Fréttablaðið - 03.03.2017, Blaðsíða 16

Ég skrapp um daginn upp í Bryggjuhverfi. Bygging 300 nýrra íbúða í skemmtilega lit­
ríkum húsum í hverfinu er langt
komin og fólk flutt inn í nokkur
húsanna. Drög að nýju deiliskipu­
lagi þar fyrir vestan, á hluta af svæði
Björgunar, gera ráð fyrir allt að 900
íbúðum. Ég gekk upp á heilmikla
mön sem skilur íbúðarhverfið og
athafnasvæði Björgunar að og virti
fyrir mér lygnan Grafavoginn, gamla
sjávarkletta, sandhrúgur og steypu­
síló. Mönin mun brátt hverfa og
Bryggjuhverfið verður með tíð og
tíma hluti af mikilli byggð við Elliða­
árósa og Ártúnshöfða. Á þessu svæði
í heild sinni gætu risið um 4.500
íbúðir. Hinum megin við Elliðaárnar
er svokölluð Vogabyggð. Þar verða á
næstu árum byggðar um 1.000 íbúðir.
Stærsti áfangi Vogaskipulagsins hlaut
um daginn skipulagsverðlaun ársins
2016. Framkvæmdir eru í þann veg­
inn að hefjast þar.
5.000 íbúðir
Það er mikið að gerast í Reykjavík
þessa dagana og misserin. Nú liggur
fyrir samþykkt og lögbundið deili­
skipulag fyrir rúmlega 5.000 íbúðir
á byggingarsvæðum í borginni.
Framkvæmdir eru hafnar á bygg­
ingarsvæðum með 2.577 íbúðum.
Eitt mesta uppbyggingarskeið í sögu
Reykjavíkur er hafið. Deiliskipu­
lagsvinnan tryggir að uppbyggingin
verður í takt við vandað aðalskipu­
lag borgarinnar og skýra stefnu um
þétta og vistvæna borg.
Þeir sem eru á ferð um borgina sjá
þetta með eigin augum á hverjum
einasta degi. Ákkúrat núna í mars­
byrjun 2017 er húsnæðissamvinnu­
félagið Búseti að klára rúmlega 200
íbúðir við Smiðjuholt, Félagsstofnun
stúdenta vígði 103 stúdentaíbúðir
við Brautarholt rétt fyrir jól og um
80 íbúðir eru í byggingu á Höfða­
torgi. Byrjað er að byggja 200 íbúðir
við Hverfisgötu og um 70 íbúðir við
svokallað Hafnartorg. Á gamla Lýsis­
reitnum vestur í bæ eru 130 íbúðir að
klárast og bygging 176 íbúða í Vest­
urbugt mun hefjast á þessu ári. Hafin
er uppbygging á stórri lóð Ríkisút­
varpsins. Þar verða byggðar um 360
íbúðir. Og það blasir við öllum sem
fara um Bústaðaveg og Hringbraut
að stórfelld uppbygging er hafin við
Hlíðarenda. Þar er gert ráð fyrir að
minnsta kosti 600 íbúðum. Að öllum
líkindum hefst uppbygging á 300
íbúðum á Kirkjusandsreit á þessu
ári. Sama má segja um byggingu 220
stúdentaíbúða á Vísindagarðareit
við Háskóla Íslands. Auk þess liggja
fyrir drög að skipulagi sem gerir ráð
fyrir að um 500 nýjar íbúðir verði til
á næstu árum í Úlfarsárdalnum.
Fyrirheit um öryggi og skjól
Borgaryfirvöld hafa lagt ríka áherslu
á að íbúðir í uppbyggingu verði fjöl­
breytilegar að stærð svo þær henti
sem flestum. Á stórum byggingar­
svæðum hefur borgin náð fram þeim
samningsmarkmiðum sínum að
25% íbúðanna verði leiguíbúðir til
að tryggja enn betur fjölbreytni á
húsnæðismarkaðnum. Einnig hefur
verið lögð áhersla á samstarf við
byggingarfélög sem eru ekki hagn­
aðardrifin, svo sem Búseta, Félags­
stofnun stúdenta, Byggingarfélag
námsmanna og Samtök aldraðra. Þá
hefur verið skrifað undir viljayfir­
lýsingu um uppbyggingu 1000 íbúða
á vegum Alþýðusambands Íslands í
Reykjavík. Í orðinu húsnæði felst fyr­
irheit um öryggi og skjól. Húsnæðis­
málin eru eitt stærsta viðfangsefni
Reykjavíkurborgar.
