinu árið 1987 og vann mjög óvæntan sigur í þeirri skák.
Segja má að það hafi verið afar mikilvægt fyrir það sem koma skal enda gerði ég mér
þarna grein fyrir því að ég ætti alls kostar við hann,“ segir Jóhann. Að sögn Jóhanns var
Kortsnoj einn mesti baráttumaður sem sögur fara af og hann hafi gert allt sem í sínu
valdi stóð til þess að hafa áhrif á gang mála. „Hann truflaði mig með þrennum hætti.
Hann ruggaði sér fyrir framan mig sem var gamalt bragð úr sovéska skákskólanum.
Síðan var teflt á lausu sviði og um það þrammaði Kortsnoj á meðan ég hugsaði þannig
að sviðið nötraði og skalf. Það sem vakti hins vegar mesta eftirtekt var að Kortsnoj
keðjureykti meðan á einvíginu stóð og blés reyknum framan í mig. Íslenska þjóðin varð
æf yfir framkomunni en í sannleika sagt truflaði þetta mig minnst. Ég var vanur sígarett-
ureyk úr félagsheimili Taflfélags Reykjavíkur,“ segir Jóhann og skellihlær.
Hann viðurkennir þó að brögð Kortsnoj hafi borið árangur. „Hann var í raun alveg
búinn að taka mig á taugum kallinn. Ég hef oft hugsað til þess að ég hefði eflaust ekki
komist í gegnum þessa raun hefði það ekki verið fyrir liðsinni Friðriks Ólafssonar,“ segir
Jóhann. Friðrik var afar virtur í alþjóða skáksamfélaginu og hafði verið forseti FIDE.
Hann skrifaði bréf til mótshaldara og kvartaði undan framkomu
Kortsnoj sem varð til þess að hegðun hins grimma stórbatnaði.
„Það sem varð Kortsnoj að falli var að hann varð of öruggur
með sig. Ég sá það á háttalagi hans og hvernig hann
lék mönnum. Það nýtti ég mér til sigurs,“ segir Jóhann.
Að hans sögn varð Kortsnoj foxillur við tapið en reiðin
beindist ekki gegn Jóhanni sjálfum. „Hann bar líklega
enn von í brjósti um að verða heimsmeistari og reiði
hans beindist öll gegn Friðriki. Hvorki þarna né nokkru
síðar sýndi hann mér nokkra óvinsemd. Við mættumst í
allnokkrum skákmótum eftir þetta og á heimsbikarmóti
í Barcelona árið 1989 dvöldu keppendur á Ritz-hótelinu.
Þar sat ég til borðs með Kortsnoj flest kvöld ásamt öðrum
meisturum og þá fór afar vel á með okkur. Við urðum hins
vegar aldrei vinir eða neitt slíkt, hann var dulur
maður sem flíkaði ekki tilfinningum sínum
eða persónulegum málum. Hann gat hins
vegar verið mjög meinlegur í athugasemd-
um og varð verri í skapi eftir því sem árin
færðust yfir,“ segir Jóhann kíminn.
Gegn Fischer Í fimm áratugi tefldi Kortsnoj gegn öllum sterk-ustu skákmönnum heims og velgdi þeim verulega undir uggum. Hann er af flestum talinn vera sterkasti skákmaður sögunnar sem ekki hampaði heimsmeistaratign
Ásamt Petru Eftirlifandi eiginkona Kortsnoj va
r stoð hans
og stytta. Hún fylgdi eiginmanni sínum á fle
stum skákmót-
um sem hann tók þátt í og hlúði að honum í
veikindum hans.