Morgunblaðið - 09.01.2017, Blaðsíða 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 9. JANÚAR 2017
VÍKURVAGNAR EHF.
Víkurvagnar ehf. | Hyrjarhöfða 8 | 110 Reykjavík
Sími 577 1090 | vikurvagnar.is | sala@vikurvagnar.is
Einnig mikið úrval varahluta
í Ifor Williams og aðrar gerðir af kerrum,
ásamt úrvals viðgerðarþjónustu.
Ifor Williams vélavagn
3500 kg. heildarburður, pallur 3,03 x 1,84 m
Verð 685.484 kr. +/vsk
Sigurður Bogi Sævarsson
sbs@mbl.is
„Neytendamálin mættu hafa
meira vægi í umræðunni. Verk-
efnin á þessum vettvangi eru
endalaus og með einföldun má
segja að þau snúist í grunninn
um að fólk fái upplýsingar um
vörur og þjónustu og geti þann-
ig tekið upplýstar ákvarðanir
og að tryggja ákveðna neyt-
endavernd,“ segir Brynhildur
Pétursdóttir, starfsmaður Neyt-
endasamtakanna á Akureyri.
„Það hefur víða náðst árangur
en þá tekur bara eitthvað annað
við. Einu sinni voru Neytenda-
samtökin að berjast fyrir ein-
hverju jafn sjálfsögðu og að
matvörur væru með innihalds-
lýsingu og að ekki væri verið að
selja neytendum óætar kart-
öflur. Merkingar eru orðnar
betri, þótt enn vanti vissulega
upp á, og kartöflurnar í allt
öðrum gæðaflokki. Núna erum
við kannski uppteknari af því
að upplýsa um uppruna mat-
væla og hvaða efni þetta eigin-
lega eru sem vissulega eru á
innihaldslýsingunni. Eftir hrun
var ýmislegt gert til að bæta
neytendavernd á fjármálamark-
aði og það mjakast í rétta átt
vonandi. Það gengur samt of
hægt og til dæmis finnst mér
skrítið hvað við virðumst eiga
erfitt með að setja hömlur á
smálánafyrirtækin sem bjóða
auðvitað bara okurlán.“
Afskipt í stjórnkerfinu
Neytendasamtökin opna á
næstu dögum skrifstofu á Ak-
ureyri og hafa ráðið Brynhildi
til að veita starfseminni þar for-
stöðu. Þarna er hún í raun að
taka við gamla starfinu sínu,
sem hún gegndi um nokkurra
ára skeið og fram til ársins
2013 að hún var kjörinn til setu
á Alþingi fyrir Bjarta framtíð.
Verkefnin í neytendastarfinu á
næstunni segir hún verða fjöl-
breytt. Sitt verði meðal annars
að sjá um Neytendablaðið, og
sinna ýmsum öðrum verkefnum.
„Þingmennskan var lær-
dómsrík og þar sá ég meðal
annars hvað neytendamál al-
mennt eru afskipt í stjórnkerf-
inu. Á mörgum sviðum eru
reyndar lög og reglur sem
tryggja réttindi neytenda þótt
alltaf þurfi að gera betur en
vandamálið er oft ekki síður
skortur á eftirfylgni með lög-
unum. Við verðum til dæmis að
geta treyst því að eftirlitið gómi
þá sem ekki fylgja lögum og
reglum,“ segir Brynhildur.
„Brúneggjamálið er eflaust nýj-
asta dæmið um slíkt. Og í því
sambandi má minna á að Neyt-
endasamtökin höfðu í áratug
kallað eftir því að þessi vist-
væna merking yrði aflögð en á
það var ekki hlustað. Stjórnvöld
ættu auðvitað að leggja við
hlustir þegar Neytendasamtökin
hefja upp raust sína og tryggja
að samtökin eigi alltaf fulltrúa
við borðið þegar málefni neyt-
enda eru annars vegar. Þá
finnst mér alveg merkilegt hvað
samtökin hafa í gegnum tíðina
fengið lága styrki frá ríkinu.
