Dagblaðið Vísir - DV - 22.07.2016, Blaðsíða 30

Helgarblað 22.–25. júlí 20166 Úttekt
G
uðni Örn Jónsson, húsa-
smíðameistari og
byggingartæknifræðingur,
var misnotaður í æsku,
bæði af manni í KFUM og
manni sem kenndi honum golf á
Akranesi. Í dag eru liðnir meira
en fjórir áratugir frá atburðun-
um og segir hann líf sitt hafa batn-
að til muna eftir að hann steig fram
og sagði sögu sína. „Það opnað-
ist á svona mál í þjóðfélaginu 1997
vegna umræðunnar um Ólaf bisk-
up, ég tók af skarið 1999, var að
vinna í þessu og gafst mörgum
sinnum upp. Svo byrjaði ég kerfis-
bundið að vinna í þessu 2011.“
Í dag er Guðni sigurvegari,
stærsti sigurinn var þegar hann
gat horfst í augu við gerendur sína
og sýnt þeim að hann væri orðinn
sterkari en þeir: „Það angraði þá
mikið, eins og annan þeirra, sem
reyndi að hafa samband við mig aft-
ur og vildi biðja mig fyrirgefningar,
ég sagði nei. Hinn reyndi þetta
líka, golfkennarinn, hann reyndi
að nálgast mig mörgum sinnum en
ég gaf honum aldrei færi á því. Þeir
þola þetta ekki, því þeir eru vissu-
lega veikir blessaðir og þeir gera
þetta til að drottna yfir manni.“
Hann segir engan geta tekist á
við svona mál nema viljinn sé fyrir
hendi: „Erfiðast í þessum málum
er að komast yfir skömmina og líka
það að lemja inn í hausinn á sér
að þetta var ekki manni sjálfum að
kenna, ég bauð ekki upp á þetta,
það er stærsta skrefið. Maður þarf
að gera sér grein fyrir að þetta var
manneskja, einstaklingur sem var
með yfirburðastöðu gagnvart mér
sem barni og gat gert á minn hlut í
krafti stærðar, aldurs og vitsmuna.“
Guðni segir hópvinnu hafa hjálpað
mikið þar sem hægt sé að ræða við
fólk sem viti nákvæmlega um hvað
er verið að tala.
Guðni segist eiga Stígamótum
og Drekaslóð mikið að þakka. Áður
en hann leitaði sér aðstoðar glímdi
hann við erfið þunglyndisköst. „Ég
var kominn á þann stað í lífinu að
ég þurfti að velja hvað ég ætlaði að
gera, ég var gefast upp, kominn á
krossgötur. Var þetta búið eða átti
ég annan valkost, ég gat ekki meira.
Já, ég hafði valkost, að vinna í mér.
Sem betur fer eru til staðar félaga-
samtök eins og Stígamót og Dreka-
slóð, sem koma manneskjum með
okkar reynslu á rétta veginn, sem er
breiður og beinn,“ segir Guðni.
„Með þeirra hjálp varð ég að
sigur vegara ekki fórnarlambi. Það
vill enginn vera fórnarlamb, held-
ur sigurvegari. Í dag er ég venjuleg-
ur maður sem skilar sínu eins og
hver annar í þjóðfélagi okkar. Það er
góður staður að vera á, staður sem
gefur okkur sjálfsvirðingu, virðingu
gagnvart öðrum, sjálfsmynd, sem er
mynd allra, ekki bara mín því ég á
ekki skilið að eiga hana einn heldur
eigum við hana öll. Bara þess vegna
verður lífið fallegra.“ n
ari@pressan.is
„Með þeirra hjálp varð
ég að sigurvegara ekki
fórnarlambi“
Orðinn sterkari en gerendurnir
É
g er að flytja og það kemur
ýmis legt í ljós við slíkan gjörn-
ing. Það hefur glatt mig, sér-
staklega á ögurstundum
þegar ég er við það að sækja
mér gröfu til að moka út, að finna
póstkort, afmæliskort og bréf á víð
og dreif um íbúðina. Og hvort það
hefur. Ég hef notið þess að lesa af-
mæliskort, póstkort frá öllum
heimsálfum og svo stöku sendibréf,
sem mér hafa borist á ýmsum stig-
um ævi minnar. Pökkunarferlið hef-
ur fyrir vikið verið heldur seinlegt.
En svo fann ég bréfið. Ég man
ekki eftir að mér hafi borist það. Ég
hef verið sautján ára og var búsett
erlendis þegar það kom. Líklega hef
ég lesið það, og skellt örlítið upp úr
að gamansemi vinkonu minnar sem
skrifar svo skemmtilega að ég verð
stundum græn af öfund þegar ég
verð vitni að þessari náðargáfu.
Ég brosti þegar ég fann bréf-
ið, faðmaði það að mér og settist
á stigapallinn til að lesa það. Hún
hafði skrifað það á línustrikað blað,
með litríkum penna. Mig grunar að
hún hafi jafnvel stolist til að skrifa
það í tíma í skólanum. Það væri al-
veg eftir henni.
En það er víst efni bréfsins sem
mig langar að segja frá. Í bréfinu
byrjar þessi ágæta vinkona mín að
segja mér frá kvöldstund sem hún
og aðrar vinkonur mínar höfðu eytt
saman – eða svona að mestu leyti.