Mikil uppbygging
íbúðarhúsnæðis
í Reykjavík
Hjálmar
Sveinson
formaður
umhverfis- og
skipulagsráðs
Reykjavíkur
Fyrst þetta: Frelsi er bara orð, hugmynd – eitthvað til að skreyta orðræðu með. Eina
frelsið sem er raunverulegt er
kannski að losna úr fangelsi. Að
öðru leyti er frelsi í besta falla
málamiðlun. Meira að segja mál­
frelsið er takmarkað – orð mega
ekki meiða. Við búum í samfélagi
sem er haldið saman af lögum og
reglu. Við megum hvorki keyra
eins hratt og okkur sýnist né undir
áhrifum vímuefna, svo dæmi sé
tekið. Megum í rauninni gera ansi
fátt, nema þá innan ramma laga og
hefða. Ef einkavæðing á áfengissölu
er frelsi, þá er alveg eins hægt að
segja að við sem þjóð séum frjáls að
því að takmarka áfengissölu við sér­
verslanir í eigu Ríkisins. Þetta hlýtur
að gilda í báðar áttir.
Svo þetta: Áfengi er ekki bara hver
önnur vara. Ef áfengið hefði verið
fundið upp í gær væri það örugglega
bannað. Það vita allir. Ef ekki væri
fyrir hefðina og útbreiðsluna – vin­
sældirnar – væri þessi vímugjafi ekki
seldur í nokkurri verslun. Áfengi er
ávanabindandi og veldur alls konar
skaða, beinum og óbeinum. Það er
hættulegt efni en við leyfum það
samt. Við seljum það í sérverslunum
í eigu Ríkisins, sama Ríkis og rekur
heilbrigðiskerfið sem tekur meðal
annars við því fólki sem á um sárt
að binda, á líkama og sálu, vegna
áfengisneyslu. Ríkið selur eitrið
en ber líka ábyrgð á afleiðingum
sölunnar, svona upp að ákveðnu
marki.
Líka þetta: Það eru ekki margir
kaupmenn á Íslandi. Raunveru­
legir kaupmenn, svona karlar og
konur í bláum sloppum sem reka
hverfisverslanir, eru varla til. Það er
eiginlega bara einn „kaupmaður”
á Íslandi, samsteypa sem rekur
margar stórverslanir. Ef sala áfengis
verður gefin frjáls munu stórmark­
aðir selja langmest af því, fyrir um
það bil 15 milljarða á ári, er varlega
áætlað – líklega verður talan hærri.
Svo eru nokkrir stórir „kaupmenn”
til viðbótar sem allir munu líka selja
áfengi. Það mun enginn velja það
að selja ekki áfengi – það er eftir of
miklu að slægjast. En kaupmenn­
irnir, hverjir sem þeir eru, munu
ekki taka ábyrgð á afleiðingum
vörunnar sem þeir selja. Þeir reka
ekki heilbrigðiskerfið og kemur það
ekki við. Skatturinn af áfenginu fer
í heilbrigðiskerfið, segir einhver.
Jæja, er það? Fer bensínskatturinn
í vegagerð, er það öruggt? Og duga
svo þessir skattar til, einir og sér?
Að lokum þetta: Ég hef bæði
drukkið áfengi og kosið að sleppa
því. Ég þekki báða lífsstílana. En ég
hef aldrei verið hófdrykkjumaður,
og áfengisfrumvarpið er auðvitað
lagt fram af hófdrykkjufólki fyrir
hófdrykkjufólk, svo að þetta sama
hófdrykkjufólk þurfi ekki að fara í
sérverslanir í eigu okkar allra.
Frelsi stórkaupmannsins? 
En segjum sem svo að ég sé hóf­
drykkjumaður. Hvað þýðir það? Ég
drekk þá kannski eitt rauðvínsglas
á dag, segjum eina flösku á viku. Það
er líklega hóflegt. Eða einn bjór á
dag, segjum kassa á mánuði. Það er
kannski hóflegt en varla hollt. En
jæja. Ég gæti þá farið í Ríkið einu
sinni í mánuði og keypt annað­
hvort fjórar rauðvínsflöskur eða
einn kassa af bjór. Mér finnst þetta
ekki beint hóflegt en höfum það
þannig. Er þetta mikil fyrirhöfn?
Nei, sérstaklega ekki þar sem hófd­
rykkjumaður eins og ég er einnig
smekkmaður sem gerir kröfur.
Þegar mig langar í góða steik,
stóran humar eða gæðaost, þá fer
ég hvorki í Bónus né Hagkaup. Ég
fer í kjötbúð, í fiskbúð og í ostabúð,
því þar eru gæði fyrir mann eins og
mig. Ég tel þetta ekki eftir mér, ekki
frekar en mér finnst eitthvað stór­
mál að fara í apótek eða bakarí af og
til. En ef það er svona lítið mál að
vera hófdrykkjumaður, fyrir hvern
er þá áfengisfrumvarpið? Og ef það
er svona mikill glæpur að Ríkið eigi
nokkrar sérverslanir, því ekki að
einkavæða þær og selja áfengið bara
áfram í sérverslunum? Snýst þetta
kannski allt saman um frelsi stór­
kaupmannsins til að græða meiri
peninga? Og frelsi auglýsenda til að
fegra vímuefni, skapa glansmynd og
slá ryki í augu neytenda frá blautu
barnsbeini?