Vissulega reka samtökin sig að
mestu á félagsgjöldum og þann-
ig á það að vera en stuðningur
ríkisins skiptir máli.“
Umhverfis- og neytenda-
mál fléttast saman
Þótt stofnanir og samtök
gegni mikilvægu hlutverki í
neytendamálum segir Brynhild-
ur að neytendur þurfi að halda
vöku sinni og gera athugasemd-
ir ef svo ber undir. „Já, vænt-
anlega er ég nokkuð kröfu-
harður neytandi sem spyr og
lætu sér ekki standa á sama. Ég
er frekar upptekin af verð-
merkingum, það er svo mikið
grundvallaratriði að þær séu í
lagi. Ég horfi mikið í mæliein-
ingaverðið sem segir til um
verð á kíló, lítra eða stykkja-
verð. Það pirrar mig ef þessar
upplýsingar sem seljendum er
skylt að veita liggja ekki fyrir.
Raunar lagði ég fram mál á Al-
þingi um að mælieiningarverð
ætti að sýna á gulum grunni
eins og gert er í Svíþjóð. Það
náði ekki fram að ganga en var
þó tilraun í að koma málinu á
dagskrá. En svo gildir líka fyrir
almenna neytendur að standa
alltaf á sínum rétti og spyrja
spurninga en líka hafa orð á því
þegar vel er gert.“
Umhverfismál eru í deiglu
dagsins svo sem það að ganga
sparlega að öllu svo jafnvægi
náttúrunnar raskist ekki. Í því
sambandi nefnir Brynhildur að
Neytendasamtökin hafi í gegn-
um tíðina vakið athygli á þeim
umhverfisáhrifum sem neyslan
veldur enda fléttast umhverfis-
og neytendamál saman og áhrif-
in koma víða fram. „Við berum
ábyrgð sem neytendur og mörg
umhverfisváin er vegna ágangs
okkar á jörðina. Neytendur
þurfa að vera upplýstir um
þessi áhrif. Það er svo margt
sem við getum gert og það
furðar mig hvað við erum kom-
in stutt á mörgum sviðum. Að
við séum til dæmis árið 2017 að
urða lífrænan úrgang í stað
þess að senda hann allan í
moltugerð er út í hött.“
Brynhildur Pétursdóttir af Alþingi og aftur í neytendamálin
Morgunblaðið/Skapti Hallgrímsson
Heima „Ég er nokkuð kröfuharður neytandi,“ segir Brynhildur Péturs-
dóttir. Með henni á myndinni er kötturinn Snúður.
Neytendur haldi vöku sinni
 Brynhildur Pétursdóttir er
fædd árið 1969. Er menntuð í
innanhússhönnun, tungu-
málum, verkefnastjórnun og
leiðsögn.
 Leiðsögumaður í mörg sum-
ur. Starfaði hjá Neytenda-
samtökunum um árabil, m.a.
sem ritstjóri Neytendablaðs-
ins. Safnstjóri Nonnahúss
2002-2008. Alþingismaður
2013-2016.
Hver er hún?
Vilhjálmur A. Kjartansson
vilhjalmur@mbl.is
Ríflega sextugur karlmaður á Austur-
landi hefur verið dæmdur til að greiða
160 þúsund króna sekt til ríkissjóðs fyrir
ólöglega framleiðslu á áfengi og 710 þús-
und krónur í sakarkostnað.
Ákærða var gefið að sök að hafa fram-
leitt 95 lítra af áfengi, með 13-15% áfeng-
isinnihaldi, sem fannst við húsleit lög-
reglu hjá honum.
Ætlaði að búa til ávaxtasafa
Ákærði kvaðst hafa tínt ber sumarið
2014 og síðan saftað þau og sett á kúta
um haustið, annaðhvort í september eða
október. Af trassaskap hefði dregist að
útvega flöskur og flytja vökvann yfir á
þær. Saftgerðin hefði farið fram eftir
gamalli uppskrift og kvaðst ákærði ekki
vita betur en að um hefðbundna upp-
skrift og framleiðsluaðferð við saftgerð
væri að ræða, en þetta hefði verið í
fyrsta skipti sem hann bjó sjálfur til saft.
Hann hefði blandað saman vatni, berjum
og sykri og lagt blönduna í ílát þau sem
fundust við húsleitina. Ákærði neitaði að
hafa bætt við vökvann íblöndunarefnum
sem ætluð væru til áfengisframleiðslu.
Hann kvaðst ekki þekkja neitt til
áfengisframleiðslu og hafnaði því alfarið
að til hefði staðið að búa til áfengan
vökva, heldur berjasaft sem ætluð væri
jafnt börnum sem fullorðnum.