Þær voru að skemmta sér, ein þeirra
átti afmæli. Þær voru ungar, sætar og
sumar áttu meira að segja kærasta.
Ekki þessi vinkona mín þó. Hún var
laus og liðug og fór að skemmta sér.
Á þessum tíma var það eiginlega
hennar sérgrein enda geislandi fög-
ur, klár og skemmtileg.
Lýsingar hennar á kvöldinu eru
eins og að horfa á kvikmyndasenu
– svo ljóslifandi sé ég þær fyrir mér:
hana renna hýru auga til pilts í partí-
inu sem þær héldu, aðra vinkonu
mína vilja komast snemma heim og
enn aðra sannfæra þá þreyttu um að
keyra þær þó að minnsta kosti í bæ-
inn áður en hún skriði undir sæng
heima. Sem hún og gerði, því í næstu
andrá voru þær komnar á djammið í
Reykjavík.
Í bænum kynntist bréfritarinn
pilti. Hún fór í smá göngutúr með
honum. Svo fóru þau heim til hans.
Hún vildi fara að sofa, en hann linnti
ekki látunum fyrr en hún hafði gert
hluti – sem hún alls ekki vildi gera.
Lýsingarnar á þessum hlutum eru
ekkert verr skrifaðar en aðrar lýs-
ingar bréfsins. Rithöndin er sú sama,
sami tóninn, en undirliggjandi er
tregafullur ómur; þegar hún segir
mér frá vandræðaganginum daginn
eftir, hvernig hún vildi komast heim,
hvernig hann „þakkaði henni fyrir“
og hversu illa henni leið þegar heim
var komið. Hún kennir sjálfri sér
um, vitnar til þess að ástand hennar
hafi verið frekar bágborið. Hún tek-
ur ábyrgð á því sem gerðist. Ábyrgð
sem var svo sannarlega ekki hennar.
Ég hélt áfram lestrinum með
herkjum, enda bréfið hnausþykkt.
Þar sem hún sat á bömmer, alein
heima og með sjálfsásakanirnar í
fimmta gír hringdi önnur vinkona
okkar í hana. Ein þeirra úr partí-
inu hafði nefnilega endað kvöldið
heima, með kærastanum sínum. Ég
man eftir honum, sérstaklega hvað
við vorum allar skotnar í honum.
Hann var og er talsvert eldri en við.
En sá hafði þó raunar fallið nokkuð
í áliti sagði bréfritarinn, enda hafði
hann harðneitað að setja upp smokk
þetta örlagaríka kvöld. Vinkonu okk-
ar bráðlá því á að komast í apótek.
Þar afhentu þær 2.000 krónur fyrir
„morguninn eftir pilluna“. Hann
hafði beðið hana að hringja í vin-
konur sínar og bjarga þessu. Þetta
var náttúrlega „hennar vandamál.“
Ég veit ekki hvort sautján ára
gamla ég meðtók þessi skilaboð.
Ég man það ekki. Ég sat sem slegin
á stigapallinum. Hvernig gat þetta
hafa gerst? Hvernig gat þetta hafa
farið framhjá mér. Ætli hún sé búin
að vinna úr þessu – ætli hún vilji
ræða þetta? Bréfið lá þungt eftir í
kjöltu minni eftir lesturinn. Ég fann
hvernig hrollurinn læsti sig um mig.
Hvernig gat ég ekki hafa séð alvar-
leika málsins fyrr. Hvernig mundi ég
ekki hvað gerðist? Af hverju var ég
bara fyrst núna að átta mig á þessu?
Ég ákvað að ræða við bréfritarann
um þetta og segja frá þessum fundi
mínum. Spyrja hvort það væri í lagi
að ég segði frá.
Við vorum sammála um að á
þessum tíma hafi sárvantað vit-
neskjuna um að við gætum sett
mörk, að okkur væri leyfilegt að setja
mörk, segja nei, segja stopp. Að það
mætti ekki vaða yfir þessi mörk – að
það væri ofbeldi. Að nei, þýddi nei.
Ég vona að ég hafi verið góð vin-
kona þegar þetta gerðist, meðvituð,
skilningsrík og hughreystandi. Get-
að blásið þeim hugrekki í brjóst.
Ég vona að þær hafi sagt einhverj-
um hvað gerðist – einhverjum sem
gat hjálpað þeim. Einhverjum sem
gat sett þetta í samhengið sem við
virðumst ekki hafa haft þroska til.
Ég vona það, því þegar ég las
bréfið aftur áttaði ég mig á því, að
þrátt fyrir gamansaman tóninn var
það fullt óverðskuldaðra sjálfsásak-
ana og neyðarópa sem stukku upp
af pappírnum. Líklega var ég ekki
manneskja til þess þá – en ég skil
núna. Ég veit að ábyrgðin er ger-
andans. Ég vil að þær viti að ég er til
staðar. Ég vona að þær hafi unnið sig
út úr þessu. Ég vona að þær mæti í
druslugönguna. n
Bréfið á stigapallinum
Ásta Sigrún Magnúsdóttir
astasigrun@dv.is
Guðni Örn Jónsson
„Hún tekur ábyrgð
á því sem gerðist.
Ábyrgð sem var svo
sannarlega ekki hennar.