Frelsi til sölu
Stefán Máni
rithöfundur
Ef beiðni Klíníkurinnar í Ármúla um opnun á fimm daga legudeild verður sam­
þykkt, stefnir í eðlisbreytingu á fjár­
mögnun heilbrigðisþjónustunnar
líkt og gerst hefur í Bretlandi. En
þar hafa „almennir“ fjárfestar m.a.
fjármagnað sjúkrahúsrekstur síðan
1991. Með þeirri breytingu jókst
krafa um kostnaðaraðhald og hærri
arðgreiðslur með þeim afleiðingum
að gæðum heilbrigðisþjónustunnar
í Bretlandi hrakaði svo um munaði.
Því má spyrja hvort búast megi við
að sömu kröfur komi fram meðal
eigenda/fjárfesta Klíníkurinnar í
Ármúla.
Gangi þessi þróun eftir er veruleg
hætta á að einkasjúkrahús hér á
landi verði fjármögnuð til að mynda
með lánum frá erlendum aflands­
félögum. Margt bendir til að vextir
verði líkt og „Norðuráls vextir“ hér á
landi. Hagnaður fyrirtækja verði lítill
vegna vaxta og greiðslna afborgana
lána til móðurfyrirtækja sem eru
oft aflandsfélög í lágvaxtalöndum.
Skattgreiðslur verða því í lágmarki.
Væntingar um gróða eru athafna­
hvetjandi meðal margra, en brýnt
er að gróðalöngun meðal trúnaðar­
manna almennings stjórni ekki
alfarið.
Undanfarna áratugi hafa hér á
landi tíðkast svokallaðir „verktaka­
samningar“ við sérfræðilækna sem
eru vel viðráðanlegir og ógna ekki
skipulagi heilbrigðisþjónustunnar,
ef ákveðnum skilyrðum er fram­
fylgt eins og að þjónustusamningar
eru gerðir við ríkið, eftirlitsaðilar
upplýstir og lengra ekki gengið með
frjálsan rekstur eins og gerðist í Bret­
landi.
Það er engin þörf á að breyta
núverandi fyrirkomulagi einka­
rekstrar í heilbrigðisþjónustu hér á
landi. Það sama er ekki hægt að segja
um þróun heilbrigðisþjónustu í Bret­
landi í kjölfar einkavæðingarinnar
sem hófst upp úr 1991.
Eðlisbreyting á
fjármögnun
heilbrigðisþjónustu?
Ólafur
Ólafsson
læknir
Og ef það er svona mikill
glæpur að Ríkið eigi nokkrar
sérverslanir, því ekki að
einkavæða þær og selja
áfengið bara áfram í sérversl-
unum? Snýst þetta kannski
allt saman um frelsi stór-
kaupmannsins til að græða
meiri peninga?
Staðreyndin er sú að þrátt
fyrir allar þessar flökkusög-
ur hefur Valitor ekki fengið
nein skjalfest dæmi, hvorki
hér á landi né annars staðar,
um að óprúttnir aðilar hafi
svikið fé af greiðslukorti með
snertilausri virkni á meðan
kortið er í vörslu korthafa.
Margt bendir til að vextir
verði líkt og „Norðuráls
vextir“ hér á landi.
Greiðslukort eru og hafa alltaf verið í stöðugri þróun þar sem leitast er við að gera notkun
þeirra í senn öruggari, þægilegri og
fljótlegri. Notkun greiðslukorta með
snertilausri virkni hefur verið að
ryðja sér til rúms hér á landi á síðustu
mánuðum rétt eins og annars staðar í
Evrópu. Tæknin byggir á að örgjörvi
kortsins á þráðlaus samskipti við
posa. Þannig er hægt að greiða fyrir
vöru og þjónustu þegar um lágar
upphæðir er að ræða með því að bera
kortið upp að posa án snertingar og
pin­númers. Hámark upphæðar á
hverja snertilausa færslu er innbyggt í
kerfið kr. 5.000 og samanlagt hámark
einnig, kr. 10.500. Þegar öðru hvoru
hámarkinu er náð verður að staðfesta
næstu greiðslu með pinni til að hægt
sé að nota snertilausa virkni á nýjan
leik. Þetta er gert til að lágmarka tjón
af sviksamlegum færslum ef korti er
stolið. Eftir sem áður er það mjög
mikilvægt að korthafi gæti vel að
korti sínu og tilkynni það tafarlaust,
glati hann kortinu eða því hafi verið
stolið.