Áfengi í öllum sýnum
Í matsgerð Rannsóknastofu HÍ í lyfja-
og eiturefnafræði kemur fram að fjögur
vökvasýni sem borist hafi til rannsóknar
frá lögreglunni hafi öll innihaldið áfengi.
Er öllum sýnunum lýst sem rauð-
brúnum, gerjandi vökva og eitt sýnið
sagt að öllum líkindum innihalda berja-
hrat. Magn etanóls m.v. rúmmál hafi
reynst 14% í fyrsta sýninu, 15% í öðru
sýninu, 14% í þriðja sýninu og 13% í
fjórða sýninu.
Dýrasti ávaxtasafi landsins?
 „Safi“ á Austurlandi reyndist áfengur og safagerð því brot á áfengislögum
Drykkur Áfengi eða
berjasafi?
Morgunblaðið/Skapti
Allir íbúar á
Akureyri, Hrísey
og Grímsey fá
sent dagatal fyr-
ir árið 2017 en
það eru for-
varna- og félags-
málaráðgjafar
Akureyrarbæjar
sem standa að út-
gáfunni. Mark-
mið dagatalsins
er að hvetja fjöl-
skyldur til uppbyggilegrar sam-
veru og búa til samtal um menn-
ingu fjölskyldna. Einnig að vekja
athygli á að það þurfi heilt þorp til
að ala upp barn. „Við berum öll
ábyrgð sem samfélag,“ segir m.a. í
tilkynningu.
Akureyringar fá
dagatal frá bænum
Dagatal Hvernig
verður árið 2017?
Þorsteinn Friðrik Halldórsson
tfh@mbl.is
Meðgöngusykursýki hefur marg-
faldast á Íslandi frá aldamótum.
Ekkert lát virðist vera á þróuninni,
en sjúkdómnum geta fylgt ýmsir
kvillar, bæði fyrir móður og barn. Þó
að stuðningur á meðgöngu sé góður
er óljóst hvernig eftirfylgni fæð-
ingar er háttað hér á landi.
Bryndís Ásta Bragadóttir ljós-
móðir er að skrifa meistararitgerð
um meðgöngusykursýki og eftir-
fylgni eftir fæðingu. Til að gera sér
grein fyrir umfangi þessa sjúkdóms
hefur hún aflað upplýsinga um tíðni
hans frá heilbrigðisstofnunum. Í ljós
kom að tíðnin hefur margfaldast frá
árinu 2002, úr 2,4% kvenna upp í
9,6% árið 2015 og tölur frá fyrstu sex
mánuðum síðasta árs gefa til kynna
að tíðnin fari yfir 10%.
Greinist kona með meðgöngu-
sykursýki er hún í hættu á að grein-
ast með sykursýki síðar á lífsleiðinni
en talið er að allt að 50% kvenna sem
greinst hafa með meðgöngusykur-
sýki fái sykursýki af tegund tvö inn-
an tíu ára ef ekkert er gert. Sjúk-
dómurinn er algengari hjá konum,
sem eiga ættingja með sykursýki og
eru í ofþyngd.
Eftirfylgni ábótavant
„Konur sem greinast með sykur-
sýki eru flestar komnar með skaða á
æðakerfi þegar þær greinast og þess
vegna er svo mikilvægt að nýta með-
göngusykursýki sem skimun,“ sagði
Bryndís Ásta í samtali við Morgun-
blaðið. Samkvæmt ráðleggingum al-
þjóðastofnana er lagt upp með að
konur mæti árlega til heimilislæknis
en óljóst er hvernig því er háttað í ís-
lensku heilbrigðiskerfi
„Ég þekki dæmi um að konur hafi
þurft að leggja hart að heilsugæsl-
unni til að fá mælingu á blóðsykri ár-
lega. Þær eru spurðar hvort þær séu
með einhver einkenni en markmiðið
er að grípa inn í áður en einkenni
koma fram,“ sagði Bryndís.
Margfaldast frá
aldamótunum
 Meðgöngusykursýki æ algengari
Sjúkdómur Öri vöxturinn er
áhyggjuefni og krefst athugana.
Meðgöngusykursýki
» Greiningarskilmerkjum í
mælingu var breytt árið 2012
en það skýrir ekki öran vöxt
fyrir og eftir breytinguna.
» Getur haft alvarlegar afleið-
ingar, til dæmis vansköpun og
þróun hjartasjúkdóma.