Í Danmörku hófst innleiðingin
árið 2015 og eru Danir nú í hópi
þeirra þjóða þar sem snertilausar
greiðslur eru hvað tíðastar. Í lok síð­
asta árs var staðan orðin sú að tvær
af hverjum þremur færslum er námu
lægri upphæð en 200 dönskum krón­
um voru snertilausar. Svipaða sögu
er að segja frá Bretlandi og má nefna
að daglega eru hátt í tvær milljónir
fargjalda greiddar með snertilausum
hætti í almenningssamgöngukerfi
Lundúna.
Þrátt fyrir að öryggi þessa greiðslu­
máta sé óumdeilt ganga um vefinn
nokkrar alþjóðlegar flökkusögur sem
byggja á rangfærslum.
Kortaupplýsingar ekki í hættu
Ein algengasta útgáfan af flökku­
sögunni um snertilaus kort er sú að
glæpamenn gangi um með sérstaka
skanna, sem notaðir eru til að ryksuga
upp upplýsingar um greiðslukort frá
nærstöddum og nýti til að búa til fals­
að kort eða svíkja út færslu af kortinu.
Þessi flökkusaga stenst ekki skoðun.
Í fyrsta lagi þarf fjarlægðin milli
korts og posa að vera innan við u.þ.b.
þrjá sentimetra til að posi geti lesið
kortið.
Í öðru lagi er einungis hægt að lesa
úr örgjörvanum sömu upplýsingar
og sjá má framan á kortinu, sem eru;
nafn korthafa, kortnúmer og gildis­
tími. Þær duga ekki í öruggum við­
skiptum á netinu, eða til að framleiða
falsað kort og eru því gagnslitlar einar
og sér. Öryggisupplýsingar á borð við
pinnið eða CVC­númerið eru dulkóð­
aðar og er ekki hægt að ná úr örgjörv­
anum. Ef söluaðili tekur við færslu án
þessara öryggiskrafna er hann sjálfur
ábyrgur fyrir öllum sviksamlegum
færslum.
Í þriðja lagi þyrfti þjófurinn í
flökkusögunni að vera með samn­
ing um færsluhirðingu, eins og hver
annar kaupmaður, ef hann ætti fræði­
lega að geta tekið út af korti. Mjög
strangar reglur og eftirlit er með aðil­
um sem teknir eru í færsluhirðingu og
mjög ólíklegt að aðilar sem ætli sér að
stunda sviksamlega starfsemi eins og
að framan er lýst fái til þess heimild.
Korthafar þurfa ekki sérstök sner-
tilaus veski
Það er líka útbreidd flökkusaga að
nauðsynlegt sé að geyma snertilaus
kort í sérstökum veskjum er eiga
að koma í veg fyrir að hægt sé að
lesa upplýsingar af kortunum. Því
miður virðist þessi flökkusaga eins
og aðrar fyrst og fremst hafa þann til­
gang að hræða korthafa og vekja upp
áhyggjur. Af þeim ástæðum sem hér
að framan hafa verið raktar eru þær
áhyggjur, rétt eins og sérstaka veskið
algjörlega óþarfar.
Engin dæmi um svik
Staðreyndin er sú að þrátt fyrir allar
þessar flökkusögur hefur Valitor ekki
fengið nein skjalfest dæmi, hvorki
hér á landi né annars staðar, um
að óprúttnir aðilar hafi svikið fé af
greiðslukorti með snertilausri virkni
á meðan kortið er í vörslu korthafa.
Margra ára reynsla er af notkun sner­
tilausra korta í löndunum í kringum
okkur og öryggi þeirra er óumdeilt.
Kortanúmeraþjófurinn með skjala­
töskuna sem gengur um og safnar
upplýsingum til að afrita kort er ekki
til.
Flökkusögur og rangfærslur
um snertilaus greiðslukort
Bergsveinn
Sampsted,
framkvæmda-
stjóri kortaút-
gáfusviðs Valitors
3 . m a r s 2 0 1 7 F Ö s T U D a G U r16 s k o ð U n ∙ F r É T T a B L a ð i ð
1
3
-0
6
-2
0
1
7

1
0
:4
6
F
B
0
6
4
s
_
P
0
6
4
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
4
9
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
0
1
K
.p
1
.p
d
f
F
B
0
6
4
s
_
P
0
1
6
K
.p
1
.p
d
f
A
u
to
m
a
ti
o
n
P
la
te
r
e
m
a
k
e
:
1
D
1
3
-D
1
0
4
1
D
1
3
-C
F
C
8
1
D
1
3
-C
E
8
C
1
D
1
3
-C
D
5
0
2
7
5
X
4
0
0
.0
0
1
1
A

F
B
0
6
4
s
_
2
3
2
0
1
7
C
M
Y
K